خبرآنلاین - نویسند: کازوتو سوزوکی - مترجم: علی مجتهدزاده: در پی رأی‌گیری در مجلس نمایندگان در ۲۱ اکتبر، ژاپن نخست‌وزیر زن خود را برگزید: سانائه تاکایچی. تشکیل کابینه در جریان افتاده، ولی دولت تازه تاکایچی با چالش‌های متعددی روبه‌روست.
تاکایچی خود را ادامه‌دهنده مسیر شینزو آبه می‌داند. همان سیاست خارجی جسورانه‌ای که به تقویت همکاری‌های امنیتی افزایش بودجه دفاعی و گسترش وظایف نیروهای دفاع شخصی ژاپن انجامید. با این‌حال توانایی او در تکرار موفقیت آبه نامعلوم است چون باید حزبی تضعیف‌شده را هدایت کند، با رشد راست افراطی در داخل روبه‌رو شود و روابطی حساس با ایالات متحده غیرقابل‌پیش‌بینی برقرار نگه دارد.
خروج کومیتو از ائتلاف
بزرگ‌ترین مانع در تشکیل دولت تاکایچی خروج حزب کومیتو از ائتلاف بود. ائتلافی که ۲۶ سال ادامه داشت. کومیتو در ظاهر به دلیل کارنامه اخیر LDP ائتلاف را ترک کرد. در دولت کیشیدا مشخص شد که این حزب گزارش‌های مالی مربوط به کمک‌های حزبی را به‌درستی ارائه نکرده و همین باعث شد در انتخابات‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ عملکرد ضعیفی داشته باشد. ولی به‌احتمال زیاد دلیل اصلی آن انتخاب تاکایچی به ریاست LDP بود. رهبر کومیتو سایتو بارها گفته بود در صورت انتخاب رئیس دیگری بازگشت به ائتلاف ممکن است.
کومیتو همواره پایگاه رأی صلح‌طلب و لیبرال داشته و خود را عامل تعادل در برابر سیاست‌های امنیتی تهاجمی LDP معرفی می‌کرد. نگرانی این بود که با آمدن تاکایچی این بازدارندگی از بین برود. تاکایچی به «بازِ امنیتی» معروف است و پیش‌تر از زیارتگاه یاسوکونی که در آن قربانیان جنگ ژاپن گرامی داشته می‌شوند دیدار کرده بود. (دیدار آبه از این زیارتگاه در سال ۲۰۱۳ خشم چین و کره‌جنوبی را برانگیخت.)
فاصله گرفتن از صلح‌طلبی در نتیجه تغییر نسل‌ها
این تغییر در سیاست ائتلافی ژاپن تا حدی ناشی از دگرگونی‌های اجتماعی است. نسل‌های مسن‌تر که خاطرات جنگ جهانی دوم را دارند قانون اساسی صلح‌طلب ژاپن را یک ضرورت ملی می‌دانند و مخالف گسترش نیروهای دفاعی‌اند. ولی نسل‌های جوان‌تر که از آن دوران خاطره‌ای ندارند احساس تهدید بیشتری از سوی قدرت نظامی چین و موشک‌های کره‌شمالی دارند.
این‌ها رویدادهایی چون تهاجم روسیه به اوکراین و بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در آمریکا اعتمادشان را به نظم بین‌المللی مبتنی بر قانون سست کرده است. اکنون بسیاری از رأی‌دهندگان بر این باورند که ژاپن باید توان نظامی خود را تقویت کند تا زیر سلطه قدرت‌های خارجی نرود. در داخل مسئله مهاجرت نیز به نارضایتی عمومی و رشد احزاب راست‌گرا دامن زده است.
این فضا باعث شد حزب راست‌گرای افراطی «سانسِیتو» با شعار «ژاپن اول» در انتخابات مجلس مشاوران در جولای پیشرفت کند. همین نگرانی موجب شد اکثریت اعضای LDP از رهبری تاکایچی حمایت کنند تا جلوی رشد سانسِیتو را بگیرند.
ائتلاف با ایشین
خوشبختانه برای تاکایچی متحد تازه‌ای پیدا شده است: حزب نوآوری ژاپن که ایشین نام دارد. این ائتلاف تنها دو کرسی تا اکثریت در مجلس نمایندگان و پنج کرسی تا اکثریت در مجلس مشاوران فاصله دارد. هرچند دولت در اقلیت باقی می‌ماند ولی ثبات آن افزایش می‌یابد.
