نسرین وزیری: اعلام این موضع از سوی رئیس جمهور ایران {اینجا} به همراه دیگر سخنانی که در گفت و گوی اخیرش با شبکه NBC بر زبان راند {اینجا} به گمانه زنیهای رسانهای و سیاسی در باب احتمال دیدار روسای جمهور ایران و آمریکا دامن زد. بویژه آنکه در این گفت و گو به نامهنگاریهای روحانی و اوباما اشاره شده و بالاترین مقام در دستگاه اجرایی کشور آن را قدمی برای آینده خواند. {استقبال از مواضع روحانی در عرصه جهانی را هم اینجا ببینید}.
گمانه زنیهایی که از یک ماه پیش آغاز شده بود، طی روزهای اخیر جان دوبارهای گرفته و تشدید شد. تا جایی که خبرگزاری فرانسه از سبک سنگین کردن احتمال چنین دیداری از سوی مقامات دو کشور سخن گفت، یواس ای تودی آن را دیداری برنامه ریزی نشده خواند و فارین پالیسی نوشت «جهان در آستانه یک تحول دیپلماتیک بزرگ است». {اینجا} نیویورک تایمز هم در تحلیلی نوشت که «فرصتی حقیقی برای تغییر در روابط ایران و آمریکا به وجود آمده است». اغلب تحلیل گران خارجی اظهارات مقام معظم رهبری درباره «نرمش قهرمانانه» را مبنای تحلیل خود قرار داده بودند. واشنگتن پست هم درباره بهبود روابط ایران و آمریکا نظرسنجی کرد و با پاسخ مثبت 80 درصدی کاربران خود روبرو شد. {اینجا}
با وجود تمامی این گمانه زنیها روحانی که با آرزوی موفقیت مقام معظم رهبری عازم نیویورک شد، پیش از سفرش به نیویورک، در تشریح برنامههای خود اشارهای به دیدار احتمالی با اوباما نکرد. {اینجا} {برنامههای روحانی برای سفر به نیویورک را اینجا ببینید}.
اما هنوز پای روحانی به خاک آمریکا نرسیده بود که دو اتفاق مهم رخ داد. نخست دیدار ظریف و اشتون که پس از آن مسول سیاست خارجی اتحادیه اروپا این دیدار را «بسیار مثبت» ارزیابی کرد و از برگزاری نشست 1+5 با حضور جان کری خبر داد که می تواند زمینه ساز دیدار ظریف و همتای آمریکاییاش باشد{اینجا}. و دوم اظهارات مارتین نیسرکی سخنگوی سازمان ملل متحد که دیدار روحانی و اوباما را به عنوان یک «دیداری تاریخی» پیش بینی کرد که امشب برگرار میشود. سی‌ان‌ان از برگزاری احتمالی این دیدار در ضیافت شامی که بان کی مون دبیرکل سازمان ملل سه شنبه شب تدارک دیده خبر داد. ساعاتی پیش از سخنان نیسرکی، کاخ‌سفید نیز اعلام کرده بود: دیدار، رییس‌جمهوری آمریکا با روحانی «ممکن است»، اما برای انجام آن برنامه‌ریزی نشده است. اگر بنا باشد تا دیداری میان رییس‌جمهوری ایران و آمریکا صورت بگیرد، این دیدار، غیررسمی برگزار خواهد شد.
حال آنکه علاءالدین بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی ایران بر این باور است که دیدار برنامه ریزی نشده نمیتواند برای ایران سودآور باشد و پیش از آن باید آمریکا از رویکر خصمانه خود دست بردارد. {اینجا} پیش از وی نیز وزیر دفاع گفته بود که بدون هیچ پیش شرطی در اوج عزت آماده مذاکره هستیم {اینجا} .
