پیروزه روحانیون: امیررضا کوهستانی از معدود کسانی است که به قول خودش در این تئاتر حرفه ای است، یعنی تنها شغل او فعالیت در زمینه تئاتر است.
او تجربه اجراهای خارجی بسیار داشته ولی در جشنواره‌های موضوعی شرکت نمی‌کند، چون دوست دارد کارهایش بیشتر از اینکه نماینده ایران باشد، به آثار بین‌المللی تبدیل شود. «17 دی کجا بودی؟» نمایش جدید کوهستانی یکی دیگر از کارهای متفاوت اوست که این روزها در تماشاخانه شماره 2 ایرانشهر روی صحنه است.
او که پیش از این تجربه نویسندگی و کارگردانی نمایش‌هایی چون «رقص روی لیوان‌ها»، «قصه‌های در گوشی»، «تجربه‌های اخیر»، «درمیان ابرها» و «کوارتت، سفری به شمال» را در ایران و دیگر کشورها دارد، این بار ذهن تماشاچی را درگیر داستانی معماگونه با حضور شش شخصیت می‌کند. نگار جواهریان، سعید چنگیزیان، مهین صدری، احمد مهرانفر و الهام کردا در این نمایش ایفای نقش می‌کنند.
کوهستانی در گفتگو با خبرآنلاین از تفاوت‌های اجرای تئاتر در داخل و خارج از کشور می‌گوید.
استقبال از نمایش چطور بود؟
خوب بود. من راضی هستم. فقط کمی به خاطر مبلغ بلیت ناراحت هستم.
کم است؟
نه، فکر می‌کنم 8000 تومان برای دانشجویان که بخش بزرگی از مخاطبان تئاتر هستند، کمی زیاد است. من دوست داشتم این کار از طرف دولت حمایت می‌شد و بلیت ارزان‌تر بود. البته باید بگویم این نمایش را نمی‌توانستیم در سالنی غیر از تماشاخانه ایرانشهر اجرا کنیم.
این سالن امکانات فنی‌اش برای ما بسیار مناسب بود. این سالن هم خصوصی و به نوعی خودگردان است، بنابراین الزما از طرف دولت حمایت نمی‌شود و بخشی از درآمدش از طریق گیشه است. ما هم باید بخشی از درآمدمان را از طریق گیشه تأمین می‌کردیم چون در سالن خصوصی اجرا داشتیم. همه این‌ها باعث می‌شود قیمت بلیت بالا برود.
این کار را در مجموعه تئاتر شهر نمی‌شد اجرا کرد؟
نه، چون سالن‌های آن مجموعه از نظر فنی برای ما مناسب نبود. ما به سالنی نیاز داشتیم که تماشاچی‌ها در دو طرف صحنه بنشینند؛ سالن چهارسو را هم دیدیم ولی عرض سالن کم بود. مشکل سالن مولوی هم ارتفاع کم سقفش بود.
بنابراین تماشاخانه ایرانشهر با عرض صحنه 20 متری و سقف 6 متری‌اش دقیقا متناسب این نمایش بود، اما حرف من چیز دیگری است، به نظر من تئاتر خصوصی نباید به جایی برسد که حمایت‌های دولتی از آن حذف شود. ببینید در بسیاری از کشورهای جهان هم در بخش خصوصی به تئاترهایی که فرهنگی هستند و جنبه سرگرمی ندارند، یارانه تعلق می‌گیرد. اما اینجا تئاتر کلا به عنوان سرگرمی به حساب می‌آید.
اما بیشتر هنرمندان تئاتر بر خصوصی شدن تئاتر اصرار داشتند.
درست است، اما در تئاتر خصوصی شدن به معنای حذف کامل حمایت‌های دولتی نیست. دوستان و همکاران بیشتر به خاطر کمتر شدن نظارت‌ها و ممیزی‌های دولت بر نمایش‌ها بر خصوصی شدن تئاتر اصرار داشتند. در حالی که حالا تئاتر خصوصی هم با همان میزان نظارت و ممیزی مواجه است و فقط از نظر قطع شدن حمایت‌ها خصوصی شده است.
آقای کوهستانی شما تجربه به صحنه بردن نمایش در خارج از کشور هم داشته‌اید، اجرای تئاتر در ایران و دیگر کشورها چه تفاوت‌هایی دارد؟
ما تا به حال چیزی حدود 180 اجرای خارجی در 20 کشور جهان داشته‌ایم. هزینه هیچکدام از این اجراها از طرف مرکز هنرهای نمایشی تأمین نشده و من خوشحالم نه تنها یک ریال از پول کشور را برای اجرای خارجی هزینه نکرده‌ام، بلکه همکارانم از این طریق درآمد هم کسب می‌کردند.
تمام این هزینه‌ها از کسانی که ما را دعوت کردند تأمین شده است. من از معدود حرفه‌ای‌های تئاتر در کشورمان هستم؛ حرفه‌ای به این معنا که شغل اصلی من کارگردانی تئاتر است و فقط از این طریق امرار معاش می‌کنم.
ببینید من معمولا در فستیوال‌های خارجی که موضوعی هستند شرکت نمی‌کنم. چون به این قائل هستم که نمایش من نباید در جغرافیای کشور خاصی محدود شود. در جشنواره‌های موضوعی معمولا کارهایی که با آن موضوع مرتبط هستند ارائه می‌شوند، بنابراین مخاطب با پیش زمینه ذهنی به سالن می‌آید.
ما تا به حال بیشتر در جشنواره‌های هنری شرکت کرده‌ایم. فستیوال‌هایی که صرفا درباره هنر تئاتر بوده و به گونه‌های مختلف تئاتر می‌پرداختند و گروه‌های تئاتر کشورهای مختلف در آن شرکت داشتند. در این جشنواره‌ها کارها مجزا از کشور و موقعیت جغرافیایی خاص دیده می‌شوند.
در واقع شما نمی‌خواهید تماشاچی نمایش‌های شما با ذهنیت خاص از ایران و یک گروه ایرانی وارد سالن شود؟
درست است. البته این ذهنیت را صددرصد نمی‌توان از بین برد. در واقع چون مخاطبان این جشنواره‌ها از قشر نخبگان و روشنفکران هستند و ذهنیتی متفاوت از سیاست‌های دولتی دارند، درصد ذهنیتی که درباره کشورهای اجرا کننده دارند کمتر است و مستقل از جغرافیا و بیشتر درباره خود نمایش فکر و قضاوت می‌کنند.
در چنین فضایی من مجبور نیستم خیلی بجنگم که ایران با تصویری که بعضی کشورها از آن تصویر کرده‌اند متفاوت است. اما نمایش‌هایی که برای عامه مردم اجرا می‌شوند، این مسأله را دارند که تماشاچیان با پیش‌زمینه ذهنی خاص درباره کشور اجرا کننده وارد سالن می‌شوند. من دوست ندارم کارهایم به نمایش‌های محلی تبدیل شود، می‌خواهم آن‌ها به عنوان یک اثر بین‌المللی در کشورهای مختلف حضور پیدا کنند.
نمایش‌های شما در کشورهای دیگر به چه زبانی اجرا می‌شوند؟
کارها به زبان فارسی اجرا می‌شوند و بالانویس زبان کشور میزبان را دارند. من اصرار دارم نمایش‌ها به زبان فارسی اجرا شوند چون زبان یکی از بخش‌های کار من است و آهنگ صداها و کلمات یکی از جزئیات زیبایی‌شناسی نمایش است به خصوص که بیشتر نمایش‌های من دیالوگ‌محور است.