جشن روز آزادی نرم‌افزار در اصفهان/ اختصاصی خبرآنلاین

نفیسه حاجاتی
عکاس گزارش تصویری: حسن عسگری

به گزارش خبرآنلاین چهارشنبه، پنجم مهرماه از ساعت 9 تا 14 جشن روز آزادی نرم افزار با 7 سمینار و 2 کارگاه نصب لینوکس و بلندر در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان برگزار شد. اهدای بروشور و سی‌دی نصب سیستم‌عامل آریوس، پخش زنده صوتی آنلاین مراسم از طریق صفحه‌ی ویژه سایت همایش همراه با مصاحبه با حضار، امکان دِنت کردن سوال‌ها برای سمیناردهندگان و البته دنبال‌کنندگان آنلاین مراسم، نکاتی بود که همایش روز آزادی نرم‌افزار را از یک همایش معمولی متمایز می‌کرد.
شرکت‌کنندگان در همایش که پیش از این از طریق سایتisfahansfd.org  ثبت نام کرده‌بودند، نه فقط از اصفهان که از شهرهای دیگر هم آمده بودند. اما نکته جالب این بود که طبق آمار تیم برگزاری، 55 درصد شرت کنندگان از سیستم عامل لینوکس استفاده نمی‌کردند. 4 کارگاه ابتدای همایش به مباحث عمومی‌تر اختصاص داشتند و بعد 3 کارگاه تخصصی هم برگزار شد. در پایان هر کدام از این دو مجموعه کارگاه‌ها هم حضار توانستند در جلسه پرسش و پاسخ با سمیناردهندگان، سوالاتشان را مطرح کنند.
 

نرم‌افزار آزاد، لزوماً رایگان نیست
اولین سمینار به «تاریخچه نرم‌افزارهای آزاد» اختصاص داشت که با نمایش ویدئویی از ریچارد استالمن، کسی که جنبش نرم‌افزار آزاد را در سال 1983 پایه‌گذاری کرد، آغاز شد و بعد، بهراد اسلامی‌فر، فارغ التحصیل مهندسی کامپیوتر با گرایش سخت‌افزار و متخصص شبکه‌های کامپیوتری، در مورد مفهوم نرم‌افزارهای آزاد صحبت کرد.
اسلامی فر ابتدا، 4 ویژگی نرم‌افزارهای آزاد را معرفی کرد؛ 4 آزادی که به این صورت تعریف می‌شوند؛ آزادی صفر یا آزادی اجرای برنامه برای هر منظوری. یعنی تولیدکننده برنامه نباید مثلاً بگوید نرم‌افزارش فقط می‌تواند برای کار خانگی استفاده شود. آزادی یکم یا آزادی در مطالعه چگونگی کار برنامه و تغییر آن یعنی کاربر به کدهای برنامه دسترسی داشته باشد و اجازه داشته باشد در صورت تغییر، حاصل کارش را منتشر کند. آزادی دوم یا آزادی تکثیر و کپی برنامه و آزادی سوم یا آزادی در تقویت و بهتر کردن برنامه و توزیع آن برای همگان.
او سپس دو نمونه ملموس از محدودیت‌هایی را که نرم‌افزارهای غیرآزاد برای کاربران ایجاد می‌کنند، مثال زد و گفت: «اگر با گوشی‌های آیفون جدید چیزی را دانلود کنید، تا زمانی که دوباره به اینترنت وصل نشوید و ریپورت پاک کردن فایل برای اپل نرود، نمی‌توانید فایل را پاک کنید. یعنی شما توسط نرم‌افزار کنترل می‌شوید. مورد دوم هم در مورد سکیوربوت‌ است؛ سخت‌افزارهایی که به کاربر فقط اجازه نصب سیستم عامل‌های خاصی را می‌دهند. مثلاً وقتی گوشی‌های اپل را آپدیت می‌کردید، تمام نقشه‌های گوگل را پاک می‌کرد و نرم‌افزار جدید اپل را نصب می‌کرد و می‌گفت از این‌ها استفاده کنید در حالی که نقشه‌ها قدیمی بودند و کارایی نقشه‌های گوگل را نداشتند.»
 اسلامی فر تاکید کرد که نرم‌افزار آزاد، لزوماً رایگان نیست اما حتماً متن باز است و گفت: «تا چهار، پنج سال پیش هم در مجلات و روزنامه‌های ایرانی، نرم‌افزار آزاد (free software) را نرم‌افزار رایگان ترجمه می‌کردند. البته در متون انگلیسی هم گاهی همین اشتباه را می‌کردند. حتی یادم هست که 7،8 سال پیش وقتی تازه بحث لینوکس در ایران مطح شده بود، وقتی کسی سی‌دی ابونتو را می‌فروخت، همه فریاد می‌زدند که چرا دارند برای این پول می‌گیرند.»
او ادامه داد: «بحث نرم‌افزار آزاد، بحث پول نیست. بحث آزادی‌هاست. بعد فعالان جنبش نرم‌افزار آزاد مفهومی به نام متن باز (open source)  را جانشین کردند. واقعیت این است که جنبش اپن سورس با جنبش نرم‌افزار آزاد از لحاظ هدف با هم تفاوت دارند. محصولاتی که هر دو تولید می‌کنند از لحاظ مجوز و سطح آزادی‌ها با هم مشابه هستند ولی اهداف ارائه‌دهندگان با هم متفاوت است. طرفداران اپن‌سورس اگر یک جا هم ببینند که نرم‌افزار انحصاری بهتر عمل می‌کند، تاکیدشان را بر آن می‌گذارند در حالی که استالمن و طرفداران جنبش نرم‌افزار آزاد می‌گویند: آدم باخرد، آدمی است که آزادی‌اش را بر کیفیت نرم‌افزار ترجیح بدهد.»
بهراد اسلامی فر سمینارش را با صحبت درباره جرقه ایجاد تعاریف قانونی برای نرم‌افزارهای آزاد و انواع مجوزهای نرم‌افزاری به پایان رساند.
 

