به گزارش خبرآنلاین، این توطئه که توسط نیروهای نظامی بشار اسد برای حفر گور دسته‌جمعی در قطیفه و ایجاد یک گور عظیم دیگر در صحرای خارج از شهر ضُمیر انجام شده، پیش از این گزارش نشده بود.
رویترز می‌گوید برای شناسایی مکان گور ضمیر و تشریح جزئیات این عملیات گسترده، با ۱۳ نفر که به‌طور مستقیم در این تلاش دو ساله دخیل بوده‌اند مصاحبه کرده، اسناد تولیدشده توسط مقامات مرتبط را بررسی و صدها تصویر ماهواره‌ای از هر دو محل گور در طول چند سال را تحلیل کرده است.
این عملیات انتقال اجساد از قطیفه به یک محل مخفی ده‌ها کیلومتر دورتر «عملیات جابجایی زمین» نام گرفت و از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ ادامه داشت. شاهدان گفته‌اند هدف از این عملیات پنهان کردن جنایات دولت اسد و کمک به بازسازی چهره بین‌المللی آن بوده است.
رویترز یافته‌های خود را روز سه‌شنبه ۱۴ اکتبر (۲۲ مهر) به دولت احمد شرع، رئیس‌جمهور سوریه اطلاع داد، اما دولت سوریه هنوز به پرسش‌های مطرح شده در این گزارش پاسخ نداده است.
این آژانس خبری از اعلام دقیق مکان گور خودداری کرده تا احتمال دست‌کاری آن توسط افراد غیرمجاز کاهش یابد. گزارش ویژه‌ای که به‌زودی منتشر خواهد شد، جزئیات نحوه اجرای این عملیات مخفیانه و روش کشف آن توسط خبرنگاران را ارائه خواهد کرد.
رویترز دریافت که گورهای بیابان ضُمیر دست‌کم شامل ۳۴ گودال به طول ۲ کیلومتر است و یکی از وسیع‌ترین گورهای دسته‌جمعی ایجادشده در طول جنگ داخلی سوریه محسوب می‌شود. شواهد و ابعاد محل جدید نشان می‌دهد که ده‌ها هزار نفر ممکن است در آن دفن شده باشند.
دولت اسد از اوایل جنگ داخلی، حدود سال ۲۰۱۲ میلادی، اجساد را در قطیفه دفن می‌کرد. شاهدان گفته‌اند که گور دسته‌جمعی شامل اجساد سربازان و زندانیانی بوده که در زندان‌ها و بیمارستان‌های نظامی رژیم جان باخته‌اند.
یک فعال حقوق بشر سوریه در سال ۲۰۱۴ با انتشار عکس‌هایی به رسانه‌های محلی، وجود گور قطیفه و موقعیت تقریبی آن در حومه دمشق را افشا کرد. مکان دقیق آن چند سال بعد در شهادت‌های دادگاهی و گزارش‌های دیگر رسانه‌ها مشخص شد.
طبق گفته شاهدان حاضر در عملیات، از فوریه ۲۰۱۹ تا آوریل ۲۰۲۱، تقریباً چهار شب در هفته، شش تا هشت کامیون پر از خاک و باقیمانده اجساد انسان‌ها از قطیفه به مکانی مخفی در صحرای ضُمیر منتقل می‌شد. رویترز نتوانست تأیید کند که آیا اجساد از مکان‌های دیگر نیز به محل مخفی منتقل شده یا نه و هیچ سندی درباره «عملیات جابجایی زمین» یا گورهای دسته‌جمعی به طور کلی پیدا نکرده است.
تمام افراد دخیل این عملیات بوی تعفن شنیده‌اند، از جمله دو راننده کامیون، سه مکانیک، یک راننده بولدوزر و یک افسر پیشین گارد جمهوری بشار اسد که از روزهای ابتدایی در انتقال حضور داشت.
رویترز می‌نویسد رئیس‌جمهور پیشین سوریه که اکنون در روسیه است و چندین مقام نظامی که شاهدان نقش کلیدی آنها را در عملیات ذکر کرده‌اند، برای اظهار نظر در دسترس نبوده‌اند. اسد و بسیاری از همراهانش پس از سقوط دیکتاتوری در اواخر سال گذشته میلادی، کشور را ترک کردند.
