بیست‌وپنجمین سالروز تولد «خط معلی» و بزرگداشت حمید عجمی، خالق و مبدع این خط، عصر جمعه ۲۱ شهریور با عنوان رویداد «اشراق در زمین» در مجموعه فرهنگی‌ـ‌هنری آسمان فرهنگستان هنر برگزار شد. اجرای این مراسم را محمدرضا مقدسیان برعهده داشت.
در این آیین جمع کثیری از هنرمندان خوشنویس، نقاش و شاگردان حمید عجمی حضور داشتند. از جمله حاضران می‌توان به یدالله کابلی، محمد فرنود، ایرج اسکندری، علیرضا قاسم‌خان، حمیدرضا قلیچ‌خانی و محمد فیروزان اشاره کرد.
ارتباط فرهنگستان هنر با خط معلی
علیرضا ناصری، مدیر مجموعه فرهنگی‌ـ‌هنری آسمان، در ابتدای مراسم با خوشامدگویی به حضار گفت: «مستحضر هستید این مراسم برای نکوداشت بیست‌وپنجمین سالگرد تولد خط معلی برگزار شده است. نمایشگاهی که در پایان مراسم افتتاح می‌شود، بسیار خاص و با کیفیت بوده و بزرگ‌ترین نمایشگاهی است که به صورت یکجا از آثار خط معلی استاد حمید عجمی و شاگردان ایشان خواهید دید.»
وی افزود: «فرهنگستان هنر در سال ۱۳۷۷ تأسیس شد و در راستای ارتقای هنر و فرهنگ کشور هفده وظیفه دارد، اما رابطه فرهنگستان با خط معلی به توفیق استاد عجمی در ابداع این خط برمی‌گردد و این موضوع قابل تحسین است.»
ناصری ادامه داد: «در خط معلی، متن، عرفان و نهایت محتوا، راه خود را در اشراق هنرمند پیدا می‌کند. عشق استاد حمید عجمی به این خط، منجر به شکل‌گیری زبانی شخصی در خوشنویسی شده است.»
وی در پایان سخنان خود با یادآوری سالروز تولد استاد عجمی با تشویق ممتد حضار روبه‌رو شد.
«خط معلی» وارث روح کوفی
نیر طهوری، هنرمند خوشنویس و استاد دانشگاه، نیز در سخنانی اظهار کرد: «خط معلی، خطی است که استاد عجمی در سی و هفت سالگی وضع کرد و امروز بیست‌وپنجمین سالگرد تولد این خط را جشن می‌گیریم.»
او افزود: «خط معلی ادامه‌ای نو در زنجیره خوشنویسی ایرانی‌ـ‌اسلامی است و وارث روح کوفی و فرزند سنت اقلام سته و ایرانی محسوب می‌شود. این خط برای کتیبه‌نویسی و نگارش اسماالحسنی مناسب است.»
طهوری با اشاره به تجربه شخصی خود گفت: «زمانی که مدیریت خانه هنرهای ایرانی را عهده‌دار بودم با استاد عجمی آشنا شدم و از آن زمان بیش از دو دهه شاهد سلوک ایشان در آثارشان بوده‌ام.»
نیازی که جامعه حس کرد، انجمن خوشنویسان خیر!
حمیدرضا قلیچ‌خانی، خوشنویس و پژوهشگر ادب فارسی، در ادامه مراسم با خواندن چند بیت شعر و اشاره به جمله «صفای خط از صفای دل است» گفت: «در تاریخ، بیشتر به درگذشت بزرگان توجه شده تا تولدشان. اما امروز خوشحالم که این بخش وارداتی یعنی جشن گرفتن تولد، در فرهنگ ما جاری شده است.»
وی ادامه داد: «مقوله خط نیز در ایران وارداتی است. حتی در شاهنامه به این نکته اشاره شده است که خط در ایران وارداتی بوده است. در حوزه اسلامی خطوطی میراث کشورهای مختلف هستند و در هیچ رساله‌ای ذکر نشده که خط کوفی در ایران ابداع شده، هرچند برخی کوفیان ایرانی هم وجود داشته‌اند.»
