سعید جعفری پویا - سر بریدن‌ها و کشتار داعش هر روز بر تعداد افراد و دولت‌هایی که از رشد و نفوذ این جریان خطرناک نگران می‌شوند، می‌افزاید. ایالات‌متحده آمریکا با همراهی کشورهای عربی خاورمیانه در عربستان نشستی را برای کنترل و نابودی این جریان برگزار کرد و قرار شد این کشورها در کنار آمریکا و متحدان غربی و اروپایی برای ریشه کن کردن دولت اسلامی عراق و شامات بکوشند. علی موجانی مدیر کل پیشین اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت خارجه معتقد است، اهداف متفاوت کشورهای عضو، اجازه نمی‌دهد هدف اصلی که همان کنترل و نابودی داعش است محقق شود. در ادامه مشروح گفتگوی خبر آنلاین با دیپلمات سابق وزارت خارجه و کارشناس مسائل خاورمیانه می‌خوانید:
موضوع تشکیل ائتلاف جهانی علیه داعش و جریان‌های تروریستی توسط آمریکا و کشورهای عربی منطقه انتقادات زیادی را با خود به همراه داشته است. به نظر شما این طرح می‌تواند حلال مشکل لاینحل منطقه باشد؟
به نظر می‌رسد وضعیت ناهمگون جنبش‌های داخل منطقه و گرایش‌های متنوعی که آنها اجازه نمی‌دهد تمام جریان‌های تروریستی را در داخل یک تعریف واحد بسته‌بندی و جمع‌بندی نماییم. ضمن اینکه زمینه‌های فعالیت و تمایل کشورهای مختلف هم برای اقدامات متفاوت و متنوع است. مصری‌ها می‌خواهند دامنه فشار و فعالیت ائتلاف از سوریه دور و به سمت صحرای سینا متمرکز شود، همچنین آنها خواهان این امر هستند که این ائتلاف به مرزهای غربی این کشور و خطراتی که از مرز لیبی می آید توجه ویژه نماید، چرا که در صحرای سینا جریان‌هایی با تمایلات حماس وجود دارند که مصر علاقه ندارد حضور آنها استمرار و گسترش یابد و از هر بهانه‌ای برای ضربه زدن و نابودی آنها استفاده می‌کنند. مرز غربی این کشور هم شکل متفاوتی دارد، بخشی از قبایل و گروه‌های سلفی خطراتی را برای مصر ایجاد کرده‌اند و بخشی دیگر مباحث قومی را دنبال می‌کنند. در شمال این کشور و در بنغازی هم گروه‌های مسلحی حضور دارند که بیشتر حالت باج‌گیری دارند و اقدامات خرابکارانه‌ای چون آدم‌ربایی و کشتار کسب درآمد می‌کنند. بر این اساس اگر ائتلاف در نگاه آمریکایی‌ها با این هدف بود که با داعش مقابله کند، با تعمیم دادن آن به مجموعه متنوع از بازیگران و افراطی و تروریستی این هدف محقق نخواهد شد.
نیت اصلی کشورهایی که در کنار آمریکا قرارگرفته‌اند چگونه قابل تحلیل است؟ آیا آنها می‌خواهند داعش محدود شود؟
به نظر می‌رسد تمام این نیروها که در بخش عربی در کنار آمریکا قرار گیرند بیش از آنکه به دنبال ضربه زدن به داعش باشند به دنبال تسویه حساب درونی هستند و مسائل را از دریچه محدود خود مطالعه می‌کنند. این مسئله تازگی هم ندارد و پیش‌تر هم چنین روندی در جریان بوده است. به عنوان مثال در عملیات هوایی که آمریکا علیه لیبی انجام داد، گفته شد تمام هواپیماها اماراتی و تمام خلبانان هم مصری بوده‌اند. حال اگر بخواهیم نگاه عربستان و امارات را به داعش نگاه کنیم در می‌یابیم آنها واقعاً در پی محدود کردن داعش نیستند، بلکه می‌خواهند از شر اخوان خلاص شوند و خطر اخوانی را از خود دور کنند. بنابراین این کشورها اهدافی که آمریکا در پی آن است را تأمین نخواهند کرد و آمریکا هم خود به این مسئله آگاه است.