قدرت اجتماع
دومین سمینار مراسم روز آزادی نرم افزار را هادی امین‌زاده، فارغ‌التحصیل مهندسی الکترونیک، با عنوان «جامعه نرم‌افزار آزاد» ارائه داد. او ابتدا با توضیح اصطلاحات جامعه، اجتماع، گروه کاربری و انواع ارتباط، توصیفی از جامعه نرم افزار آزاد برای مخاطبان ارائه داد و در مثالی، قدرت اجتماع را بیان کرد: «قانونی بود به نام SOPA که قرار بود کپی‌رایت را در اینترنت شدیدتر و کاربرها را محدودتر کند؛ چیزی که کاربران نمی‌پسندیدند. یکی از طرفداران این قانون شرکت GoDaddy بود؛ شرکت بزرگی که حدود 50 درصد دامین‌های دنیا را در اختیار دارد. کاربران جنبشی به نام NoDaddy راه انداختند و دومین‌هایشان را از شرکت خارج کردند. نزدیک به 20 یا 30 هزار دامین طی چند روز خارج شدند. اشخاص معروف و بنیاد ویکی‌پدیا اعلام کردند دامین‌هایشان را از این شرکت خارج می‌کنند. یک عده هم به سیستم GoDaddy  نفوذ کردند و 6 ساعت تمامی سرویس‌هایشان را از دسترس خارج کردند. 6 ساعت برای شرکتی که ادعا می‌کرد ما آپ‌تایم 99/999 داریم! بلاخره این شرکت تسلیم شد، عذرخواهی کرد و جزو مخالفان قانون  SOPA شد.
توصیف انواع راه‌های ارتباطی با متخصصین، توصیف اخلاق و خصوصیات متخصصین معتقد به آزادی نرم افزار و نحوه پرسیدن سوال در انجمن‌ها و از متخصصین موارد دیگری بودند که امین زاده در ادامه سمینارش به آن‌ها پرداخت.
 

آریوس؛ برای کاربران فارسی‌زبان تازه‌کار
سومین سمینار مراسم روز آزادی نرم افزار به معرفی «آریوس» اختصاص داشت. مهدی بیگی در ابتدای این سمینار گفت: «آریوس گنو لینوکس، دیسترویی است که بر پایه ابونتو ساخته شده. یعنی مخارن ابونتو را تغییر دادیم و یک سری تنظیمات خاص به‌شان اضافه کردیم که برای یک کاربر ایرانی فارسی زبان تنبل قابل استفاده باشد. کافی است سی‌دی که در ابتدای مراسم به شما داده شد را داخل سیستم بگذارید و با آن بوت شوید. سعی کردیم برای همه کاربران راحت باشد.»
تغییر دسکتاب و استفاده از گنوم‌شل، کیبرد فارسی، تقویم شمسی، برنامه برای اصلاح زیرنویس‌های فارسی، دیکشنری آریان‌پور، ویراستار فارسی، نرم‌افزار ساغر که مجموعه اشعار شاعران فارسی‌زبان است، احترام به حریم خصوصی در اینترنت با فایرفاکسی که به صورت پیش فرض با افزونه‌های do not track me، تور و غیره مجهز شده‌، نرم‌افزار آدسیتی برای ویرایش صدا و دانلود منیجز u get همه از جمله ویژگی‌ها و امکاناتی هستند که به صورت پیش‌فرض بر روی آریوس وجود دارند.
مهدی بیگی در پایان سمینار خبر داد که نسخه جدید آریوس با پشتیبانی کامل از زبان فارسی یعنی امکان فارسی نویسی در ترمینال و مخصوصاً در کنسول و تی‌تی‌وای‌‍‌ها تا سی، چهل روز آینده منتشر خواهد شد و از حضار خواست که اگر سوالی دارند، در پایان جلسه با مهدی فتاحی خالق پروژه آریوس، که در مراسم حضور دارد، در میان بگذارند.
 

