خبرآنلاین - «ایران و آمریکا: تعامل یا تقابل» کتاب تازه حسین موسویان، دیپلمات کهنه‌کار سیاست خارجی ایران، تصویری کم‌سابقه از فرازوفرود روابط تهران و واشنگتن در دو مقطع حساس تاریخ معاصر ارائه می‌دهد. موسویان که پس از سه دهه حضور در دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی، پانزده سال گذشته را در دانشگاه پرینستون آمریکا در گفت‌وگوهای مستقیم با سیاست‌مداران، اندیشمندان و روزنامه‌نگاران آمریکایی گذرانده، در این کتاب، حاصل آن تجربه میدانی و نظری را به روایت کشیده است.
برای تهیه کتاب از پخش ققنوس اینجا را کلیک کنید.
کتاب، روابط دو کشور را در دوره ریاست‌جمهوری اوباما (بهمن ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۵) و دور اول ریاست‌جمهوری ترامپ (بهمن ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹) مورد بررسی قرار داده است؛ یکی با شعار «تعامل حداقلی» و دیگری با سیاست «تقابل حداکثری». موسویان در پیش‌گفتار تأکید دارد که این دو دوره چهره واقعی دو راهبرد متضاد را در روابط تهران و واشنگتن آشکار کردند و شاید تنها از رهگذر بازخوانی آن‌ها بتوان به درک درستی از چشم‌انداز آینده رسید.
در میان این تحلیل گسترده، یکی از روایت‌های کمتر شنیده‌شده، خاطره شخصی موسویان از دیدار و گفتگو با محمود واعظی در هتل هیلتون نیویورک در تاریخ ۱۹ سپتامبر ۲۰۱۷ است؛ روایتی که در ادامه از صفحات ۱۸۳ تا ۱۸۵ کتاب یادشده بازنشر می‌شود.
حسن روحانی در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در مهر ماه سال ۱۳۹۶ (سپتامبر ۲۰۱۷) در نیویورک شرکت کرد و من نیز برای دیدار با محمود واعظی، دوست دیرینه‌ام در تاریخ ۱۹ سپتامبر ساعت ۸ شب در هتل هیلتون ملینیوم در نیویورک با او دیدار کردم. او با روحانی برای شرکت در اجلاس مجمع سازمان ملل آمده بود. ترامپ سخنرانی خیلی تندی در مجمع علیه ایران کرد که تندترین سخنرانی یک رئیس‌جمهور آمریکا علیه ایران بعد از انقلاب بود. نتانیاهو گفت در ۳۰ سال گذشته چنین سخنرانی به این خوبی ندیده بودم.
محمود واعظی به من گفت: «ما متعجب شدیم چون بعد از سخنرانی، معاون وزیر خارجه‌ی آمریکا با عباس عراقچی تماس گرفت و گفت ترامپ ساعت ۲۰:۳۰ امشب در فلان هتل منتظر آقای روحانی است. ما مشورت کردیم و به این نتیجه رسیدیم به علت مواضع بسیار تند و توهین‌آمیز و تهدیدکننده‌ی امروز ترامپ، زمینه‌ای برای دیدار وجود ندارد. پس جواب منفی دادیم. بلافاصله ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه به آقای روحانی زنگ زد و تقاضا کرد که این دیدار دو نفری یا سه نفری با حضور او انجام شود. آقای روحانی به مکرون جواب منفی داد و گفت سخنرانی امروز ترامپ تندترین سخنرانی بعد از انقلاب علیه ایران بود. ملت ایران عصبانی و من هم عصبانی هستم و امکان ندارد ملاقات کنم. البته جواد ظریف دو، سه هفته قبل از سفر با مقام رهبری دیدار داشته و رهبری به ایشان گفته بودند که حق ملاقات با تیلرسون، وزیر خارجه‌ی آمریکا را ندارد. روحانی هم قبل از عزیمت با مقام رهبری دیدار داشته و مقام رهبری به او هم گفته مراقب باش در راهرو با ترامپ روبه‌رو نشوی که مجبور شوی دست بدهی و سلام و علیک کنی. رهبری خط ونشان محکم کشیدند و نه روحانی نه ظریف، حق هیچ ملاقات و اجازه‌ی کمترین تحرک دوجانبه در مورد مذاکره با آمریکا را نداشتند.»
البته من در مورد گفت‌وگو با ترامپ اعتقاد دیگری داشتم. در دهم مرداد سال ۱۳۹۷ مقاله‌ای در روزنامه‌ی اعتماد ایران تحت عنوان «اگر من جای روحانی بودم، ترامپ را به تهران دعوت می‌کردم، منتشر کردم. در این مقاله نوشتم:
«دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در کنفرانس خبری مشترک با نخست‌وزیر ایتالیا در پاسخ به سوال چطور می‌توان تنش‌ها با ایران را کاهش داد پاسخ داد: حاضرم با آن‌ها ملاقات کنم. هر زمان و هر جایی که آن‌ها بخواهند. هیچ پیش‌شرطی نداریم. هر وقت بخواهند. هم برای آن‌ها خوب است، هم برای دنیا. این کار را از موضع قدرت یا ضعف انجام نمی‌دهم، فکر می‌کنم ملاقات کردن کار مناسبی است. پمپئو، وزیر خارجه‌ی آمریکا که پیشتر ۱۲ شرط برای بهبود ایران اعلام کرده و تندترین و سخیف‌ترین سخنرانی علیه ایران در جمع ایرانی‌های مقیم آمریکا را انجام داده بود، بلافاصله بعد از اظهارات ترامپ در مورد گفت‌وگوی بدون پیش‌شرط با تهران، باز هم شرط گذاشت و گفت ایران باید قبل از مذاکره مواضع خود را به طور اساسی تغییر دهد. بارها در مورد شکاف موجود در واشینگتن در مورد شیوه‌ی کار با ایران نوشته و صحبت کرده‌ام. دوباره هم تاکید می‌کنم که در شرایط فعلی واشینگتن، نظامی‌ها و ترامپ خواستار جنگ با ایران نبوده و گفت‌وگوی بدون پیش‌شرط را ترجیح می‌دهند. ولی سیاست‌مداران مهمی مثل جان بولتون، مشاور امنیت ملی و پمپئو، وزیر خارجه در ذهن‌شان تغییر رژیم، حمله‌ی نظامی و گفت‌وگو نکردن با ایران است؛ پس نباید تردید کرد که اعلام آقای ترامپ در مورد گفت‌وگوی بدون پیش‌شرط با همتای ایرانی خود، یک تحول قابل توجه به نفع ایران است. ولی این موضوع نه تنها با چالش‌های جدی در واشینگتن مواجه بود بلکه محور تل‌آویو- ریاض- ابوظبی را دیوانه می‌کرد.
در چنین شرایطی اگر من جای آقای روحانی بودم با تصمیم شورای عالی امنیت ملی و موافقت مقام معظم رهبری در پاسخ به پیشنهاد آقای ترامپ، به ایشان پیشنهاد می‌کردم به تهران سفر کند و قبل از گفت‌وگوهای کاری چند برنامه‌ی ایران‌شناسی برای او می‌گذاشتم.
برای تهیه کتاب از پخش ققنوس اینجا را کلیک کنید.
۲۱۹