فارغ از اینکه پیش شرط هر گونه دیداری بین مقمات ایرانی و آمریکایی و مذاکره میان آنها چه میتواند باشد، دستاوردهای ناشی از آن نیز برای دو طرف بسیار حائز اهمیت است. بی تردید شرایط امروز منطقه گردابی برای نیروهای نظامی و امنیتی آمریکاست که خروج از آن در گرو مدد با ثبات ترین کشور منطقه یعنی ایران است. در شرایطی که آمریکاییها پاسخی برای مشکلات بوجود آمده پس از خروجشان از عراق و افغانستان ندارند و در حالی برای جنگ در سوریه شاخ و شانه میکشند که افکار عمومی جهان را با خود همراه نکردهاند، ادامه حضورشان در منطقه به بهانه ایجاد امنیت و آرامش قانع کننده نیست. الهه کولایی عضو پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در این راستا گفته بود « این تحولات معادله روابط کشورهای منطقه با جهان را به سوی در نظر گرفتن سازوکارهای جدید پیش می‌برد».{اینجا}
اینکه آمریکا در موضع ضعف قرار دارد و تغییر لحنش در قبال ایران به دلیل نیازی است که برای حل مشکلات خود در منطقه دارد، این روزها بارها و بارها از سوی سیاستمداران اصولگرا در ایران و رسانههایشان عنوان شده است. {موضع کیهان در این زمینه را نیز اینجا و اینجا بخوانید}.
اما بر اساس اصل «بقا» در هر ارتباطی، هر نوع رابطه یک طرفه که منفعتی برای طرفین نداشته باشد، مردود است. از این رو قطعاجمهوری اسلامی ایران نیز در پی منافع خود در قبال ارتباط احتمالی با آمریکا است. دو دستاورد مهمی که در این راستا قابل تصور است، «پیشبرد بهتر و سریعتر مذاکرات هستهای» از یکسو و «کاهش تحریمها و فشارهای اقتصادی به ایران» از سوی دیگر است. اینکه «آیا فقط با رفع تحریمها، ایران از وضعیت کنونی خارج خواهد شد؟ و چه نوع امتیازاتی ممکن است میان تهران و واشنگتن رد و بدل شود؟» سوالی است که در گزارش روزنامه فیگارو به آن اشاره شده است {اینجا}.
البته تحلیل گرانی چون فواد ایزدی استاد علوم سیاسی دانشگاه مطالعات جهان بر این باورند که گفت وگوی مستقیم و صرفا لبخند زدن در نهایت ما را تبدیل به فلسطین خودگردان می کند که با امریکا مذاکره می کند، اما وضعیت اقتصادی آنها از قبل از مذاکره هم بدتر شده است. بنابراین باید برای افکار عمومی تبین کرد که گفت وگو ولبخند به معنی حل مشکلات نیست و این دست دادن ها حتی می تواند مضر باشد {اینجا}.
با این حال تبدیل کردن تهدیدها به فرصتها از دستاوردهای احتمالی دیدار روسای جمهور ایران و آمریکاست. نبی حبیبی دبیرکل حزب موتلفه در این باره گفته است: دیپلماسی کشور در شرایط کنونی میتواند با انعطاف نسبت به تحولات اخیر در جهت حفظ منافع ملی، تهدیدها را به فرصت تبدیل کند و از این بابت رئیس جمهور از اختیارات کافی برخوردار است. {اینجا}.
البته تحلیل گرانی چون صادق زیباکلام نیز بر این باورند که مادام که ما در همان پارادایم دشمنی 34 ساله گذاشته باشیم، صرف‌نظر از اینکه ملاقاتی میان اوباما با روحانی صورت بگیرد یا نگیرد، خیلی چیزی عوض نخواهد شد. {اینجا}
در این میان فشار و لابیهای صهیونیستی برای عدم برقراری چنین ارتباطی را هم نمی توان نادیده گرفت. فشاری که به گفته محمد صدر معاون پیشین وزارت امور خارجه از سوی افراطیون در هر دو کشور ایران و آمریکا تشدید میشود {اینجا}. نیویورک تایمز نیز انزوای این رژیم در پی دیدار روحانی و اوباما را پیش بینی کرده و از نگرانی قامات این رژیم در این باره نوشته بود{اینجا}.
اینکه روحانی شخصا با اوباما دیدار می کند ولو دیداری برنامه ریزی نشده و یا اینکه برقراری نخستین رابطه میان دو کشور پس از سه دهه به وزرای خارجه طرفین واگذار میشود، سوالی است که پاسخ به آن ظرف امروز و یا حداکثر چند روز آینده مشخص خواهد شد.
/2929