جنگ انتخاب‌ها
«محیط‌های کاربری» نام چهارمین سمینار این برنامه بود. مجید سلامت، برنامه‌نویس و مدرس لینوکس، با اشاره به این که پهنای باند و بازه سخت‌افزاری که گنو لینوکس ساپورت می‌کند، قابل مقایسه با سیستم‌عامل‌های دیگر نیست، درباره درصد کاربران گنو لینوکس با توجه به انواع سخت‌افزارها، گفت: «بر طبق آمار سایت top500.org، 92درصد سوپرکامپیوترها از گنو لینوکس استفاده می‌کنند. در مورد سرورها، آمار تقریبی بالاتر از 65 درصد وجود دارد. در امبدد دیوایس‌ها تمام اکسس پوینت‌ها، روترها، مودم‌های ای‌دی‌اس‌ال از پکیج گنویی آزاد استفاده می‌کنند. بازار تبلت و اسمارت‌فون‌ها 54 درصد به سیستم عامل اندروید تعلق دارد.»
به گفته سلامت، اندروید گنو لینوکس نیست، در حقیقت لینوکس است. او سپس تفکرات اشتباهی که در مورد لینوکس وجود دارد را به صورت چند سوال مطرح کرد؛ آیا گنولینوکس همان ردهت است؟ گنو لینوکس شبیه داس است؟ می‌گویند مشکل درایور دارد. درایورهایش پیدا نمی‌شود؟! گرافیکش زشت است. و در آخر این که آیا همه چیز را باید با دستورات ترمینال انجام داد؟!
او سپس تاکید کرد که در سیستم عامل گنولینوکس جنگ انتخاب‌ها است. اما این جنگ همیشه باعث پیشرفت سیستم عامل می‌شود.
 

برنامه‌نویسی در دنیای متن باز
بعد از چهارمین سمینار، نوبت به استراحت و پذیرایی رسید. در این بازه نیم ساعته، امیرخسرو امیرمقدمی در کارگاه نصب لینوکس به آموزش نصب این سیستم عامل برای علاقمندان پرداخت. اما کارگاه بلندر تشکیل نشد. بعد از این، پنجمین سمینار با موضوع «وب با ابزارهای آزاد بازمتن» ارائه شد.
 محمد قیومی، در سمینار «وب با ابزارهای آزاد باز متن» ابتدا در مورد دلیل روی آوردن به دنیای نرم‌افزارهای باز متن صحبت کرد و سپس توضیح داد که در حوزه توسعه و طراحی و برنامه‌نویسی وب چه امکانات و ابزارهای متن بازی هست که علاقمندان می‌توانند استفاده کنند.
رایگان‌بودن، نصب به تعداد نامحدود و بر روی چندین سیستم، پشتیبانی رایگان و قوی توسط اجتماع متن‌باز و عدم وجود محدودیت‌های برنامه، همه از ویژگی‌هایی بودند که قیومی برای نرم‌افزارهای متن بار در حوزه برنامه نویسی وب برشمرد و گفت: « 74.6 درصدِ 10 هزار سایت اول دنیا، روی سرورهای متن باز اجرا می‌شوند.»
او سپس به علاقمندان این حوزه، توصیه کرد از سیستم‌عامل ابونتو استفاده کنند که راحت نصب می‌شود و هیچ وقت هم ویروسی نمی‌شود. او ادامه داد: «در برنامه‌نویسی، اگر می‌خواهید روی بستر وب کار کنید، باید html، CSS و جاوا اسکریپت را باید بلد باشید. این‌ها مارک‌آپ‌ها و کدهایی هستند که روی مرورگر شما اجرا می‌شوند و خیلی مهمند. هر زیان برنامه‌نویسی که کار کنید، حتما باید به این سه مسلط باشید. برای تمرین کدنویسی و فهمیدن خطاهایتان Eclipse IDE  را دانلود کنید.»
اگر به برنامه‌نویسی در وب علاقمندید، به توصیه محمد قیومی، می‌توانید افزونه فایرباگ را بر روی مرورگر فایرفاکس‌تان نصب کنید و از این به بعد در هر صفحه با اشاره ماوس، تمام کدهای css، جاوا اسکریپت و HTML صفحه را ببینید و همان لحظه هر جا را دوست دارید تغییر بدهید، کد جدید بنویسید و همان موقع نتیجه را ببینید. زبان‌های برنامه‌نویسی مختلفی هست اما بهتر است ازphp  شروع کنید. یکی از راحت‌ترین و ساده‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی و در عین حال یکی از قدرتمندترین آنها.
 

