محمود حاج‌زمان: روز سه‌شنبه (فردا) و پس از هفت سال انتظار، فلیکس بائومگارتنر درون یک کپسول تحت فشار و با استفاده از بزرگ‌ترین بالن هلیومی تاریخ –که ارتفاعی معادل یک ساختمان 55 طبقه و عرضی به اندازه یک زمین فوتبال دارد- تا ارتفاع 36576 متری بر فراز صحرای نیومکزیکو بالا خواهد رفت. زمانی‌که هوا خوب و تمام سیستم‌ها آماده باشند، وی با استفاده از یک لباس تحت فشار از کپسول خارج خواهد شد و سقوط آزاد خود به سمت زمین را آغاز خواهد کرد.
به گزارش نشنال جئوگرافیک، این پروژه «ردبول استراتوس: ماموریت به لبه فضا» نامیده شده و انتظار می‌‌رود که رکوردهای مرتفع‌ترین، سریع‌ترین و طولانی‌ترین پرش آزاد جهان را بشکند. گروه بائومگارتنر تخمین می‌زنند که این چترباز و خلبان اتریشی، طی سقوط آزاد خود به سرعتی برابر 1.2 ماخ –حدود 1110 کیلومتر بر ساعت- برسد، و قبل از باز کردن چتر نجات خود در ارتفاع 1524 متری سطح زمین، به مدت 5.5 دقیقه سقوط کند.
انجام این پروژه در ابتدا برای امروز (دوشنبه) برنامه‌ریزی شده بود ولی به دلیل پیش‌بینی بادهای شدید به سه‌شنبه (فردا 9 اکتبر 2012 مقارن با 18 مهر 1391) موکول شد، بائومگارتنر نخستین انسانی خواهد بود که بدون استفاده از هیچ پیشرانه، حفاظ و یا وسیله پروازی، دیوار صوتی را می‌شکند.
رکورد فعلی سقوط آزاد جهان در اختیار جوزف کیتینگر، سرهنگ بازنشسته نیروی هوایی آمریکا و عضو فعلی گروه ردبول استراتوس است. وی رکورد پرش آزاد از ارتفاع 31.3 کیلومتری را در تاریخ 16 آگوست 1960 / 25 مرداد 1339 ثبت کرد، رکوردی که با گذشت بیش از 50 سال قرار است شکسته شود.
کیتینگر که سال‌ها از کمک به شکستن رکورد خود سرباز می‌زد، اکنون با شوق فراوان پشت بائومگارتنر قرار دارد. وی می‌گوید: «احساس کردم که وی خود را وقف این کار کرده است، احساس کردم که وی آدم صادق و بی‌ریایی است. او یک قهرمان ورزیده است، او یک خلبان است و من تنها کسی هستم که دقیقا می‌دانم فلیکس در لحظه پرش از آن سکو چه احساسی دارد؛ چرا که خودم این کار را انجام داده‌ام.»
بائومگارتنر ضمن تایید حرف کیتینگر می‌گوید: «جو می‌داند که شما در آن ارتفاع چقدر تنهایید.» در حقیقت، بائومگارتنر در روز پرش تنها اجازه داده است صدای کیتینگر در کلاه محافظ وی پخش شود، و دانشمندان و گروه پزشکی روی زمین از طریق وی با بائومگارتنر در تماس خواهند بود. فلیکس می‌گوید: «مثل این می‌ماند که اگر جو آنجا باشد، هیچ چیزی خراب نمی‌شود.»
اما چیزهایی وجود دارد که در روز پرش ممکن است خراب شود. پنج خطر بزرگ بائومگارتنر را در این پرش تهدید می‌کنند، خطراتی که عبارتند از:
1- خون بائومگارتنر ممکن است به جوش آید
جو زمین در ارتفاع بیش از 19200 متری –که خط آرمسترانگ نامیده می‌شود و به افتخار هری جرج آرمسترانگ، بنیان‌گذار پزشکی فضایی نیروی هوایی آمریکا نامگذاری شده - به حدی رقیق است که خون انسان و هر مایع دیگری اصطلاحا شروع به جوشیدن می‌کند. برای اجتناب از این امر، لباس ضدفشار بائومگارتنر و کپسول پیرامون وی به طور پیوسته تحت فشار است تا با ایجاد یک جو اختصاصی، وی را از خلاء پیرامونش جدا کند.
