سهیل بانج شفیعی:
ساده سازی فرآیند تجارت موضوعی است که همواره فعالان اقتصادی در نشست های خود به آن تاکید دارند و اعتقاد دارند تسهیل تجارت و روان سازی آن بی تردید نقش آفرینی موثری در اقتصاد از خود برجای خواهد گذاشت. در همین رابطه به سراغ مسعود دانشمند، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی رفتیم تا او در این رابطه توضیح دهد. دانشمند اعتقاد دارد که اگر گمرك بتواند سريعتر كار خودش را انجام دهد طبيعي است كه مي‌تواند به افزايش سرعت گردش سرمايه كمك كند و سرعت گردش سرمايه نرخ سود ناخالص را پايين مي‌آورد و ما مي‌توانيم به سمت رقابت پذيرتر شدن كالاها پيش برويم. آنچه در ادامه می خوانید متن کامل گفت و گو با مسعود دانشمند، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران است:
شما به روان سازی فرآیند تجارت و ساده سازی آن تاکید دارید. مهم ترین اتفاق روزهای اخیر حوزه تجارت در این رابطه به طرح اظهار از راه دور باز می گردد. اینکه فعالان اقتصادی برای پروسه کاری خود نیازی به حضور فیزیکی ندارند. ارزیابی شما در این رابطه چیست؟
يكي از مشكلات عمده در اقتصاد ما پايين بودن بهره‌وري است و به اين دليل قيمت تمام شده كالاها معمولا بالا است. وقتي به عوامل پايين بودن بهره‌وري نگاه مي‌كنيم، يكي از دلايل آن گردش سرمايه است. يعني اينكه بايد ببينيم سرعت گردش سرمايه در فعاليت‌هاي اقتصادي ما چقدر است؟ طبق برآوردهايي كه از طريق بانك مركزي انجام شده است، سرعت بهره‌وري سرمايه در بانك‌هاي ايران سه بار در سال است، در حالي كه در كشورهايي كه اقتصاد فعال دارند گردش سرمايه 6 تا 7 بار در سال است، فرض كنيم اگر شما سه بار در سال 100 ميليون تومان را بچرخانيد، عملا مي‌شود 300 ميليون تومان و اگر بخواهيد روي هر چرخش 10درصد سود بگيريد روي 300 ميليون تومان شما 30 ميليون تومان سود عايدتان مي‌شود، اما وقتي اين 30 ميليون تومان نمي‌تواند هزينه‌هاي جاري شما را پوشش دهد، به ناچار نرخ سود خود را بالا مي‌بريد و آن را به 25 درصد مي‌رساند تا بتوانيد هزينه‌هاي جاري را تامين بكند. اما اگر سرعت گردش سرمايه 6 بار در طول سال باشد اين 100 ميليون سرمايه اوليه شما به 600 ميليون تومان مي‌رسد و اگر از آن 10 درصد سود را در نظر بگيريم، مي‌شود 60 ميليون تومان و هزينه‌هاي شما را پوشش مي‌دهد بدون اينكه قيمت تمام شده كالا را متأثر سازد.
بنابراين يكي از ترمز‌هايي كه باعث مي‌شود كه ما نتوانيم سرعت گردش سرمايه را بالا ببريم سرعت فرآيند امور در گمرك است.
یعنی فرآیند تسریع در گردش سرمایه به نوعی ایجاد شود؟
به هر حال اگر گمرك بتواند سريعتر كار خودش را انجام دهد طبيعي است كه مي‌تواند به افزايش سرعت گردش سرمايه كمك كند و سرعت گردش سرمايه نرخ سود ناخالص را پايين مي‌آورد و ما مي‌توانيم به سمت رقابت پذيرتر شدن كالاها پيش برويم.
چرا تشبیه شما مانند يك ترمز عمل بود؟
براي اينكه بيش از 22 سازمان در ترخيص يك كالا دخيل هستند. اين سازمان‌ها اگر بتوانند در گمرك نقش خودشان بهتر و سريعتر بازي كند، ما مي‌توانيم سريعتر كالاها را از گمرك ترخيص كنيم.
اینکه بعضا گفته می شود در عرصه تجارت ما متوسط زمان ترخيص كالا نزديك به يك ماه است را چگونه تحلیل می کنید؟
براي اينكه تمامي سازمان‌ها گناه ضعف عملكرد خود را گردن گمرك مي‌اندازند و مي‌گويند كه گمرك معطل مي‌كند در حالي سازمان‌هاي ديگري عامل اين معطلي هستند. حالا گمرك براي آنكه نشان دهد ساختارش مشكلي ندارد و ساختار ساير سازمان‌ها است كه مشكل‌آفرين است و آنها بايد در جهت تغيير ساختار سازمان خود قدم بردارند اقدام با درايتي انجام داده و آن سامانه اظهار از راه دور است.
يعني اينكه ما تمامي مراحل گمركي از اظهار تا تحول كالا را الكترونيكي مي‌كنيم و زمان اين فعاليت‌ها را به حداقل مي‌رسانيم.
آيا اين همه كار است؟ به فرض اگر من برگه استاندارد را نداشته باشم، اظهار از راه دور مي‌تواند كار من را تسريع كند؟
طبيعي است كه خیر. گمرک کار خودش را کرده است. گمرك با اجراي اين طرح نشان داده است كه چه سازمان‌ها و نهاد‌هايي به عنوان مانع در تسريع ترخيص كالا وجود دارند. يعني اينكه من تا الان به عنوان صاحب كالا مي‌گفتم گمرك جلوي كار مرا گرفته است، اما درحال‌حاضر گمرك كار خود را خلاصه كرده است و با اجراي سيستم جامع گمركي و اظهار الكترونيكي خود مي‌گويد كه كارهاي مربوط به گمرك را مي‌توانيد از طريق اينترنت و در حداقل زمان انجام دهيد و اگر به‌عنوان مثال موسسه استاندارد به صاحب كالا جواب ندهد بايد به مسئولان اين سازمان مراجعه كنيد.