یک کتابخانه متن‌باز
هدایت وطن‌خواه، فارغ‌التحصیل کارشناسی نرم‌افزار، در ششمین کنفرانس به موضوع «کتابخانه QT Quick» پرداخت؛ کتابخانه‌ای مستقل از سکو به زبان c++. معرفی، توصیف چهارچوب، اجزار تشکیل دهنده، مزایا و معایب و ویژگی‌های QT Quick نسبت به QT همه از جمله موضوعاتی بودند که در این سمینار تخصصی مطرح شدند.
وطن‌خواه درباره مزایای این کتابخانه گفت: «می‌توانید به راحتی واسط‌های گرافیکی جذابی بسازید و انیمیشن به آن اضافه کنید. خودش هم انیمیشن‌های پیش فرض زیادی دارد. اجازه می‌دهد با دانش کمتری واسط گرافیکی بسازید و کدهای کامل جاوا اسکریپت را ایمپورت و استفاده کنید.»
 

متن باز اجتناب ناپذیر
در هفتمین کنفرانس ناصر غانم زاده، متخصص مدیریت، کارآفرینی، اقتصاد نرم‌افزار و وب، از «ابر باز و آینده رایانش ابری» صحبت کرد و گفت: «ابر یک پشته سه لایه است؛ پایین‌ترین سطح به سرورها و ذخیره سازی (IaaS)، دومین سطح به بستر و میان افزارها (PaaS) و سوم سظح به نرم‌افزارهای کاربردی (SaaS) اختصاص دارد. سطح بالاتر که برای برنامه‌نویسی است، سطح پلتفرم است. و سطح آخر نرم‌افزارهایی به عنوان سرویس است. که خیلی از ما بدون این که آگاه باشیم از ابزارهای این سطح استفاده می‌کنیم. یک نمونه خیلی ساده‌اش جیمیل است. سرویس دیگری که رسماً به این اسم شناخته می‌شود، گوگل‌اپز است.»
غانم‌زاده به انحصاری بودن صنعت فناوری در آغاز کار، اشاره کرد و مژده داد که آینده متعلق به دنیای متن‌باز است همان‌طور که در حال حاضر با سرعت به این سمت می‌رویم و همه مستقیم یا غیرمستقیم از نرم‌افزارهای متن‌باز استفاده می‌کنیم.
او از اپن‌استک (open stack) به عنوان پرشتاب‌ترین پروژه متن‌باز یاد کرد و گفت: «بسیاری از سرویس‌های انحصاری که استفاده می‌کنید، مانند فیسبوک، توییتر و ... کاملاً روی لینوکس اجرا می‌شوند. و این نه به خاطر ارزان‌تر (همیشه رایگان نیست) بودن که به خاطر انعطاف‌پذیری بسیار بالای نرم‌افزارهای آزاد و متن باز است.»
این متخصص مدیریت و کارآفرینی در ادامه سمینارش تاکید کرد: «اگر می‌خواهید برای خودتان آینده شغلی داشته باشید، باید به این سمت بروید. ما چندین سال است که داریم این را می‌گوییم. همین الان هم خیلی وقت‌ها زنگ می‌زنند می‌گویند دو تا پی‌اچ‌پی کار سراغ ندارید؟ اما در بین این 10 هزار نفر فارغ‌التحصیل کامپیوتر استان اصفهان نمی‌توانید یک پایتون‌کار، کسی که مسلط بر برنامه نویسی به زبان سی‌++ باشد و ... پیدا کنید. این وضعی است که متاسفانه وجود دارد.»
به گفته غانم زاده مسایل مالی و نگرانی‌های نسبت به آزادی، از جمله عواملی هستند که رفتن به سمت دنیای متن باز را اجتناب ناپذیر می‌کنند.