به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از ایبنا، کتاب «صبح شبات» اثر ایلان پاپه، مورخ برجسته اسرائیلی، با نگاهی تحلیلی و انتقادی به بررسی ریشه‌ها و روند بیش از یک قرن درگیری میان فلسطین و اسرائیل می‌پردازد. این اثر تلاش دارد تصویری جامع و واقع‌گرایانه از تاریخی ارائه دهد که کمتر در رسانه‌های غربی به آن پرداخته شده است. عنوان «صبح شبات» برای نسخه ترجمه‌شده این کتاب، به دلیل وقوع عملیات «طوفان الاقصی» در صبح روز شنبه، ۷ اکتبر ۲۰۲۳ انتخاب شده است؛ رویدادی که معنای ویژه‌ای به کتاب می‌بخشد و پیوند تاریخی وقایع معاصر را با روند طولانی این درگیری‌ها نشان می‌دهد.
کتاب در ۱۵ فصل و ۱۴۶ صفحه، سیر تاریخی درگیری‌ها میان فلسطین و اسرائیل را از اواخر قرن نوزدهم تا امروز روایت می‌کند. برخلاف تصور رایج که بحران را از تأسیس دولت اسرائیل در سال ۱۹۴۸ یا جنگ شش‌روزه ۱۹۶۷ می‌دانند، پاپه مناقشه را ریشه‌دارتر و قدیمی‌تر می‌داند. او نخستین مهاجرت‌های یهودیان به فلسطین در دوره امپراتوری عثمانی را نقطه آغاز می‌شمرد که با حمایت قدرت‌های استعماری، به‌ویژه بریتانیا، همراه بود و زمینه‌های تشکیل دولت اسرائیل و نادیده گرفته شدن حقوق مردم بومی را فراهم کرد.
این کتاب نشان می‌دهد که مهاجرت‌ها و تصرف زمین‌ها تنها بخش کوچکی از یک روند گسترده و پیچیده بودند. حکومت‌های بریتانیا در دوران قیمومیت فلسطین نقش مهمی در تثبیت حضور صهیونیست‌ها ایفا کردند و با سیاست‌های خود، گاهی نارضایتی‌ها و قیام‌های مردمی را تشدید کردند. قیام بزرگ اعراب در سال‌های ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ نمونه‌ای از این مقاومت‌هاست که با خشونت سرکوب شد و بستر تضادهای آینده را شکل داد.
ایلان پاپه، مولف این کتاب، در سال ۱۹۵۴ در حیفا به دنیا آمد و هم‌اکنون استاد دانشکده علوم اجتماعی و مطالعات بین‌الملل در دانشگاه اکستر بریتانیا است. او از برجسته‌ترین مورخان منتقد اسرائیلی به شمار می‌رود که بارها روایت رسمی و سیاست‌های دولت اسرائیل را به چالش کشیده است. پاپه با تمرکز بر مستندسازی وقایعی که کمتر دیده یا تعمدا سانسور شده‌اند، تلاش دارد بخش‌هایی از تاریخ فلسطین را بازگو کند که در روایت‌های غالب، نادیده گرفته شده‌اند. آثار او از منظر پژوهشی و تاریخی، منابعی معتبر برای فهم ابعاد حقوق بشری و سیاسی بحران فلسطین به شمار می‌آیند.
در فصل‌های ابتدایی «صبح شبات»، نویسنده به نخستین مهاجرت‌های یهودیان از اروپای شرقی به فلسطین و چگونگی تصرف تدریجی زمین‌ها می‌پردازد. در این بخش، نقش قدرت‌های استعماری، به‌ویژه بریتانیا، در حمایت از پروژه صهیونیستی و سرکوب جنبش‌های محلی با دقت واکاوی شده است. فصل‌های میانی کتاب به بررسی رویدادهای کلیدی همچون قیام بزرگ اعراب، حوادث سال ۱۹۲۹، تأسیس دولت اسرائیل، جنگ شش‌روزه ۱۹۶۷ و دو انتفاضه فلسطینی می‌پردازند. هر یک از این رخدادها با جزئیات تاریخی و تحلیلی، و با تمرکز بر پیامدهای سیاسی، اجتماعی و انسانی آن‌ها، روایت شده‌اند.
در فصل‌های پایانی کتاب، تمرکز بر تحولات معاصر است؛ از محاصره غزه و محدودیت‌های گسترده‌ای که بر زندگی روزمره فلسطینیان اعمال شده تا عملیات نظامی «طوفان الاقصی»، که به‌عنوان واکنشی به تجاوزات اسرائیل و هتک حرمت مسجد الاقصی انجام گرفت. کتاب نشان می‌دهد این عملیات صرفاً یک حادثه ناگهانی نیست، بلکه نتیجه بیش از یک قرن خشونت، سرکوب و محرومیت از حقوق بنیادین مردم فلسطین است. غزه در این اثر به‌عنوان «بزرگ‌ترین زندان روباز جهان» توصیف شده و شرایط انسانی، اقتصادی و اجتماعی ساکنان آن با جزئیات دقیق به تصویر کشیده شده است.
