مجید جویا: تازه‌ترین به روز رسانی تلخ از گزارش پیشرفت‌های درمانی در حوزه بیماری‌های فراموش شده، (که در هر سال سبب مرگ بیش از 2.6 میلیون نفر می‌شوند) تایید می‌کند می کند که این لقب تا چه حد برای این بیماری‌ها شایسته است. تنها 3.8 درصد از کل 756 داروی جدیدی که در فاصله سال‌های 2000/1379 تا 2011/1390 برای استفاده در اروپا و ایالات متحده به تایید مسئولین بهداشتی رسیدند، برای بیماری‌های فراموش شده بودند.
این دسته از بیماری‌ها شامل مالاریا، سل، اسهال مرگ‌آور بچه‌ها و دیگر بیماری‌هایی است که منجر به نابودی انسان‌های فقیر در گوشه کنار دنیا می‌شود؛ یعنی کسانی که از داشتن آب آشامیدنی تمیز، مسکن ایمن ، دسترسی به بهداشت و مراقبت‌های پزشکی محروم‌اند؛ افرادی که با درآمدی کمتر از 2 دلار در روز زندگی می‌کنند، نمی‌‌توانند داروهای گران‌قیمت را تامین کنند و در نتیجه شرکت‌های بزرگ دارویی انگیزه کمتری برای صرف میلیون‌ها دلار برای توسعه این داروها و وارد کردن آنها به بازار مصرف دارند.
به گزارش نیچر، پیتر هوتز؛ کارشناس امور بیماری‌های ناشی از فقر در دانشکده پزشکی بیلور و موسسه واکسن فلج اطفال در هوستن تگزاس می‌گوید: «هر جایی که بتوانید فقر مطلق را ببینید؛ این بیماری‌ها هم در آنجا یافت می‌شود؛ چه در افریقا باشد، چه در آسیا یا حتی در ایالات متحده آمریکا».
مسئله این نیست که هنوز راه حلی برای این بیماری‌ها پیدا نشده، مشکل این است که اصلا هیچ کس زحمت یافتن درمان قطعی را به خود نداده است. طبق گزارشی که توسط سازما پزشکان بدون مرز (MSF) و یک برنامه غیر انتفاعی تحقیق و توسعه به نام مشوق دارو برای بیماری‌های فراموش شده (DNDi) تهیه و به تازگی در نیویورک منتشر شده، از بین تقریبا 150 هزار تحقیق پزشکی که در دهه گذشته انجام گرفته بود، تنها 1.4درصد به درمان بیماری‌های ناشی از فقر اختصاص یافته است.
پیشرفت بزرگ؟
حتی با این وجود، اقدامات تقریبا در حد صفر امروزی، به نسبت گذشته نزدیک یک پیشرفت محسوب می‌شود. آخرین گزارش بیماری‌های فراموش شده؛ که بازه زمانی بین سال‌های 1975/1354 تا 1999/1378 را پوشش می‌دهد؛ حاکی از آن است که 1.1درصد از 1393 داروی تایید شده در آن دوران، به بیماری‌های ناشی از فقر اختصاص داشت، در حالی که سهم این بیماری‌ها در آن زمان 12 درصد از کل بیماری‌های جهان بودند. این مقدار را می‌توان مقایسه کرد با 12.8 درصد داروهای تایید شده برای درمان بیماری‌های قلبی عروقی که سهم جهانی این بیماری‌ها در آن موقع 11 درصد بوده است.
در دهه پیش رو، تا وقتی که حمایت‌های مالی از مشوق‌های ابتکاری تازه تاسیس شده همانند DNDi (که در افزایش درمان‌ها از سال 2000/1379 تا به حال سهم دارد) ادامه یابند،شاید نسبت درمان‌های مرتبط با بیماری‌های فراموش شده به دیگر داروها خیلی کم باقی نماند. جین- هرو برادول که نویسنده این مقاله و از مدیران پژوهشی پزشکان بدون مرز؛ بر مبنای داروهایی که اخیرا وارد خط تولید شده‌اند، تخمین می‌زند که تا سال 2018/1397 در هر سال به طور متوسط 4.7 محصول جدید برای بیماری‌های فراموش شده (بدون احتساب واکسن‌ها) تایید خواهد شد، که در مقایسه با نرخ سالانه 2.4 دارو بین سال‌های 2000/1379 تا 2011/1390 پیشرفت مناسبی به حساب می‌آید.
برادول انتظار دارد که بنیاد گیتس و موسسه‌های ملی سلامت ایالات متحده آمریکا مهم‌ترین نقش را در تامین هزینه‌های تحقیق و توسعه آن در سال‌های پیش رو داشته باشند. طبق گزارش MSF، با اضافه شدن کمک‌های دیگر اهداکنندگان بخش‌های دولتی و غیر دولتی، بودجه تحقیق برای بیماری‌های حاصل از فقر به عدد 3 میلیارد دلار می‌رسد.
فراموش‌شده‌ترین‌ها
اما با توجه به این که بخش زیادی از این بودجه باید صرف مبارزه با مالاریا و مرض سل شود؛ فراموش شده‌ترین بیماری‌های فراموش شده با کماکان باید منتظر بمانند که بخشی از بودجه ناچیز باقی مانده به انها اختصاص یابد. در گزارش آمده که در بین این بیماری‌ها، بیماری کاگاس قرار دارد که با تماس با ساس گسترش می‌یابد و سالانه 12 هزار نفر را بر اثر تخریب قلب و سیستم گوارشی می‌کشد. از بیماری‌های دیگر نیز می‌توان لیشمانیازیس اشاره کرد؛ نوعی بیماری مسری انگلی که هر ساله جان 60 هزار نفر را می‌گیرد. هوتز اشاره می کند که این آمار و ارقام، مشکل را کمتر از حد واقعی آن نشان می‌دهند، چرا که خیلی از موارد مرگ و میر، تشخیص داده نمی شوند.
گرچه داروها و واکسن‌ها گامی ضروری برای نجات میلیون‌ها نفری هستند که هر سال بر اثر بیماری‌های فراموش شده جان می‌سپارند، اما کارشناسان سلامت عمومی بیان می‌کنند که آنها تنها در صورتی می‌توانند مفید واقع شوند که در دسترس آسیب پذیرترین جوامع قرار داشته باشند. تقریبا 2 میلیون کودک زیر 5 سال در سراسر جهان از بیماری‌هایی تلف می‌شوند که واکسن‌هایی برای جلوگیری از بروز آنها وجود دارد.
کریستیان لوک، مدیر کل موسسه بین المللی واکسیناسیون می‌گوید: «واکسن وبا را درنظر بگیرید که به دلیل موفقیت چشمگیری که داشت، دو سال پیش تایید کیفیت شد تا مورد استفاده قرار بگیرد. پس مشکل کجاست؟ مقدار این واکسن کافی نیست و باید احساس کنید که در شرایط اورژانسی قرار گرفته‌اید، تا این واکسن‌ها را به افراد نیازمند برسانید».
53271