کوچک‌ترین شکافی در این لایه محافظ منجر به مرگی تقریبا ناگهانی می‌شود. این همان اتفاقی است که تصور می‌شود در تلاش‌های قبلی برای شکست رکورد کیتینگر رخ داد. پیتر دولگف روس (1962 / 1341) و نیک پیانتانیدا آمریکایی (1965 / 1344) هر دو کشته شدند، که به احتمال زیاد به خاطر افت شدید فشار در چنان ارتفاع بالایی بود. اگر بائومگارتنر نیز حفاظ صورت یا لباس خود را باز کند، مایعات بدنش شروع به بیرون پریدن می‌کنند و وی به جسم جوشان غول‌پیکری تبدیل می‌شود که مایعات از چشم‌ها و دهانش بیرون می‌زنند، درست شبیه صحنه یک فیلم ترسناک و این، تنها لحظاتی پیش از مرگی دردناک است.
2- سرمای زیاد ممکن است به بالن فشار بیاورد
زمانی‌که بائومگارتنر در حال صعود است، بالن و کپسول وی از درون لایه‌ای از جو موسوم به وردایست (Tropopause) عبور می‌کند. در این ناحیه که در ارتفاع 12200 تا 16800 متری سطح زمین قرار دارد و محل پرواز جمبوجت‌ها است، دمای هوا به شدت و بین منفی 46 تا منفی 57 درجه سانتی‌گراد افت می‌کند.
با توجه به اینکه بالن بائومگارتنر ممکن است تحت تنش ناشی از هوای سرد قرار گیرد، از لایه نازکی از پلاستیک به ضخامت تنها 0.02 میلی‌متر ساخته شده است تا بتواند نسبت نیروی وزن به نیروی برا را بهینه سازد. بائومگارتنر که توسط لباس ویژه خود از سرمای محیط جدا شده است، پس از خروج از کپسول و در حین سقوط آزاد تنها طی چند ثانیه از این لایه خارج می‌شود تا خطرات چنین سرمای شدیدی برای وی به حداقل برسد.
3- باد می‌تواند بائومگارتنر را از مسیر خارج کند.
تندبادهای ناگهانی همیشه نگران‌کننده‌اند. با توجه به اینکه بالن در معرض سرمای شدید قرار دارد، حالتی ترد و شکننده پیدا می‌کند و تنش ناشی از نیروی باد بر روی آن می‌تواند منجر به از هم گسیختگی بالن شود.
دان دی، هواشناس پروژه ردبول استراتوس می‌گوید: «باید تا فراهم شدن شرایط مناسب آب و هوایی صبر کرد.» گروه وی ناوگانی از بالن‌های خودشان را برای ردیابی شرایط آب و هوایی و الگوهای باد در لایه‌های مختلف جو به کار می‌برند. بادهای که با سرعت بیش از سه کیلومتر بر ساعت در سطح زمین می‌وزند می‌تواند پروژه را به خطر بیاندازند، و بادهای ارتفاعات بالاتر ممکن است بالن را از مسیر خود خارج کرده و باعث گم شدن بائومگارتنر شوند.
4- بائومگارتنر ممکن است دچار چرخش غیرقابل کنترل، و حتی مرگبار شود.
بزرگ‌ترین خطر حین سقوط بائومگارتنر چرخش افقی (Flat Spin) است. وی ممکن است کنترل سقوط خود را از دست بدهد و به صورت جانبی شروع به چرخیدن بکند، یعنی در حالتی‌که قرار گیرد که سر و پاهایش به دور مرکز بدنش بگردند.
چرخش افقی باعث می‌شود خون به سمت سر و پاهای چترباز کشیده شود. در سرعت بیش از 970 کیلومتر بر ساعت، چرخش افقی باعث می‌شود تا چترباز با سرعت 180 تا 250 دور در دقیقه، به دور خود بگردد و وضعیتی شبیه به شتاب‌های منفی g (یعنی یک برابر شتاب جاذبه زمین) برای وی به وجود آورد. این وضعیت در شرایط بسیار ملایم‌تر، شبیه به وضعیت بی‌وزنی است که هنگام پایین آمدن ترن هوایی از قله‌های مسیر به افراد دست می‌دهد.
