شگفتا که روزه کفاره گناه پدرمان آدم (ع) است در خوردن میوه ممنوعه ای است که او را از بهشت قرب راند و برای پاگسازی آثار آن میوه ممنوعه است که وضو و روزه وغسل و... تشریع شده است و همه به دنبال پاک کردن آدمیزادگان برای صعود و دخول به بهشت قرب الهی.درعین حال ،همین روزه با آثار دنیوی (صوموا تصحوا) و آخرتی باید ما را با مستمندان همدرد و همراه سازد و این همدردی با تجسم گرسنگی و تشنگی قیامت باید ما را به تدارک آخرتی والاتر و نورانی تر راغب تر سازد.
عَنْ رَسُول اللهِ - صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِه - قالَ: لَوْ یَعْلَمُ الْعَبْدُ ما فِی رَمَضانَ لَوَدَّ أنْ یَکُونَ رَمَضانُ السَّنَةَ(بحارالانوار، ج 96، ص 346).
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اگر بنده می دانست که در رمضان چیست، دوست می داشت که تمام سال، رمضان باشد.
عَنِ الامام الصَّادِقِ - عَلَیْهِ السَّلام - قالَ: الصُّومُ یُمِیتُ هَوی النَّفْسِ وَ شَهْوَتَ الطَّبْعِ وَ طَهارَةَ الْجوارِحِ وَ عِمارَةَ الظَّاهِرِ وَ الْباطِنِ وَ الشُّکْرَ عَلی النِّعَمِ وَ الْاِحْسانَ إلی الْفُقَراءِ وَ زِیادَةَ التَّضَرُّعِ وَ الْخُشُوعِ وَ الْبُکاءِ و حبل الالتجاء الى الله، و سبب انکسار الهمة، و تخفیف الحساب، و تضعیف الحسنات(مصباح الشریعه، مبحث صوم ؛ بحار الأنوار / ج 93 / ص 254).
امام صادق - علیه السلام - فرمود: روزه خواهش های نفسانی و طبیعت شهوانی را می کشد (تضعیف می کند) و موجب پاکی اعضای بدن و آبادانی ظاهر و باطن انسان و مایه شکر بر نعمت و احسان به فقراء و عامل افزایش تضرّع و خشوع و گریه (و ناله به درگاه پرودگار )است و همچنین سبب تمسّک و روی آوردن به ریسمان محکم الهی و فروکش کردن هموم و تخفیف در حساب و مضاعف گشتن حسنات است.
عَنِ النَّبِیِّ - صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِه - قالَ: أرْبَعَةٌ لا تُرَدُّ لَهُمْ دَعْوَةٌ وَ یُفْتَحُ لَهُمْ أبْوابُ السَّماءِ وَ یَصِیرُ إلی الْعَرْشِ: دُعاءُ الْوالِدِ لِوَلَدِهِ وَ الْمَظْلُومِ عَلی مَنْ ظَلَمَهُ، وَ الْمُعْتَمِرِ حَتّی یَرْجِعَ وَ الصَّائِمِ حتّی یَفْطُرَ(مرآة العقول، ج 12، ص173).
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: چهار کس اند که دعای آنان رد نمی شود و درب های آسمان برای(پذیرش دعای) آنان گشوده و تا به عرش الهی راه می یابد: دعای پدر درباره فرزند، دعای مظلوم علیه ظالم، دعای زوّار خانه خدا تا باز گردد، و دعای شخص روزه دار تا افطار کند.