قلیچ‌خانی تأکید کرد: «در دوره معاصر دیگر جریانی اجتماعی برای ایجاد خط جدید شکل نگرفته بود، اما جایگاه استاد عجمی سبب شد نیازها شناسایی شده و خط معلی خلق شود، مانند زمانی که شکسته نستعلیق و تعلیق شکل گرفت.»
وی افزود: «وظیفه انجمن خوشنویسان ایران بود که این جریان را هدایت کند، اما جامعه جلوتر حرکت کرده است. انجمن جریان خوشنویسی معاصر را به شیوه کلهر اداره می‌کرد، اما در اواسط دهه هفتاد دو گرایش شکل گرفت که جریان دیگری ایجاد کرد. این نیاز از آن زمان شروع شد و موفق‌ترین خطی که امروزه شاهد آن هستیم، خط معلی است.»
قلیچ‌خانی در تشبیهی بیان کرد: «در حوزه هنر، اگر با فوتبال مقایسه کنیم، بازیکنان یازده نفر هستند و تماشاگران صد هزار نفر؛ اگر صد هزار تماشاگر نباشند، بازیکنان نمی‌توانند بازی کنند. در خوشنویسی معاصر یکی از بازیکنان استاد حمید عجمی است و ما وظیفه داریم ایشان را تشویق و ترغیب کنیم.»
در ادامه، محمدرضا مقدسیان پیام غلامحسین امیرخانی را قرائت کرد که در بخشی از آن آمده است: «جریان هنر و فرهنگ ذاتاً باید در بستر تاریخی رشد کند و اگر این روند نباشد، خلأ ایجاد می‌شود. با طبیعتی که هنر دارد، خط معلی توسط حمید عجمی جایگاه خود را در خوشنویسی معاصر پیدا کرده است و هنر و هنرمند می‌توانند جلوه‌های تازه‌ای در پنجه هنرمند جاری کنند.»
خاطرات حمید عجمی از ممیز و آغداشلو
حمید عجمی نیز با نمایش دستخطی از مادرش که برای او آرزوی موفقیت کرده بود، گفت: «مادرم زمانی که نمایشگاه داشتم نوشت که حضرت علی علیه‌السلام یاور و همراه من باشد و همین باعث پیشرفت من شد.»
وی افزود: «۲۵ سال پیش و بر اساس شرایط روحی و الهامات ذهنی، خط معلی را نگارش کردم. حتی خط روزمره را نمی‌توانستم به خوبی بنویسم.»
عجمی با انتقاد از سکوت انجمن خوشنویسان ایران گفت: «فکر می‌کردم انجمن از این رویداد خوشحال شود، اما اکثر خوشنویسان منکر ارتباط این خط با سنت خوشنویسی شدند. من انسان دینی هستم و از برکت حضرت مولی علیه‌السلام این خط ایجاد شد.»
وی ادامه داد: «نه در خواب و نه توهم بودم، بلکه این مسیر منطبق بر آداب و پیشینه خوشنویسی ایران بود. این سکوت انجمن بر انگیزه من اثر نکرد و مسیر خود را ادامه دادم. من در انجمن ۱۶ سال تلاش کردم اما متوجه شدم پس از موفقیت شاگردان، آنها را رها می‌کند.»
عجمی خاطراتی از مرحوم مرتضی ممیز و آیدین آغداشلو نیز نقل کرد و گفت: «آغداشلو گفت تو یواشکی از پشت رفتی در تاریخ! ممیز هم معتقد بود اگر کسی در خوشنویسی ایران پیشرفت کرده، حمید عجمی بوده است.»
در پایان مراسم، نوازندگان سنتی به اجرای موسیقی پرداختند و نمایشگاهی از آثار خط معلی استاد حمید عجمی و شاگردانش در گالری مجموعه آسمان فرهنگستان هنر افتتاح شد.