فهیمه حسن‌میری: رشد مقالات علمی ISI در سال‌های اخیر از یکسو امیدوارکننده و خوشحال‌کننده به نظر می‌رسد و از سوی دیگر این شائبه را به وجود آورده که چه مقدار از این مقالات را خود افراد و با دانش و تلاششان ارائه می‌کنند و چه مقدار دیگر کپی است یا سفارشی انجام می‌شود. در این زمینه نظر دکتر جعفر توفیقی، وزیر سابق وزارت علوم را پرسیدیم.
آقای توفیقی، در سال‌های اخیر تعداد مقالات علمی ISI رشد چشمگیری داشته، این مساله عده‌ای را نگران کرده و می‌گویند این افزایش واقعی نیست و بسیاری از این مقالات کپی هستند یا توسط خود افراد انجام نمی‌شوند. نظر شما راجع به این موضوع چیست؟
به نظر من چنین اظهارنظر و فکری درست نیست. این مقاله‌ها عمدتا نتیجه فعالیت‌های پژوهشی و دانش کارشناسان و تحقیق و توسعه دانشجویان ارشد و دکتری است و منصفانه نیست که بگوییم مخدوش هستند.
یعنی به نظر شما احتمال کپی بودن این مقالات کم است؟
بله چون این مجلاتی که این مقالات را چاپ می‌کنند مجلات بسیار معروف داخلی و خارجی هستند. این مقالات توسط داوران ملی و بین‌المللی داوری می‌شوند و با برنامه‌های جستجوگر و نرم‌افزارهایی که امروزه وجود دارد به سرعت موضوع روشن می‌شود و اگر واقعا مقاله‌ای کپی یا تقلبی باشد بلافاصله متوجه می‌شوند و تشخیص داده می‌شود که چه مواردی با یکدیگر همپوشانی دارند. در گذشته امکانات کمتر بود و احتمال این وجود داشت که عمدی یا سهوی مقداری کپی‌کاری صورت بگیرد ولی الان دیگر این احتمال خیلی کم است. الان شرایط به گونه‌ای است که قبل از این که مقاله‌ای بخواهد حتی در مسیر داوری قرار بگیرد به راحتی قابل تشخیص است. در حال حاضر یک مقاله برای چاپ شدن مسیر طولانی‌ای را باید طی کند و وقتی این مسیر را طی کرد و به چاپ رسید بدانید که مراحل بسیاری را رد کرده و با درصد زیادی می توان به آن اطمینان کرد.
اما الان افرادی هستند که در ازای مقداری پول، مقاله تحویل می‌دهند و این یعنی خود آن فرد که مقاله به نام اوست زحمتی برای این کار نکشیده و دانش آن را ندارد.
من این را رد نمی‌کنم و شنیده‌ام که چنین بازارهایی فعال شده‌اند. باید هوشیاری به خرج داده شود و جلوی اینطور کارها گرفته شود اما در عین حال نباید اگر چند مورد اینگونه دیده شده آن را به سایر موارد هم تعمیم داد. ممکن است که در موارد کمی هم این اتفاق بیفتد اما این میزان بسیار محدود است. به دلیل موانع و محدودیت‌هایی که وجود دارد، فکر نمی‌کنم تعداد زیادی مقاله به این شیوه به چاپ رسیده باشند.
به نظر شما حتی اگر این افزایش رشد مقاله‌های ISI واقعی باشد، می‌توان به آن دل خوش کرد و گفت در مسیر پیشرفت علمی و صنعتی قرار گرفته‌ایم؟
این تجربه‌ای است که در دنیا اتفاق افتاده و الان اگر آمار 10 کشور برتر دنیا از نظر تعداد مقالات علمی را ببینیم، متوجه می‌شویم که بین تعداد مقالات و سایر شاخص‌های توسعه‌یافتگی آنها ارتباط وجود دارد. درست است که تنها نمی‌توان به کمیت دل خوش کرد اما باید از آن عبور کنیم تا به کیفیت برسیم. افزایش کمیت قطعا کافی نیست و باید سیاست‌های تکمیلی داشته باشیم و به فکر بهره‌برداری از دستاوردهای این پژوهش‌ها باشیم و آنها را به تکنولوژی تبدیل و وارد چرخه صنعت و اقتصاد کنیم. تعداد مقالات فقط یکی از شاخص‌هاست و باید کارهای دیگر هم صورت بگیرد.
23445