زهرا خدایی
با دستگیری مظنون دوم عملیات تروریستی ماراتن بوستون، فرضیات متعددی پیرامون علل و انگیزه‌های متهمان ارائه شد؛ فرضیاتی که نه تنها معمای موجود را حل نکرد، بلکه در کنار احتیاط بیش از اندازۀ اف‌بی‌آی در انتشار جزئیات، بر سوالات اذهان عمومی جهان بیش از پیش افزود.
در این میان اما نام چچن و اقدامات تروریستی گروههای مبارز مسلمان و گرایشات تجریه‌طلبانه و افراطی آنها بیش ازهمه در کانون توجهات رسانه‌ها قرار گرفت. اما واقعیت هرچه باشد به اعتقاد کارشناسان روابط بین‌الملل عملیات بوستون حامل این پیام بود که امنیت آمریکا به مجموعه‌ای از بحران‌های فرامنطقه‌ای گره خورده که بدون شک بازیگری آمریکا در آن کانون‌ها بر روندهای داخلی کشور تأثیرگذار خواهد بود. هرچند هنوز برای قضاوت و تحلیل واقع‌بینانه پیرامون ماهیت عملیات تروریستی بوستون کمی زود است، اما خبرآنلاین در گفتگویی با پیرمحمد ملازهی، کارشناس شبه قاره و بنیادگرایی، فرضیات احتمالی را مورد بررسی قرار داده است
در حال حاضر نوک اتهام به سمت گروههای تندروی چچنی نشانه رفته است، تحلیل شما چیست؟
بسیاری از گروههای واقع در چچن بر این اعتقادند که مناطق مسلمان نشین باید از روسیه تجزیه شوند و کشور مستقلی به وجود بیاید. این گروهها شامل چند دسته هستند که بعضاً زیرمجموعه‌های القاعده به حساب می‌آیند که از جمله می‌توان به نهضت اسلامی ازبکستان اشاره کرد( که سرکردۀ آنها کشته شد و در حال حاضر رهبری آن را طاهر یولداش بر عهده دارد) بسیاری از همین گروهها نوعی از تفکرات وهابیت را پیگیری می‌کنند و به دنبال آنند از امکاناتی که این تفکر به لحاظ مادی برای آنها در سایر کشورهای عربی ایجاد می‌کند، بهره گیرند. این گروهها را نباید جدا از سازمان القاعده دید.
اما مسئله دیگری که دربارۀ عاملان حملۀ تروریستی وجود دارد و باید بدان توجه کرد اینست که دنیای غرب به دنبال کوچک کردن روسیه و حوزۀ نفوذ آنهاست و از گروههای مسلمانی که به دنبال تجزیه روسیه هستند، به نوعی حمایت کند.
روسها تردید دارند که چچن‌های استقلال طلب بدون حمایت غرب به امکاناتی دست یابند و عملیاتی که در مسکو و یا سایر موقعیت‌ها انجام دادند، بدون پشتوانه غرب بوده باشد. از این رو از دید روسها، غربی‌ها به نوعی در عملیات‌های ضدروسی دخالت دارند. اما باید منتظر اطلاعات بیشتری باشیم تا ببینیم آیا این دو برادر به طور مستقل عمل کرده‌اند و یا از پشتوانۀ کشوری برخودار بوده‌اند. اما باید به این مسئله توجه کرد که چون یک نفر را زنده دستگیر کرده‌اند آمریکا دستش باز است جریان را آنطور که می‌خواهد هدایت و به نفع خودش برگرداند.
موقعیتی که دو برادر در آمریکا داشتند، قابل توجه بوده، چه عاملی انگیزۀ بیشتری به آنها برای دست زدن به چنین عملیات‌هایی داد؟
انگیزۀ تجزیه‌طلبی و استقلال طلبی در چچنی‌ها بسیار بالاست. یک ناسیونالیسم چچن بسیاری از جوانان را به این هدف دعوت می‌کند که اصل هدف خود را استقلال چچن قرار بدهد و حاضر به فداکار در سطح بالا باشد.
چند روز پیش بشار اسد در گفتگویی تلویزیونی اعلام کرده بود که آتش تروریسم، دامن غرب را نیز خواهد گرفت. آیا این همان تروریسمی است که بشار اسد از آن سخن می‌گوید؟
چچن‌ها در ترکیه جمعیت بالایی دارند، از زمانی که استقلال‌طلبی مطرح شد و پوتین شمار زیادی از آنها را سرکوب کرد، تعداد زیادی از آنها وارد ترکیه شدند و بعد در آنجا جذب سازمان‌های رادیکال اسلامی زیرمجموعه‌های القاعده شدند. بخشی از این نیروها از ترکیه وارد شدند و خیلی هدایت شده در کنار نیروهایی قرار گرفتند که هم اکنون جبهۀ النهضة را تشکیل می‌دهند.
شاید بتوان گفت عملیاتی که در آمریکا انجام شد، به نوعی در پاسخ به بحرانی است که هم اکنون در سوریه در جریان است؛ چه آنکه چچن‌ها نیز در کنار گروههایی که با دولت سوریه در جنگ هستند، حضور دارند؛ از این زاویه ممکن است واقعا دستهایی در کار بوده باشد که در صورت تکرار آن می‌توان گفت که تنها مسئلۀ دست داشتن چچنی‌ها مطرح نیست بلکه بالاتر از آنست و به نوعی می‌توان گفت مربوط به رقابت‌هایی می‌شود که در سوریه بین آمریکا و روسیه در جریان است و هم اکنون این رقابت در حال خودنمایی است. شاید بشار اسد نیز می‌خواهد از همین مسئله در جهت منافع خودش استفاده کند و به آمریکایی‌ها این پیام را بدهد که آمریکا نیز -به عنوان یکی از بازیگران مهم در بحران سوریه- روی آرامش را در داخل آمریکا نخواهد دید. مسئله پیچیده‌تر از آنست که در ظاهرا امر به نظر می‌رسد.
4952