عَنِ الامام الْمُجْتَبی - عَلَیْهِ السَّلام - قالَ: سَئَلَ عالِمٌ یَهُودِیُّ عَنِ النَّبِیِّ - صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِه - : لِأیِّ شَیْءٍ فَرَضَ اللهُ الصَّوْمَ عَلی اُمَّتِکَ بِالنَّهارِ ثَلاثِینَ یَوماً؟ وَ فَرَضَ اللهُ عَلی الْاُمَمِ أکْثَرُ مِنْ ذلکَ؟ فَقالَ النَّبِیِّ - صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِه - : إنَّ آدَمَ لَمَّا أکَلَ مِنَ الشَّجَرَةِ بَقِیَ فى بطنه ثلاثین یوما ففرض الله على ذریته ثلاثین یوما الجوع و العطش و الذین یأکلونه باللیل تفضل من الله علیهم و کذلک کان على آدم علیه السلام ففرض الله ذلک على امتی ثم تلا هذه الایة (کتب علیکم الصیام کما کتب على الذین من قبلکم لعلکم تتقون ایاما معدودات ) قال الیهودى صدقت یا محمد فما جزاء من صامها فقال النبى صلى الله علیه و آله ما من مؤ من یصوم شهر رمضان احتسابا الا اوجب الله تبارک و تعالى له سبع خصال اولها یذوب الحرام من جسده و الثانیة یقرب من رحمة الله عزوجل و الثالثة یکون قد کفر خطیئة ابیه آدم و الرابعة یهون الله علیه سکرات الموت و الخامسة امان من الجوع و العطش یوم القیامة و السادسة یعطیه الله براءة من النار و السابعة یطعمه الله من طیبات الجنة قال صدقت یامحمد( بحارالانوار، ج 96 ص 369).
امام حسن - علیه السلام - فرمود: جمعی از یهودیان به محضر پیامبر - صلی الله علیه و آله - حاضر شدند و عالم آنان پرسید: چرا خداوند متعال روزه سی روزه را برای امت شما واجب ساخت؟ و حال آن که بر دیگر امم بیشتر از این مقدار واجب بود؟ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: آدم ، وقتی که از «میوه ممنوع» خورد، در شکم وی سی روز ماند و بر این اساس خداوند بر ذریّه او سی روز گرسنگی و تشنگی (روزه داری) را واجب گرداند و غذائی را که شب می خورند(نوعی)تفضُّل است و برای خود حضرت آدم نیز سی روز روزه واجب بوده است، پس خداوند این سی روز را برای امّت من نیز مقرر داشته است. سپس این آیه را تلاوت کرد: «... کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون أیاماً معدودات» . یهودی سخنان پیامبر را تصدیق کرد. و افزود: پاداش روزه این ماه چیست؟ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: هیچ مؤمنی نیست که این ماه را به خاطر خدا روزه بدارد جز آن که خداوند، هفت چیز به وی عطا نماید:
-«حرام» را از بدن وی، ذوب سازد،
- او را به رحمت خدای عزوجل نزدیک سازد،
- کفاره گناه پدرش آدم گردد؛
- سکرات موت را بر او آسان گرداند،
- روزه را مایه امان از گرسنگی و تشنگی قیامت وی قرار دهد،
- برائت از آتش را به او عطا کند،
- از غذاهای بهشت، نصیب وی کند ،
یهودی (سخنان ایشان را تصدیق کرده) گفت: راست گفتی ای محمد.
عن ابى عبدالله علیه السلام قال قال رسول الله صلى الله علیه و آله لما اسرى بى الى السماء دخلت الجنة فراءیت قصرا من یاقوته حمراء یرى دخلها من خارجها و خارجها من داخلها من ضیائها و فیها بیتان در و زبرجد فقلت یا جبرئیل لمن هذا القصر فقال هذا لمن اطاب الکلام و ادام الصیام و اطعم الطعام و تجهد باللیل و الناس نیام فقال امیرالمومنین علیه السلام یا رسول الله فى امتک من یطیق هذا فقال ادن منى یا على فدنا منه فقال تدرى ما اطاب الکلام قال : الله و رسوله اعلم قال صلى الله علیه و آله من قال سبحان الله و الحمدلله و لااله الاالله و الله اکبر اتدرى ما ادام الصیام قال : الله ورسوله اعلم قال من صام رمضان ولم یفطر منه یوما وتدرى ما اطعام الطعام قال : الله و رسوله اعلم قال صلى الله علیه و آله من طلب لعیاله ما یکف به وجوههم الناس و تدرى ما لتجهد باللیل و الناس نیام قال : الله ورسوله اعلم قال صلى الله علیه و آله من لم ینم حتى یصلى العشاء الاخرة و یعنى بالناس نیام الیهود و النصارى فانهم ینامون فیما بینهما (بحارالانوار، ج 93، ص 168).
