محبوبه عمیدی: پیگیری رشد در دایناسورها و تغییراتی که در طول حیات خود با آن روبرو شده‌اند، کار ساده‌ای نیست؛ اما گروهی از محققان دیرین‌شناسی در پکن، بریستول و بن موفق شده‌اند با استفاده از تحلیل بیومکانیک و بررسی تاریخچه استخوان‌ها در سیتاکوزاروس‌ها یا دایناسورهای طوطی‌مانند نشان دهند چطور این دایناسورها توانسته‌اند در طول رشد خود از راه رفتن مانند چارپایان به حرکت روی دو پا تغییر حالت بدهند.
نمونه‌های متعددی از سیتاکوزاروس‌ها که متعلق به دوره کرتاسه (حدود 100میلیون سال پیش ) بوده‌اند در چین و بخش‌های دیگری از آسیای شرقی کشف شده است.
کیوآی ژاو برای انجام بخشی از تز دکترای خود تلاش کرده رشد استخوانی و دیگر خصوصیات اسکلتی این گروه از دایناسورها را که شناخته‌شده‌ترین نمونه از دایناسورهایی هستند که روی دو پا راه می‌رفته‌اند، در نمونه‌های خردسال، جوان و بالغ آنها با دقت بالایی بررسی کند.
ژاو که دوره دکترایش را در دانشگاه بریستول گذرانده و در حال حاضر در مرکز دیرین‌شناسی مهره‌داران پکن کار می‌کند، می‌گوید: «بعضی از این استخوان‌ها که اغلب متعلق به دایناسورهای خردسالی بودند که زیر 1 سال سن داشتند، تنها چندین میلی‌متر طول داشتند و این موضوع کار را برای من بسیاردشوار می‌کرد. می‌بایست بسیار با احتیاط برخورد می‌کردم و مطمئن می‌شدم آسیبی به این نمونه‌های باارزش وارد نمی‌شود».
ژاو با کسب اجازه از انستیتو پکن دو استخوان دست و یک جفت استخوان پا از 16 دایناسور جداگانه را که رنج سنی متفاوتی از زیر 1 سال تا 10 ساله (دایناسور بالغ) داشتند، جدا می‌کند تا مورد بررسی قرار دهد. او این مرحله پیچیده از کار خود را در آزمایشگاه دیرین‌شناسی مجهزی در بن، آلمان به انجام می‌رساند.
مطالعات او نشان می‌دهند دایناسورهای کوچکی که زیر یک‌سال سن داشته‌اند، دارای دست‌های بلند و پاهای کوتاهی بوده‌اند که احتمالا به محض خروج از تخم می‌توانسته‌اند چهار دست و پا روی آنها حرکت کنند. در دایناسورهای یک تا سه ساله روند رشد طولی استخوان‌های دست سریع بوده؛ اما از 4 تا 6 سالگی سرعت رشد پاها بسیار زیاد شده است. این رشد سریع پاها در کنار کندشدن روند رشد دست‌ها باعث شده در نهایت نسبت طول پاها به دست‌ها 2 برابر شود که برای جانداری که در زمان بلوغ و پس از آن روی دو پای خود حرکت می‌کند، نسبت بسیار مناسبی است.
دکتر زینگ زو که یکی از اساتید راهنمای ژاو بوده، می‌گوید: «این مطالعه جالب‌توجه نشان می‌دهد چه اطلاعات باارزشی در استخوان‌ها و بقایای به‌جا مانده از دایناسورها نهفته است. ما به کمک شیوه‌های مشابه می‌توانیم رازهای بیشتری را در مورد زندگی شگفت‌انگیز این جانداران ماقبل‌تاریخ کشف کنیم».
دکتر مایک بنتون از دانشگاه بریستول که یکی دیگر از اساتید ژاو است، می‌گوید: «این مطالعه می‌تواند به شناخت فرگشت در دایناسورها کمک شایانی بکند. امروزه می‌دانیم دایناسورهای طوطی‌مانند کوچک و نوجوان روی چهار دست و پا حرکت می‌کرده‌اند؛ اما نمونه‌های بالغ مانند ما انسان‌ها می‌توانستند رو 2 پا راه بروند. این موضوع نشان می‌دهد اجداد سیتاکوزاروس‌ها زمانی روی هر چهار دست و پای خود راه می رفته‌اند و از نقطه‌ای به بعد حرکت روی دو پای عقب را آغاز کرده‌اند».
نتایج این تحقیق به تفصیل در نشریه نیچر منتشر شده است.
53273