با اجراي اين طرح گمرك مي‌تواند گزارش بدهد كه كالاي يك تاجر يا توليدكنندگان در كدام سازمان و چه مدت زمان متوقف شده است.به عبارت ديگر گمرك مي‌تواند با اين اقدام، عملكرد خودش را نشان دهد و بگويد چقدر سرعت عمل داشته و چقدر ساير سازمان‌ها و دستگاه‌ها باعث شده‌اند كه كالا دير ترخيص شود.
از نگاه من همه كالاهايي كه در گمركات مانده، سرمايه ملي است. كالايي كه در گمرك بندرعباس مانده است بايد به يك كارخانه منتقل شود تا تبديل به يك كالاي نهايي ديگر شود، وقتي ترخيص نمي‌شود، كارخانه نمي‌تواند محصول نهايي خود را توليد كند، بازار به موقع تغذيه نمي‌شود و سرمايه هم به موقع به آن واحد توليدي بر نمي‌گردد.
اين تأخير در برگشت سرمايه يعني عدم بهره‌وري مناسب سرمايه كه به تبع آن ماشين‌آلات، نيروي كار، تأسيسات زيربنايي و... دچار آسيب مي‌شود.
بنابراين من شخصا مي‌خواهم بگويم كه عملكرد گمرك در راه‌اندازي سامانه اظهار از راه دور قابل تقدير است. حتي وقتي گمرك در بحث پنجره واحد گمركي پيش قدم شد و آن را به‌درستي مطرح كرد، عوامل سازمان‌هاي مرتبط با طرح حضور نداشتند تا بتوانند كارها سريع و به‌موقع را انجام دهند.
الان هم گمرك نمي‌تواند مانند گمرك فرانسه بيايد و به صاحب كالا بگويد كه كالا را به انبار خود ببرد و آنجا مصرف نكن تا من به تو بگويم. اگرچه در اين زمينه به توليدكنندگان مساعدت مي‌كند، اما اين كار را هم نمي‌شود در مورد همه كالاها انجام داد براي اينكه سازمان‌هاي مختلف بايد اين اختيار را بدهند نه گمرك. يعني سازمان استاندارد بايد بگويد كه اين كالا را از گمرك ترخيص كنيد و به انبار خودتان ببريد و تا زماني كه نتيجه آزمايش آن معلوم نشده است از آن كالا استفاده‌اي نكنيد.
به طور مثال از يك كارخانه خارجي مواد اوليه براي يك كارخانه در ايران فرستاده مي‌شود هر ماه هم يك محموله مي‌آيد، اگر يك محموله را آزمايش كرديد حالا كه خريدار و فروشنده همان است و همان كالا هر ماه مي‌آيد چه لزومي دارد كه هر سري آزمايشات خود را تكرار كنيد؟
اگر يك نفر از پيش نمونه كالا خود را در اختيار سازمان استاندارد قرار داده است، آن را بپذيريد و صاحب كالا را ملزم به انجام آزمايش مجدد نكنيد.
در مورد ساير دستگاه‌هاي مرتبط با گمرك هم اين موضوع صادق است، يك سري از مسائل هستند كه در گمركات تمام دنيا مشتركند و نمي‌توان به آنها ايرادي وارد كرد، مانند قرنطينه‌هاي دامي و قرنطينه‌هاي محيط زيستي كه بايد همه آن را آزمايش كنند، ولي تمام موارد اين‌ها نيستند.
به هر حال گمرك با اجراي طرح اظهار از راه دور توانسته است قدم بلندي بردارد و نشان دهد كه گمرك تا چه ميزان سازمان پوبا و به‌هنگام است و سازمان‌هاي ديگر چقدر با آن فاصله دارند.
با توجه به اينكه هدف اين سامانه كاهش زمان ترخيص كالا و به تبع آن كاهش هزينه صاحبان كالا است، اتاق بازرگاني در مورد ترغيب و تشويق تجار و بازرگانان به استفاده هر چه بيشتر از اين سامانه چه اقداماتي مي‌توان انجام دهد؟
اتاق بازرگاني چند سال پيش و زماني كه من در هيأت رئيسه اتاق بودم شروع به صدور كارت بازرگاني الكترونيكي كرد. كسي كه كارت بازرگاني الكترونيكي داشته باشد خيلي از مسائل بازرگاني خود را مي‌تواند حل كند، يعني وقتي كه ثبت سفارش مي‌كند، مشخصات ثبت سفارش روي كارتش ذخيره مي‌شود.
وقتي هم مي‌خواهد كالايي را به گمرك اظهار كند تمام اطلاعاتش را از روي اين كارت و روي سامانه گمرك مي‌گذارد.
بدين ترتيب اظهار الكترونيكي كامل مي‌شود، اگر هم كسي جايي تخلفي انجام دهد چنانچه گمرك اعلام كند، اتاق بايد كارت او را باطل كند.
از اين منظر همكاري اتاق بازرگاني با گمرك به عنوان قدم اول مي‌تواند باعث تقويت اين سامانه شود و استفاده از اين سامانه را توسعه دهد، وزارت صنعت، معدن و تجارت هم بايد به اين مجموعه بپيوندد و نظام بانكي هم به آن وصل شود.
3939