سعید جعفری پویا : پس از انتخاب فؤاد معصوم برای جایگاه ریاست جمهوری، عراق باید نخست‌وزیر خود را هم تعیین کند تا روال و سازوکار تعیین نخبگان سیاسی و حکومتی این کشور تکمیل گردد. اما انتخاب فؤاد معصوم برخی از تحلیلگران مسائل عراق را به این نتیجه رساند که احتمالا از خواسته‌های استقلال‌طلبانه کردهای عراق کاسته خواهد شد و آن‌ها دیگر از ایده تجزیه حمایت نخواهند کرد. اما نصرت الله تاجیک دیپلمات پیشین وزارت خارجه و کارشناس مسائل خاورمیانه بر این باور است ممکن است تقسیم کاری میان فؤاد معصوم و بارزانی صورت گرفته باشد.
رئیس‌جمهور عراق پس از کش و قوس‌های فراوان معرفی شد و پس از غیبت‌های طولانی جلال طالبانی حالا این کشور هم صاحب رئیس‌جمهور شده است. این انتخاب چه تأثیری بر روندهای سیاسی این کشور خواهد گذاشت؟
تا پیش از این انتخاب شاهد بودیم که جلسات پارلمان به شکل مناسبی تشکیل نمی‌شد و یا در صورت تشکیل درگیری و مناقشه میان اعضا، آن را به تعطیلی می‌کشاند، اما به یک‌باره هم رئیس مجلس انتخاب شد و هم در مدت زمان کوتاهی رئیس‌جمهور هم معرفی گردید. چه عواملی باعث شد تا گروه‌های سیاسی عراق روند پیشین خود را تغییر دهند و این روند تا چه اندازه بر بحران داخلی این کشور موثر خواهد بود؟
من احساس می‌کنم این روندها بیشتر ریشه خارجی داشته و دخالت‌های منطقه‌ای و به طور مشخص رقابت منطقه‌ای کشورهای دیگر با ایران در عراق باعث شده بود که تنش‌های داخلی در این کشور فزونی یابد و در آن چارچوب مجلس به حد نصاب نرسد و یا کارشکنی‌های در پارلمان علیه دولت صورت گیرد. بر این اساس تحلیل من این است که این رفتارها بیش از اینکه ریشه داخلی داشته باشد، از خارج تحریکاتی صورت گرفته است. هرچند برخی مسائل داخلی و موضوع انتخاب نخست‌وزیر هم بی‌ارتباط نبوده است اما باید بیش‌ترین بها را باید به عناصر خارجی و به طور مشخص عربستان و قطر اعطا کرد. بعد از این دو کشور هم ترکیه در جایگاه سوم قرار می‌گیرد. ولی به هر صورت با بحرانی تر شدن اوضاع عراق، آن‌ها دریافتند که این آتش می‌تواند دامن خود آن‌ها را بگیرد و سعودی و ترکیه قدری از دخالت‌های خود در عراق کاستند و اجازه دادند عناصر عراقی به توافق، تفاهم و مصالحه با یکدیگر برسند. در شرایط فعلی نمود آن تفاهم، عقل سیاسی است که در عراق شکل گرفته است. دو قوه تکلیف خود را شناخته است، امیدواریم نخست‌وزیر هم هر چه سریع‌تر معین شود تا اقدامات اجرایی روی روال بیفتد. حال اینکه این مسائل تا چه اندازه بر روندهای داخلی عراق موثر می‌افتد، کمی زمان‌بر است و باید بررسی شود و نمی‌توان به صورت قاطع گفت تمام مشکلات عراق با انتخاب این سه فرد قابل حل است.
تا پیش از انتخاب رئیس‌جمهور در عراق، برخی جریانات تلاش داشتند اصل نانوشته انتخاب رئیس‌جمهور کرد را زیر سؤال ببرند، اما این تلاش بی‌نتیجه به پایان رسید و آقای معصوم در این جایگاه قرار گرفت. برخی از تحلیلگران بر این باورند که این تلاش بیشتر از سوی جریان آقای مالکی صورت پذیرفته است. چه منافعی برای آقای مالکی در این تلاش می‌توان متصور شد؟
در این خصوص بنده اخبار خاصی نشنیدم اما گمان می‌کنم مسائل داخلی عراق را باید اجازه دهیم خود عراقی‌ها تنظیم کنند، ما همان قدر که مخالف دخالت خارجی در عراق هستیم باید این حق را بدهیم که خود عراقی‌ها در رابطه به مسائل داخلی‌شان تصمیم بگیرند. اما من بعید می‌دانم این تلاش و اقدام به نوری مالکی مربوط باشد، توافقی میان گروه‌های سیاسی عراق وجود دارد که نخست‌وزیر شیعه، رئیس‌جمهور کرد و رئیس مجلس سنی باشد. این روند در سال‌های اخیر هم مورد پذیرش و احترام جریان‌های مختلف قرار گرفته است و بعید می‌دانم مالکی دنبال چنین ایده‌ای باشد که این روند را بر هم بزند. در خصوص نامزدهای ریاست جمهوری هم ابتدا صحبت از آقای برهم صالح بود اما در ادامه کردها به این نتیجه رسیدند که آقای معصوم را به جای صالح راهی کاخ ریاست جمهوری کنند که این مسئله با آرای بالا مورد پذیرش نیز قرار گرفت.
