دکتر احمد پاکتچی مولف «جریان‌های تصوف در آسیای مرکزی» در گفت و گو با خبرآنلاین درباره جریان سازی صوفیه و تاریخ تصوف سخنانی را عنوان کرده است.
دکتر پاکتچی درباره زمینه های گرایش مردم به تصوف می گوید: «همیشه این حرف مطرح شده که سرخوردگی از سیاست باعث حرکت به سمت تصوف می‌شود، مثالی هم که می‌زنند مربوط به حمله مغول است و اینکه چگونه بعد از حمله آنها وقتی مردم دیدند در عرصه عمل هیچ کاری از آنها برنمی‌آید به تصوف روی آوردند. شاید در طول تاریخ ایران و ملل مسلمان مشرق‌زمین، مردم هیچ‌وقت این اندازه خفت و سرخوردگی را تحمل نکرده بودند و در همین دوره تصوف به اوج ظهور و بروز خود می‌رسد. همین امر باعث شده عده‌ای بلافاصله نتیجه بگیرند که کارکرد تصوف همین است که درد آدمی وقتی از میزان تحمل او بیشتر شد، به عنوان یک داروی مسکن به آن روی بیاورد.»
مولف کتاب جریان‌های تصوف در آسیای مرکزی، با اشاره به اینکه به درستی این تئوری شک دارد در ادامه می گوید: « ممکن است در تاریخ این اتفاق افتاده باشد ولی واقعا باید دید اینها با هم رابطه علت و معلولی دارند؟ خیلی وقت‌ها دو چیز که با هم اتفاق می‌افتند لزوما رابطه علت و معلولی ندارند.
در بعضی موارد عکس این ماجرا اتفاق افتاده و حکومت‌هایی بوده‌اند که از تصوف به نفع به نفع تحولات سیاسی و تحرک اجتماعی استفاده کرده‌اند مثلا در ایران حکومت صفویه در آغاز شکل‌گیری از جایگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی و جریان صوفی‌گری، بهره‌ها بردند. در موارد دیگری تصوف تبدیل به جریانی برای اپوزیسیون شده. اما هیچ کدام از این موارد نباید منجر به طرح یک قاعده کلی درباره نقش و کارکرد تصوف شود. شاید منصفانه‌ترین حرفی که می‌توان درباره تصوف زد این است که تصوف، ترکیبی است از یک جهان‌بینی و یک سبک زندگی.»
وی درباره جریان های صوفیه در تاریخ عنوان می کند: «فارغ از آنچه پیش از اسلام وجود داشته، در طول هزار و چهارصد سالی که از آغاز عصر اسلامی می‌گذرد ما به قدری در حوزه تصوف تنوع جغرافیایی و فرهنگی داریم و آنقدر جریان‌های صوفیانه با ویژگی‌های بومی هر منطقه گره خورده‌اند و مسائل اجتماعی در افت و خیز تصوف موثر بوده که تجویز یک نسخه کلی درباره آن کار سخت و دشواری است.»
متن کامل این گفت و گو را اینجا بخوانید.
/6262