روابط ایران و عمان از دیرباز بر پایه حسن همجواری، اعتماد متقابل و پیوندهای فرهنگی و تاریخی شکل گرفته است. این روابط در سال‌های اخیر بیش از گذشته رنگ و بوی اقتصادی پیدا کرده و از سطح تعاملات سیاسی و امنیتی فراتر رفته است.
امروز، با توجه به شرایط منطقه‌ای و نیاز دو کشور به تنوع‌بخشی در شرکای تجاری و توسعه پایدار، همکاری‌های اقتصادی میان تهران و مسقط می‌تواند افق‌های تازه‌ای را برای هر دو کشور بگشاید. همچنین جایگاه کشور عمان در منطقه را برجسته نماید.
جایگاه ویژه عمان در معادلات منطقه‌ای
عمان به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک خود، همواره نقش متعادلی در روابط منطقه‌ای ایفا کرده است. این کشور با قرار گرفتن در تنگه هرمز، یکی از حساس‌ترین نقاط دریایی جهان، به پل ارتباطی شرق و غرب تبدیل شده است. از این منظر، همکاری‌های اقتصادی با مسقط برای تهران نه‌تنها دسترسی به بازار عمان، بلکه امکان حضور گسترده‌تر در شرق آفریقا و شبه‌قاره هند را نیز به همراه دارد و فرصت‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری در عمان فراهم می‌کند.
راه‌های نوین توسعه تجارت با عمان
دولت عمان در سال‌های اخیر اصلاحات متعددی در ساختار اقتصادی خود ایجاد کرده و شرایط را برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی بهبود بخشیده است. همین سیاست‌ها موجب شده بسیاری از فعالان اقتصادی ایرانی نگاه ویژه‌ای به سرمایه گذاری در عمان داشته باشند. دسترسی آسان به بازارهای صادراتی، زیرساخت‌های لجستیکی مدرن و فضای کسب‌وکار رقابتی از جمله عواملی است که این کشور را برای سرمایه‌گذاران جذاب کرده است.
در همین چارچوب، برخی از شرکت‌های ایرانی با هدف فعالیت پایدار و دسترسی به فرصت‌های تجاری منطقه‌ای اقدام به ثبت شرکت در عمان کرده‌اند. این اقدام علاوه بر افزایش امنیت سرمایه، امکان بهره‌برداری از معافیت‌های مالیاتی و تسهیلات ویژه برای تجارت بین‌المللی را فراهم می‌کند.
رشد چشمگیر روابط تجاری
به استناد گزارش‌های رسمی، حجم تجارت ایران و عمان در سال ۲۰۱۳ حدود ۲۲۱ میلیون دلار بود، در حالی که تا سال ۲۰۲۲ این رقم به نزدیک به ۲ میلیارد دلار رسید. چنین رشدی بیانگر ظرفیت‌های بالفعل نشده‌ای است که می‌تواند با برنامه‌ریزی درست دو طرف به سطوح بالاتری ارتقا یابد.
جدول: رشد تجارت ایران و عمان
| سال |
حجم تجارت (میلیون دلار) |
توضیح |
| ۲۰۱۳ |
۲۲۱ |
آغاز روند همکاری‌های اقتصادی نوین |
| ۲۰۲۲ |
≈ ۲۰۰۰ |
اوج‌گیری مبادلات و افزایش نقش بخش خصوصی |
همچنین تراز تجاری ایران با عمان در سال گذشته مثبت بوده و صادرات غیرنفتی ایران به این کشور به بیش از ۵۰۰ میلیون دلار رسیده است.
حوزه‌های همکاری
- انرژی و گاز: دو کشور با دارا بودن منابع عظیم گازی، امکان اجرای پروژه‌های مشترک در حوزه LNG و انتقال انرژی را دارند.
- حمل‌ونقل و لجستیک: موقعیت استراتژیک عمان و بنادر جنوب ایران زمینه توسعه مسیرهای ترانزیتی و کریدورهای دریایی را تقویت می‌کند.
- کشاورزی و صنایع غذایی: ایران می‌تواند به‌عنوان تأمین‌کننده محصولات کشاورزی تازه و باکیفیت برای عمان عمل کند، در حالی که عمان نیز بستری برای صادرات مجدد این محصولات به بازارهای آفریقا خواهد بود.
چالش‌ها و الزامات
البته، مسیر توسعه همکاری‌ها بدون مانع نیست. محدودیت‌های بانکی، اثرات تحریم‌ها و رقابت سایر کشورها در بازار عمان از جمله چالش‌هایی است که باید به آنها توجه شود. با این حال، تجربه همکاری‌های گذشته نشان داده که اراده سیاسی دو کشور در رفع موانع و یافتن راهکارهای جایگزین همواره موفق عمل کرده است. علاوه بر این، اقداماتی مانند تاسیس شرکت در عمان می‌تواند فرصت‌های تجاری جدیدی ایجاد کند و روند همکاری‌ها را تسهیل نماید.
جمع‌بندی
ایران و عمان با تکیه بر روابط تاریخی و موقعیت ژئوپلیتیک خود، در حال تجربه دوره‌ای تازه از همکاری‌های اقتصادی هستند. سرمایه‌گذاری مشترک، گسترش مبادلات تجاری و تسهیل حضور فعالان بخش خصوصی می‌تواند آینده‌ای روشن برای روابط اقتصادی دو کشور رقم بزند. اگرچه موانع ساختاری همچنان وجود دارد، اما روند کنونی نویدبخش همکاری‌هایی پایدار و راهبردی است.