به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، روش حساب و کتاب دنیا برای کارهای روزمره خوب است، اما این روش همیشه جوابگوی همه مشکلات ما، مخصوصاً مشکلات مالی نیست.
بنابر روایت تسنیم، درک قوانین و سنتهایی که خداوند بر جهان حاکم کرده، اغلب با روشهای محاسبهای روزمره ما خیلی فرق دارد. عقل انسان معمولاً نمیتواند همه این قوانین را بفهمد. ما عادت کردهایم که فکر کنیم هر چیزی نتیجه یک کار مشخص است؛ مثلاً اگر پولی پسانداز کنیم، ثروتمند میشویم، یا اگر تلاش کنیم، به نتیجه میرسیم. اما در دین و معارف الهی، مسائل پیچیدهتر از این حرفهاست. بسیاری از راهکارهایی که برای بهتر شدن زندگی پیشنهاد میشود، اگر فقط با منطقِ حساب و کتاب دنیایی نگاه کنیم، عجیب یا غیرممکن به نظر میرسند.
این تفاوت بنیادین در درک ما از علت و معلول، باعث میشود که نگاه ما به مقوله رشد و برکت نیز محدود شود. ما اغلب رشد را به معنای جمعآوری و انباشت مادی میدانیم و تصور میکنیم هر چیز جدیدی که به دست میآوریم باید از جای دیگری کم شده باشد. در حالی که جهان هستی بر بنیانی از حکمت و ارتباطات غیبی بنا شده که در آن، اعمالی که از نظر ظاهری کوچک یا حتی متضاد با منطق اقتصادی به نظر میرسند، میتوانند موتور محرکهای برای گشایشهای بزرگ و غیرقابل پیشبینی در زندگی انسان باشند. اینجاست که نیاز به هادیانی داریم تا این مسیرهای پنهان را به ما نشان دهد.
درک قوانین الهی، به خصوص وقتی با مشکلات اقتصادی و فشار معیشتی روبرو هستیم، خیلی مهم میشود. در این شرایط، ذهن ما به طور طبیعی فقط روی حساب و کتابهای سخت و تلاشی تمرکز میکند که باید برای پول درآوردن و بیشتر کردن آن انجام دهیم. هرچند این مسئله از ضروریات کسب روزی حلال است، اما در این وضعیت، دنبال کردن راهحلهایی که کمی فراتر از این حساب و کتابهای روزمره باشند، دیگر فقط یک کار معنوی نیست، بلکه یک روش هوشمندانه برای رسیدن به آرامش و گشایش است. دلیلش این است که گاهی بهترین و بزرگترین نعمتها و برکات از راههایی به زندگی ما میرسند که ما چون حکمت پشت آنها را نمیدانستیم، کلاً آنها را نادیده گرفتهایم.
به عنوان مثال، امام علی علیهالسلام میفرماید: «اِسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدَقَةِ»؛ یعنی «روزی را با صدقه فرود آورید (طلب کنید)». این کلام، دعوت به عملی است که در نگاه صرفاً مادی، دادن پول به فقرا را کاستن از دارایی خود میبیند. اما در سنت الهی، صدقه دادن، عمل به یک قانون کیهانی است؛ بذل و بخششی که دروازهای را به روی برکات و روزیهای وسیعتر باز میکند که محاسبهاش از عهده محاسبات بشری خارج است. این مثال، بهترین گواه بر تفاوت عمیق میان منطق دنیایی و سنتهای متعالی الهی است.
اما منظور از رزق و روزی تمام مواهب الهی است که انسان در زندگی به آن نیاز دارد و معمولاً بر مواهب مادی از قبیل مال و املاک گوناگون اطلاق میشود، هرچند درباره امور معنوی هم به کار میرود. منظور از «صدقه» هرگونه موهبت مادی است که بدون عوض و با انگیزه الهی در اختیار دیگری قرار داده شود. امام در این کلام نورانی رابطه نزدیکی میان صدقات و افزایش رزق و روزی بیان میکند. این معنا در روایات دیگر با عبارتهای متفاوتی آمده است؛ از جمله در حکمت 258 نهجالبلاغه که میفرماید: «إذا أمْلَقْتُمْ فَتاجِرُوا اللهَ بِالصَّدَقَةِ; هر زمان فقیر و نیازمند شدید، با دادن صدقه با خداوند معامله کنید.»
در حدیث دیگری از امام صادق علیهالسلام میخوانیم که به یکی از فرزندانش فرمود: از آن مالی که نزد تو بود چقدر باقی مانده؟ عرض کرد: فقط چهل دینار. امام فرمود: برو و آن را به نیازمندان صدقه بده. عرض کرد: چیزی غیر از آن در بساط نیست. فرمود: میگویم آن را صدقه بده که خدا به جای آن به ما میدهد. سپس فرمود: «أَما عَلِمْتَ أنَّ لِکُلِّ شَیْء مِفْتاحاً وَمِفْتاحُ الرِّزْقِ الصَّدَقَةُ; آیا نمیدانی هرچیز کلیدی دارد و کلید رزق صدقه است؟» پس برو و آن را در راه خدا به نیازمندان بده. فرزند امام این کار را کرد. 10 روز نگذشته بود که از محلی چهار هزار دینار خدمت حضرت آوردند. امام فرمود: فرزندم؛ چهل دینار برای خدا دادی و خداوند چهار هزار دینار به ما داد.
در آخر، اگر بخواهیم جمعبندی کنیم، باید گفت: روش حساب و کتاب دنیا برای کارهای روزمره خوب است، اما این روش همیشه جوابگوی همه مشکلات ما، مخصوصاً مشکلات مالی نیست؛ چون فقط چیزهایی را میبیند که قابل شمارش هستند. گاهی خدا میخواهد به بهانهی دستگیری از یک نیازمند، به بندگان خود روزی دهد و گرههای کور را در عبادتی هرچند ناچیز قرار داده است؛ فشارهای معیشتی و سایر چالشهای زندگی در سنتهای خدا آزمونی برای رشد انسانهاست تا از این طریق به تضرع و دعا کشیده شوند؛ خداوند میفرماید امتهای گذشته را به سختی و آسیبها دچار کردیم تا شاید تضرع کنند.
پس برای اینکه واقعاً زندگیمان در همه ابعاد بهتر شود و گشایشهای بزرگ بیاید، باید یاد بگیریم که به این قوانین بزرگتر هم اعتماد کنیم و باور داشته باشیم که برکات واقعی گاهی از مسیری میآیند که ما انتظارش را نداریم و با معادلات معمولی ما جور درنمیآیند. البته این امر به معنای نادیده گرفتن مسئولیت دولتها نیست بلکه حساب دولتها از عامهی مردم جداست و آنها مسئول اعمال خود هستند و معمولاً ابزار فتنه و آزمون عامهی بشر محسوب میشوند. آنها باید در جهت زدودن فقر از جامعه تلاش کنند و ماندگاری فقر مساوی با رواج فساد است؛ منتها در عین این ناکارآمدیهای مسئولان، هر فردی باید به سنتهای خدا و آزمونهای الهی توجه خاص داشته باشد.
منابع: پیام امام امیر المؤمنین (شرح نهج البلاغه از آیت الله مکارم شیرازی)