تاریخ تمدن بشر با کتاب و کتابت آغاز می‌شود و دقیقا از همین‌روست که تمام دوران طولانی حیات بشر پیش از اختراع خط و نوشتار ماقبل تاریخ تلقی می‌شود. در تاریخ کشور ما چه پیش از ورود آیین اسلام و چه پس از آن، نهاد کتابخانه در کنار دیگر نهادهای دینی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی واجد اهمیت ویژه بوده است. کتابخانه، در کنار مسجد، مدرسه، بازار، خانقاه و دارالحکومه همواره از کانون‌های اصلی در شهرهای بزرگ و کوچک بوده است.
در زمانه خود ما نیز که بشریت تحولات شگرف و شگفت‌انگیز اجتماعی و فن‌آورانه را تجربه کرده و می‌کند، بی‌هیچ گزافه‌گویی می‌توان گفت بنیاد تمدن بشری بر معرفت و دانش استوار است که آن هم در کالبد کتاب (اعم از حقیقی و مجازی) تجسم می‌یابد.
در کشور ما کتابخانه‌ها مهجورند و کتابخوانی عادتی متروک و در حالی که در مراکز خرید و تفرج روزبه‌روز جمعیت بیشتری موج می‌زند و بازار خوردنی‌ها و پوشیدنی‌ها رونقی رشک‌برانگیز دارد بازار کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌ها سرد است و بی‌رونق. هر چند شرایط نه‌چندان مناسب اقتصادی و پایین‌آمدن قدرت خرید اقشار میانی و تنگدست می‌تواند عاملی برای توضیح و توجیه کسادی بازار کتاب در نظر آید اما ملاحظه مجموعه اطراف و جوانب موضوع حکایت از آن دارد که عامل اقتصادی را صرفا در حد یک عامل تشدید‌کننده می‌توان تلقی کرد و نه بیشتر.
حتی اگر مشکلات اقتصادی موجب حذف کتاب و اقلام فرهنگی از سبد خرید خانوار باشد- که خود این مساله نیز مذموم و تاسف‌برانگیز است- چگونه می‌توان کسادی بازار کتابخانه‌های رایگان عمومی را توجیه کرد؟
اگر یک ایرانی علاقه‌ای به کتابخوانی به‌عنوان عادت دیرینه ایرانیان داشته باشد، در بدترین شرایط معیشتی نیز اگر قادر به خرید کتاب نباشد، می‌تواند به کتابخانه‌های عمومی مراجعه کند و در این صورت ما باید با صف طویل متقاضیان فرهنگ رایگان در کتابخانه‌ها مواجه باشیم که نیستیم.
تازه ابعاد فاجعه وقتی خوب نمایان می‌شود که دریابیم سرانه کتابخانه‌های عمومی ایران نسبت به جمعیت بسیار ناچیز و تا حدی نامناسب است. مراجعه به برخی کتابخانه‌ها در مناطق پرتردد تهران نشان می‌دهد شمار گردانندگان گاه از تعداد مراجعان بیشتر است. امری که جدا مایه حسرت و افسوس است. آن هم در کشوری که افتخارات تاریخی‌اش عمدتا کتاب است و کتابخانه و نویسنده و شاعر؛ و یکی از عادات قدیمی مردمانش کتابخوانی بوده است. به نظر می‌رسد عزمی همگانی لازم است برای احیای کتابخوانی و کتابخانه‌ها.
6060