به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ در آستانه سفر مسعود پزشکیان به مجمع عمومی سازمان ملل، در شرایطی که اسنپ‌بک فعال شده و سایه تحریم‌های فصل هفتم منشور سازمان ملل بیش از هر زمان دیگری بر روابط بین‌الملل ما سایه انداخته است، نگاهی انداخته‌ایم بر گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس در اسفند ۱۳۵۸، در اوج بحران گروگان‌گیری و تاکید دبیرکل سازمان ملل بر لزوم مذاکره. این گزارش در ۲۸ اسفند ۱۳۵۸ در بولتن خبرگزاری پارس منتشر شده است.
سند پیشِ رو گزارشی خبری از آسوشیتدپرس در مارس ۱۹۸۰ است که در اوج بحران گروگان‌گیری سفارت آمریکا در تهران منتشر شد. در این مقطع، بحران از یک موضوع صرفا دوجانبه ایران و آمریکا فراتر رفته و به مسئله‌ای جهانی بدل شده بود. سازمان ملل، به عنوان یکی از معدود نهادهای بین‌المللی با امکان میانجی‌گری، تحت فشار قدرت‌های غربی قرار داشت تا نقشی فعال‌تر ایفا کند. اظهارات کورت والدهایم، دبیرکل وقت سازمان ملل، بازتابی از این شرایط است: تلاشی برای تأکید بر راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز، در عین حفظ بی‌طرفی ظاهری میان ایران انقلابی و ایالات متحده.
والدهایم صریحا می‌گوید: «این وضع غم‌انگیز نمی‌تواند از طریق اعمال زور حل شود.» این جمله در زمانی بیان می‌شد که در واشنگتن بحث‌های جدی درباره حمله نظامی به ایران یا اعمال تحریم‌های شدیدتر جریان داشت. تأکید او را می‌توان نوعی هشدار دیپلماتیک به آمریکا و متحدانش دانست که بحران نباید به جنگی تمام‌عیار بدل شود.
دبیرکل سازمان ملل، در کنار مسئله آزادی گروگان‌ها، به «شکایات مردم ایران» اشاره می‌کند. این بخش اهمیت ویژه دارد؛ چرا که نشان می‌دهد سازمان ملل ناچار بود ریشه‌های بحران را در نارضایتی تاریخی ایرانیان از مداخلات آمریکا، به‌ویژه در کودتای ۲۸ مرداد و حمایت طولانی‌مدت از شاه، در نظر بگیرد. به بیان دیگر، سازمان ملل می‌خواست با دادن مشروعیت به بخشی از روایت ایران، جایگاه خود را به عنوان یک نهاد بی‌طرف حفظ کند.
والدهایم اذعان می‌دارد که کمیته اعزامی سازمان ملل به تهران، با وجود شنیدن شکایات ایرانیان، نتوانسته تغییر محسوسی در وضعیت گروگان‌ها ایجاد کند. این بخش سند آشکار می‌کند که ظرفیت سازمان ملل در عمل بسیار محدود بود؛ چراکه در برابر یک انقلاب ضدآمریکایی تازه‌نفس و اراده سیاسی واشنگتن برای فشار حداکثری، ابزار مؤثری در اختیار نداشت.
اشاره والدهایم به دیگر بحران‌ها (خاورمیانه، آفریقا، افغانستان و هندوچین) نشان می‌دهد که سازمان ملل تلاش داشت پرونده ایران را در چارچوبی وسیع‌تر از بحران‌های بین‌المللی ببیند. این نگاه، ضمن آنکه وزن ژئوپلیتیکی بحران ایران را برجسته می‌کرد، بهانه‌ای برای جلب حمایت کشورهای غیرمتعهد و قدرت‌های میانه‌رو در مجمع عمومی بود.
این سند را می‌توان بازتابی از نقطه تلاقی سه سطح بحران دانست. در سطح ملی، انقلابیون ایران گروگان‌گیری را ابزار فشار برای تثبیت استقلال سیاسی و به چالش کشیدن میراث سلطه آمریکا می‌دانستند. در سطح دوجانبه، روابط تهران و واشنگتن به بن‌بست رسیده بود و هر دو طرف از مذاکره مستقیم امتناع داشتند. در سطح بین‌المللی، سازمان ملل و دیگر قدرت‌ها کوشیدند راه‌حلی صلح‌آمیز بیابند، اما به دلیل تضاد منافع و محدودیت ابزار، نقشی فراتر از «تذکر اخلاقی» ایفا نکردند. درنهایت، این سند جایگاه سازمان ملل را در بحران گروگان‌ها روشن می‌سازد: نهادی میانجی با زبان نرم دیپلماتیک، اما ناتوان در تأثیرگذاری واقعی بر روندهای سخت قدرت.
بحران ایران و آمریکا با زور حل نمی‌شود
نیویورک ـ خبرگزاری آسوشیتدپرس ـ ۲۷/ ۱۲/ ۵۸ «کورت والدهایم» دبیرکل سازمان ملل ضمن ابراز اعتماد نسبت به حل مسئله گروگان‌ها، روز یکشنبه گفت این امر باید در محیطی صلح‌آمیز مطرح گردد و از دولت‌ها خواست تا براساس موازین بین‌المللی قدم بردارند.
وی گفت: اطمینان دارم که هنوز درها برای حل مسالمت‌آمیز این دشواری باز است. والدهایم افزود این وضع غم‌انگیز نمی‌تواند از طریق اعمال زور حل شود.
«والدهایم» نقش سازمان ملل در بحران ایران را دارای دو جنبه ذکر کرد و گفت: علاوه بر کسب آزادی گروگان‌ها، باید به شکایات مردم ایران نیز گوش کرد. یک کمیته وابسته به سازمان ملل تهران رفت و شکایات آن‌ها را شنید، لکن وضع گروگان‌ها بدون تغییر باقی ماند. وی افزود هدف سازمان ملل حل مسئله و جلوگیری از رکود است. اینک زمان پراهمیتی برای سازمان ملل فرا رسیده تا در جریان‌های خاورمیانه، آفریقا، افغانستان و هندوچین موفق شود.
۲۵۹