یکی از محورهای اصلی کتاب، نقد روایت‌های رسمی و شعارهای تبلیغاتی صهیونیست‌ها است. از جمله، شعار معروف «سرزمینی بدون مردم، برای مردمی بی‌سرزمین» که به‌عنوان پایه‌ای برای مشروعیت‌بخشی به اشغالگری به کار گرفته شد، در این کتاب به‌طور جدی به چالش کشیده شده است. پاپه با استناد به اسناد و مدارک تاریخی نشان می‌دهد که فلسطین پیش از اشغال، سرزمینی آباد با تمدنی چند هزار ساله بوده که جمعیتی پیشرفته، اقتصادی پویا و فرهنگی غنی داشته است.
مولف توضیح می‌دهد که انکار و تحریف تاریخ به ابزاری برای مشروعیت‌بخشی به سرکوب و اشغالگری تبدیل شده است و مقاومت فلسطینی‌ها به‌گونه‌ای تحریف‌شده در رسانه‌ها به عنوان «خشونت بی‌دلیل» جلوه داده شده است. این تحلیل‌ها به خواننده کمک می‌کنند تا تاریخ واقعی مناقشه را از روایت‌های یک‌طرفه و اغراق‌آمیز تفکیک کند.
پاپه در کتاب خود به تحلیل پیامدهای سیاسی و انسانی وقایع مختلف می‌پردازد و نشان می‌دهد که تشکیل دولت اسرائیل، جنگ‌های متعدد، انتفاضه‌ها و محاصره غزه هر یک تأثیرات عمیق و ماندگاری بر زندگی فلسطینیان و همچنین روند دیپلماسی منطقه‌ای داشته‌اند. در بخشی از اثر آمده است: «نسل‌های امروز فلسطین خشونت را نه از نظریه‌های سیاسی، بلکه از تجربه زندگی روزمره خود در کوچه‌ها و خانه‌هایی که بمباران شده‌اند، آموخته‌اند.» این نگاه، پیوند روشن و قوی میان گذشته و حال را در قالب یک روند تاریخی طولانی به تصویر می‌کشد.
کتاب «صبح شبات» به دلیل پوشش هم‌زمان تاریخ طولانی و رویدادهای معاصر، برای پژوهشگران، تحلیلگران سیاسی، فعالان حقوق بشر و علاقه‌مندان به تاریخ خاورمیانه اهمیت ویژه‌ای دارد. این اثر نه تنها اطلاعات مستند تاریخی ارائه می‌دهد، بلکه خواننده را به بازخوانی انتقادی روایت‌های رسمی و بررسی نقش قدرت‌های استعماری و کشورهای منطقه در جریان این مناقشه فرا می‌خواند.
از سوی دیگر، ارتباط عنوان کتاب با عملیات «طوفان الاقصی» که در صبح شنبه رخ داد، بعدی نمادین به آن می‌بخشد. در سنت یهود، شبات یا شنبه روزی مقدس است و وقوع چنین عملیاتی در این روز، توجه به روند تاریخی درگیری‌ها و پیامدهای اخلاقی و انسانی آن را پررنگ‌تر می‌کند.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
«فراموش کردن تاریخ به نفع اسرائیل است. هرگونه خشونت از سمت فلسطینی‌ها، دستاویزی برای اسرائیل می‌شود که آن را یک جنایت وحشتناک نشان دهد و ادعا کند که آن‌ها به دنبال نابودی یهودیان هستند. حمله ۷ اکتبر بهانه‌ای برای دولت اسرائیل برای اجرای سیاست‌های نسل‌کشی در نوار غزه بود. همچنین این حمله بهانه‌ای برای ایالات متحده بود تا حضور خود در خاورمیانه را دوباره تثبیت کند. رزمنده‌های حماس که در ۷ اکتبر به اسرائیل حمله کردند عمدتاً جوان‌هایی بودند که زبان خشونت را از بمب‌هایی آموخته بودند که اسرائیل سال‌ها بر سرشان ریخته بود. این توجیهی برای کار آن‌ها نیست اما نباید آن‌قدر مطمئن باشیم که اگر ما هم سال‌ها در معرض چنین آسیب روحی قرار می‌گرفتیم و هیچ راه‌حلی هم پیش رو نداشتیم واکنش بهتری نشان می‌دادیم یا نه.»
کتاب «صبح شبات» با ترجمه شهریار شفیعی در ۱۴۶ صفحه و با شمارگان ۵۰۰ نسخه و به بهای ۱۵۰ هزارتومان از سوی انتشارات امیرکبیر منتشر شده است.
۲۵۹