اگر به باور شما آمریکا آگاه است چطور حاضرشده چنین ائتلافی را تشکیل دهد؟
این مسئله چند دلیل دارد. نخست آنکه آنها احساس تنهایی می‌کنند و ناچار هستند همیارانی برای خود پیدا کنند. نکته دیگر اینکه آمریکا نتوانسته مجوزی برای دخالت نظامی در سوریه به دست آورد و این مجوز از دو طریق به دست می‌آید. یکی اینکه شورای امنیت چنین مجوزی را بدهد که طی دو سال اخیر مشخص شد روسیه چنین اجازه‌ای را نمی‌دهد و در هفته‌های اخیر هم روسیه مواضع سفت و سختی را در مقابل احتمال طرح مسئله حمله نظامی به سوریه در شورای امنیت اتخاذ کرد و نشان داد چنین اجازه‌ای نخواهد داد. مدل دوم این است که آمریکا با ایجاد ائتلاف‌سازی مسئولیت برخورد با سوریه را تقسیم کند و متحدین و دوستان منطقه‌ای و بین‌المللی خود را هم در این قصه همکار و همیار نماید. در این روش پیگیری‌های حقوقی هم متوجه آمریکا نمی‌شود و مدعی می‌شود که برای حفظ امنیت جمعی و با همراهی دیگر کشورها این اقدام را انجام داده است. اما این روند مشکلی که دارد این است تضاد اهداف موجب می‌شود اولویت‌بندی بر سر مباحث و اهداف تغییر کند.
به موضوع مصر اشاره کردید، در اخبار مشاهده کردیم که حدس و گمان‌هایی مبنی بر سطح و اندازه حضور و یا عدم حضور مصر در این ائتلاف مشاهده می‌شود. سیسی به دنبال چیست؟
مصر هم مانند دیگر کشورها دنبال منافع خود است. مصر بیش از همه نگران افزایش رادیکالیسم اطراف سینا است. مصر در صورتی در این ائتلاف حضور می‌یابد که آمریکا به این کشور چراغ سبز دهد. این چراغ سبز برای مقابله با تروریسم و جریان‌هایی است که در سینا حضور دارند. ولی اگر آمریکا مخالفت کند و عملیاتی در سینا انجام نشود ضرورتی ندارد که سیسی در این ائتلاف باقی بماند. بر این اساس تأیید و تکذیب‌ها هم می‌تواند پیام‌هایی برای آمریکا داشته باشد. ضمن اینکه مصر مخالف انجام اقدام نظامی علیه سوریه است. چرا که از زمان روی کار آمدن سیسی، روابط مصر و سوریه متحول شده و دیگر مراودات تنش آمیز میان مرسی و اسد کنار رفته است. بر این اساس سیسی و اسد یکدیگر را هم درد می‌دانند و روابط میان دو کشور بسیار بهبود یافته است.
عدم امضای ترکیه و نپیوستن این کشور به این ائتلاف هم تحلیل‌های متفاوتی را با خود به همراه داشته است. به نظر شما دلیل تصمیم آنکارا چه بوده است؟
در خصوص ترکیه هم همان طور که شما هم اشاره کردید صحبت‌های مختلفی مطرح است. در ابتدا گمانه حمایت ترکیه از جریان داعش جدی تر شد و حتی اقدامات و فکت هایی هم در این رابطه از ترکیه مشاهده شد. اما در ادامه آنکارا این شائبه را تکذیب کرد. اما به هر حال باید توجه داشت که ترکیه به مسیر حرکت نیروهای داعش از آسیای میانه به عراق و شام تبدیل‌شده و به نظر می‌رسد از پیش آمدن این وضعیت و بحرانی که در عراق و سوریه به وجود آمده چندان ناراضی نباشد. امضا نکردن پیمان و ائتلاف علیه داعش هم این روند را تأیید می‌کند.
49308