در چند هفته اخیر تضادها و اختلافات با شخص نوری مالکی افزایش یافته است و جریان‌های شیعی زیادی از کنار رفتن او سخن به میان می‌آورند. آیا باید منتظر نخست‌وزیر جدیدی در عراق باشیم؟
نوری مالکی مخالفانی دارد و این قابل انکار نیست، اما من ماهیت این اختلافات را دقیقاً نمی‌دانم. آیا بر اساس منافع، مسائل شخصی، مدیریتی و یا ویژگی های آقای مالکی است؟ آقای مالکی هم در میان شیعیان و هم در بین کردها و ترکیه مخالفانی دارد، ولی اینکه این اختلافات دقیقاً از کجا نشأت می‌گیرد قدری به بررسی بیشتر نیاز دارد و من بعید می‌دانم بحث عراق و دولت این کشور تنها به شخصیت نوری مالکی بازگردد. اگر مالکی کنار رود و مثلاً ابراهیم جعفری روی کار بیاید، باز هم سلسله مشکلاتی برای عراق پیش می‌آید که شاید تنها با رفتن یکی و آمدن دیگری حل نشود. بنابراین باید مقداری از جهت تمرین دمکراسی به این‌ها حق بدهیم. مهم‌ترین مطلبی که در مورد عراق گفته می‌شود و باید توجه ویژه‌ای به آن شود، بحث فسادی است که در شرایط فعلی در عراق پیش‌آمده است. این بحث را هم قدرت‌های خارجی و هم برخی از جریان‌های داخلی به آن دامن می‌زنند. به نظر من باید به این مسئله دقت شود که چگونه می‌توان وضعیت فسادی که مردم از آن منزجر هستند را مدیریت کرد تا بتوان به بهبود اوضاع و شرایط در عراق امیدوار بود.
تأثیر انتخاب آقای فؤاد معصوم بر خواسته‌های استقلال‌طلبانه کردی چگونه می‌بینید؟ برخی از تحلیلگران بر این باورند که آقای معصوم مقابل جدایی‌طلبی بارزانی خواهد ایستاد. شما با چنین تحلیلی موافقید؟
بارزانی دنبال استقلال‌خواهی است و بعید است در این شرایط از این خواسته خود کنار رود. ضمن اینکه برخی از کشورهای غربی هم از این ایده حمایت می‌کنند.
مثلاً کدام کشور غربی؟ آمریکا که با ایده جدایی‌طلبی کردها مخالفت کرده است
نمی‌توان تنها بر اساس ظواهر قضاوت کرد. آمریکایی‌ها از یکسو اعلام می‌کنند با استقلال کردها مخالف هستند، اما از سوی دیگر از نزدیک با بخش‌های امنیتی و اقتصادی کردستان عراق کار می‌کنند. در اخبار داشتیم محموله نفتی کردستان عراق در تگزاس پیاده شده است. بنابراین باید پیچیدگی‌های امر را در نظر گرفت. احساس عمومی این است که کردها به سمت استقلال می روند و کف قضیه این است که آن‌ها چیزی بیشتر از خودمختاری را طلب می‌کنند و می‌خواهند به صورت منابع مستقل نفت را بفروشند و درآمد داشته باشند.
اما به نظر می‌رسد آقای فؤاد معصوم خیلی از این ایده طرفداری نمی‌کند.
هرچند بین اتحادیه میهنی و دمکرات کردستان اختلافات نظرهایی وجود دارد، اما ممکن است تقسیم کاری هم میان این دو جریان به وجود آمده باشد و هر یک نقشی را بر اساس سناریوی از پیش تعیین‌شده پیش می‌برند. در این طرح هر وضعیتی که پیش آید، کردها بازنده نخواهند بود و از شرایط پیش‌آمده استقبال خواهند کرد.
52308