امام صادق علیه السلام مى فرماید: رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: هنگامى که شب به آسمان برده شدم ، داخل بهشت شدم و قصرى دیدم از یاقوت سرخ ، که به سبب پرتو ی آن درونش از بیرون و بیرونش از درون دیده مى شد؛ دو اطاق در آن قصر بود، یکى از دُر (سفید) و دیگرى از زبرجد(سبز). پس گفتم : اى جبرئیل این قصر از کیست ؟ گفت : از آن کسى است که چهار خصلت داشته باشد:
- گفتارش پاکیزه و حق باشد؛
- همیشه روزه باشد؛
- به دیگران غذا دهد ؛
- شب به عبادت بپردازد، در حالى که مردم همه خواب باشند.
پس امیرالمؤمنین علیه السلام گفت: اى رسول خدا! آیا در امت شما کسى توانایى انجام چنین کارى را دارد؟ حضرت فرمود: نزدیک بیا یا على ! پس نزدیک آمد، پیامبر (ص)فرمود: آیا مى دانى منظور از گفتار پاکیزه چیست ؟ امیرالمؤمنین عرض کرد: خدا و رسول او داناترند. حضرت فرمود: منظور آن کسى است که بگوید سبحان الله و الحمدلله و لااله الاالله و الله اکبر؛ آیا مى دانى منظور از روزه همیشگى چیست ؟ امیرالمؤ منین فرمود: خدا و رسول او داناترند. حضرت فرمود: آن کسى است که تمام ماه رمضان را روزه بگیرد و حتى یک روز از آن را افطار نکند؛ ای على ! مى دانى منظور از غذا دادن به دیگران چیست ؟ حضرت فرمود: خدا و رسول او داناترند، پیامبر (ص) فرمود: آن کسى است که براى خانواده اش کارتا آبروى آنان را نزد مردم حفظ کند. آیا مى دانى منظور از شب زنده دارى چیست ؟ حضرت در پاسخ گفت : خدا و رسول او داناترند. پیامبر فرمود: منظور کسى است که شب ها نخوابد تا این که نماز عشا را بخواند و مراد از مردم یهود ونصاری هستند که در این وقت خوابند.
سألت اباعبدالله علیه السلام عن علة الصیام قال اما العله فى الصیام لیستوى به الغنى و الفقیر و ذلک لان الغنى لم یکن لیجد مس الجوع فیرحم لان الغنى لما اراد شیئا قدر علیه فارادا لله عزوجل ان یستوى بین خلقه و ان یذیق الغنى من الجوع و الالم لیرق على الضیعف فیرحم الجائع (بحارالانوار، ج 96 ص 371).
هشام بن حکم مى گوید: از امام صادق علیه السلام از علت(تشریع) روزه پرسیدم ، فرمود: اما علت (تشریع)روزه این است که ثروتمند و مستمند با هم یکسان شوند، زیرا شخص متمکن و پولدار، هرگز احساس گرسنگى را درک نکرده تا بر شخص فقیر و بیچاره رحم کند. براى آن که هر وقت هر چه خواسته ، در اختیار او بوده است و رنج و سختى نکشیده ؛ پس خداى تعالى خواست به وسیله روزه بین بندگانش تساوى برقرار فرماید و به ثروتمند طعم و مزه گرسنگى را بچشاند و این درد را براى او واضح و ملموس کند؛ تا شاید دلش براى بیچارگان نرم شود و بر گرسنگان ترحم کند.