ایشین از دل جنبش «بازسازی اوساکا» برخاسته و تمرکزش بر توزیع قدرت از توکیو به اوزاکا و کوچک‌سازی دولت مرکزی است. این حزب دوازده خواسته مطرح کرده که سه مورد را شرط اصلی دانسته است:
- تعیین اوزاکا به عنوان پایتخت دوم ژاپن
- اصلاح نظام تأمین اجتماعی
- کاهش ده‌درصدی تعداد کرسی‌های پارلمان
پیشنهاد پایتخت دوم بلندمدت است و مشکل فوری برای LDP ایجاد نمی‌کند. اصلاح تأمین اجتماعی سخت‌تر است چون LDP پایگاه رأی سالمند دارد و بودجه‌های مرتبط را پیوسته افزایش داده است. با این حال ایشین برنامه‌ای برای تغییرات ریشه‌ای ندارد.
بزرگ‌ترین چالش کاهش کرسی‌های پارلمان است. LDP در سال ۲۰۱۲ با حزب دموکرات حاکم وقت توافقی برای این کار امضا کرد اما مخالفت‌های درون‌حزبی آن را به بن‌بست کشاند. به همین دلیل تحقق خواسته ایشین بعید است و بیشتر جنبه نمادین دارد تا جدی.
سیاست خارجی و امنیتی دولت ائتلافی
ائتلاف LDP و ایشین احتمال اتخاذ سیاست خارجی و امنیتی فعال‌تر را افزایش می‌دهد. در گذشته همکاری با کومیتو مانعی بر سر گسترش توان نظامی بود اما اکنون این محدودیت از میان رفته است. ایشین حتی موضعی تندتر از LDP دارد و از اصلاح قانون اساسی و رسمی شدن نیروهای دفاع شخصی به‌عنوان ارتش ملی حمایت می‌کند که در این زمینه شباهت زیادی با سیاست‌های شینزو آبه دارد و از دید تاکایچی شریک ائتلافی ایده‌آلی است.
بااین‌حال چنین سیاست‌های تهاجمی خطرهایی در پی دارد.
روابط با کره‌جنوبی در دوران ریاست‌جمهوری یون سوک‌یول بهبود یافت و رئیس‌جمهور بعدی لی جائه‌میونگ نیز با رویکردی عمل‌گرایانه ابتدا به ژاپن سفر کرد و بعد به آمریکا. اقدامی کم‌سابقه برای رئیس‌جمهور تازه‌منتخب کره‌جنوبی. این نشان می‌دهد که روابط با ژاپن برای سئول اهمیت دارد. ولی اگر تاکایچی یا یکی از اعضای کابینه‌اش از زیارتگاه یاسوکونی دیدار کند یا درباره جزایر مورد مناقشه دو کشور یعنی تاکه‌شیما و دوکدو اظهارنظری کند ممکن است نشانه‌ای از بازگشت ناسیونالیسم تلقی شود و روابط مثبت اخیر را تخریب کند. تاکایچی گفته است به‌عنوان نخست‌وزیر به زیارتگاه نخواهد رفت.
تاکایچی در برابر چین موضعی آشکارا تقابلی دارد. چالش اصلی او اکنون این است که نشان دهد میان موضع‌گیری‌های تند گذشته‌اش و جایگاه رسمی‌اش به‌عنوان نخست‌وزیر چه تفاوتی قائل است.
شاید دشوارترین بخش کار او تنظیم روابط با دولت دونالد ترامپ در آمریکا باشد. دولت پیشین ژاپن با واشنگتن درباره تعرفه‌ها و سرمایه‌گذاری به توافق رسید و اکنون اجرای آن بر دوش تاکایچی است. هرگونه شکست در این زمینه ممکن است موجب فشار و تنش با آمریکا شود.
تاکایچی باید رابطه‌ای شخصی با ترامپ برقرار کند تا بتواند بازدارندگی ژاپن در برابر چین کره‌شمالی و روسیه را حفظ کند. کاری دشوار چون ترامپ معمولاً از تعهدات بین‌المللی پرهیز می‌کند و گاهی اعتبار سیاست بازدارندگی را زیر سؤال می‌برد.
تاکایچی خود را وارث دیپلماسی آبه می‌داند. اکنون باید نشان دهد از پس این میراث برمی‌آید یا نه.
۴۲/۴۲