به گفته افسر سابق گارد جمهوری، ایده جابجایی هزاران جسد در اواخر ۲۰۱۸ شکل گرفت، یعنی زمانی که اسد در آستانه پیروزی در جنگ داخلی سوریه بود. دیکتاتور سوریه امیدوار بود پس از سال‌ها تحریم و اتهامات خشونت، دوباره در جهان به رسمیت شناخته شود. اسد پیش‌تر از آن به بازداشت هزاران سوری متهم شده بود، اما هیچ گروه مستقل سوری یا سازمان بین‌المللی به زندان‌ها یا گورها دسترسی نداشت.
دو راننده و افسر به رویترز گفتند که فرماندهان نظامی به آنها گفته بودند هدف از این انتقال، پاک کردن گور دسته‌جمعی قطیفه و پنهان کردن شواهد قتل‌های دسته‌جمعی است.
تمامی ۱۶ گودال در قطیفه که رویترز آنها را مستند کرده، تا زمان سقوط اسد، خالی شده است.
بر اساس گزارش گروه‌های حقوق بشری سوریه، بیش از ۱۶۰ هزار نفر در دستگاه امنیتی گسترده دیکتاتور ناپدید شدند و تصور می‌شود در ده‌ها گور دسته‌جمعی که او ایجاد کرده دفن شده‌اند. حفاری منظم و آزمایش دی‌ان‌ای می‌تواند سرنوشت آنها را ردیابی کند و یکی از دردناک‌ترین مقاطع تاریخ سوریه را تسکین دهد.
با این حال، با وجود منابع اندک در سوریه، حتی گورهای دسته‌جمعی شناخته‌شده نیز عمدتاً بدون حفاظت و حفاری هستند. با وجود درخواست‌های مکرر خانواده‌های مفقودان، رهبران جدید کشور که اسد را در دسامبر سرنگون کردند، هیچ سندی درباره افراد دفن‌شده ارائه نکرده‌اند.
رائد صالح، وزیر مدیریت اضطراری و بلایای سوریه، گفته تعداد زیاد قربانیان و نیاز به بازسازی نظام قضایی، کار تحقیق و شناسایی را دشوار کرده است.
کمیسیون ملی جدید سوریه برای افراد مفقود اعلام کرده که برنامه‌ای برای ایجاد بانک دی‌ان‌ای و پلتفرم دیجیتال متمرکز برای خانواده‌های مفقودان دارد و نیاز فوری به آموزش متخصصان پزشکی قانونی و آزمایش دی‌ان‌ای احساس می‌شود.
صالح در اواخر اوت به سایت خبری نیمه‌رسمی الوطن گفت: «مادام که مادران در انتظار یافتن قبر فرزندانشان، همسران در انتظار یافتن قبر شوهرانشان و کودکان در انتظار یافتن قبر پدرانشان هستند، از این زخم خون می‌ریزد.»
محمد عبدالله، رئیس مرکز عدالت و پاسخگویی سوریه که برای پیگیری مفقودان و بررسی جرایم جنگی فعالیت می‌کند، گفت انتقال بی‌نظم اجساد مانند آنچه از قطیفه به ضُمیر انجام شد، برای خانواده‌های عزادار فاجعه‌آمیز بود.
او افزود: «ترکیب دوباره این اجساد برای بازگرداندن کامل آنها به خانواده‌ها بسیار پیچیده خواهد بود.»
عبدالله تأسیس کمیسیون افراد مفقود را گامی مثبت از سوی دولت جدید دانست و گفت: «این کمیسیون حمایت سیاسی دارد، اما هنوز منابع و کارشناسان کافی ندارد.»
رانندگان، مکانیک‌ها و دیگر افراد دخیل در عملیات انتقال اجساد گفته‌اند که صحبت کردن در زمان انجام عملیات مخفی، به معنای مرگ قطعی بود. یکی از رانندگان گفت: «هیچ‌کس جرات نداشت دستورها را نادیده بگیرد. ممکن بود خودت هم در همان گودال‌ها بیفتی.»
315