بسته به میزان سرعت، چرخش افقی می‌تواند باعث هر چیزی از سردرد، تنگی نفس و اختلال بینایی گرفته تا گیجی، بی‌هوشی و ترکیدن کره چشم شود (زمانی‌که فشار در جمجه از منفی 4g یعنی 4 برابر نیروی وزن و در جهت مخالف بیشتر شود، خون و مایع نخاعی به سمت بیرون رانده می‌شود و مهم‌ترین مسیر فرار آنها نیز حفرات چشمی است).
خطر چرخش افقی را می‌توان با استفاده از فناوری که نخستین بار برای کیتینگر اختراع شد از بین برد: یک چترنجات تثبیت‌کننده که مانع از افزایش چرخش می‌شود، و با دستور چترباز و یا رسیدن شتاب به منفی 3.5gیا بیشتر رها می‌شود. در سال 1960 / 1339، چترنجات تثبیت‌کننده کیتینگر به گونه‌ای طراحی شده بود که به طور خودکار و مدت کوتاهی پس از پرش باز شود. اما بائومگارتنر به دنبال یک رکورد سرعت جدید است. وی قادر است تا خودش فرمان باز شدن چترنجات را بدهد؛ اما این چتر تا زمانی‌که بائومگارتنر دچار چرخش افقی شده باشد و شتاب نیز به منفی 3.5g رسیده باشد، به صورت خودکار باز نخواهد شد.
جهت‌گیری عمودی لباس نیز به بائومگارتنر کمک می‌کند تا وضعیت دلتا (سر رو به بالا، پاها رو به پایین) را در تمام مدت سقوط آزاد خود حفظ کند؛ مساله‌ای که برای اجتناب از چرخش افقی بائومگارتنر به دور خود حیاتی است.
5- شکستن دیوار صوتی ممکن است صدمات ناشناخته‌ای به همراه داشته باشد.
گروه ردبول محاسبه کرده‌اند که در شرایط بهینه، بائومگارتنر در 40 ثانیه نخست سقوط آزاد، از سرعت 0 به سرعت 1110 کیلومتر بر ساعت خواهد رسید. در چنین سرعتی، وی به سرعت صوت خواهد رسید و سپس از آن عبور می‌کند.
اما خطرات این کار چیست؟ جان کلارک، سرپرست گروه پزشکی ردبول استراتوس می‌گوید: «ما تلاش می‌کنیم تا آنجا که می‌توانیم درباره سرعت فراصوت پیش‌بینی کنیم. اما واقعا چیزی نمی‌دانیم، چرا که هیچ کس قبلا این کار را انجام نداده است.»
کلارک، که پزشک سابق ناسا و استاد فعلی عصب‌شناسی کالج پزشکی دانشگاه بیلور تگزاس است، می‌گوید نگرانی‌ها در خصوص ارتعاشات ناشی از امواج صوتی عبوری، و جراحات داخلی است که ممکن است بخش‌هایی از بدن بائومگارتنر حین شکستن دیوار صوتی به آن دچار شود.
اگر بائومگارتنر بتواند نخستین انسانی باشد که تنها با بدن خود به سرعت صوت دست می‌یابد، بدون اینکه بدنش از هم بپاشد، زمینه جدیدی را در دنیای علم باز خواهد کرد. کیتینگر که بهتر از هر کس دیگری با شرایط نامساعد بالای جو آشنا است، به شوخی بائوگارتنر را «یک بمب با قابلیت مانور» می‌خواند. وی می‌گوید: «آن بالا خیلی خصمانه است. هیچ فشاری نیست، بسیار سرد است. تابش نور خیره‌کننده است. اگر شما در ارتفاع 30، 40 کیلومتری باشید و چیزی خراب شود، آخر کار است. آدیوس!»
اما با اندکی شانس و گروه حرفه‌ای که پشت وی است، بائومگارتنر تا آخر روز سه‌شنبه به زمین باز خواهد گشت؛ آن هم در حالی‌که صاحب مجموعه‌ای از رکوردهای جهانی جدید است.
53275