سعید جعفری پویا: بحران داعش و خاورمیانه هنوز جدی است و همچنان کشورهای غربی از ترکیه میخواهند که مواضع خود را در قبال این مناقشه تغییر دهد، اما آنکارا برای مداخله بیشتر علیه داعش شرط و شروط میگذارد و از رفتن اسد سخن به میان میآورد. در آخرین تحول فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از ترکیه خواسته است که نقش فعالتری در مقابله با داعش در پیش بگیرد. ادامه تنش و تیرگی روابط میان ترکیه و غرب حتی گمانه خروج ترکیه از ناتو را هم مطرح کرده است، هرچند زیاد نیستند کارشناسانی که از این احتمال را بالا میدانند. سید علی قائممقامی خروج خودخواسته و یا اخراج ترکیه از ناتو را غیرممکن میداند و میگوید: این امر تنها با وقوع انقلاب در ترکیه امکانپذیر خواهد بود. در ادامه مشروح گفتگوی خبرآنلاین با کارشناس مسائل ترکیه را میخوانید.
خانم موگرینی از ترکیه خواسته مشارکت بیشتری در بحران داعش انجام دهد و حضور فعالتری در ستیز علیه گروه موسوم به دولت اسلامی داشته باشد. اما ترکیه از این امر اجتناب میورزد. دلیل این مسئله را در چه میدانید؟
دلایل مختلفی دارد. میتوان آنها را از منظر سیاسی، مباحث نفوذ منطقهای و همچنین ازنقطهنظر اقتصادی مورد بررسی قرار داد. ترکیه از همان ابتدای بحران سوریه از گروهها و نیروهایی که به هر طریقی با اسد مبارزه میکردند، حمایت کرد. شاخه نظامی این جریانات ارتش آزاد بود. در 2013 جبهه جدیدی تشکیل شد و 13 گروه افراطی که مهمترین آنها داعش و جبهه النصره بود از آنها منشعب شدند. گروههایی که هرچند از سوی آمریکا در لیست جریانهای تروریستی قرار گرفتند اما ترکیه از این کار امتناع ورزید و در نهایت با فشار آمریکا حاضر شد آنها را در گروهی تروریستی بخواند. اما واقعیت این است که در اصل داعش به نفع ترکیه هم در سوریه و هم در عراق وارد عملیات شده، هدف اصلی ترکیه این است که بشار اسد را سرنگون کند چه توسط داعش و چه از سوی ارتش آزاد سوریه. داعش ابزاری برای سرنگونی بشار اسد در دست ترکیه، قطر ترکیه و امارات و عربستان بوده است. ترکیه در بخش تئوریک این روند هم در سالهای اخیر چندین اجلاس بینالمللی به نام علمای اهل سنت جهان اسلام تشکیل داده و در آن سعی کرده حکومت شیعیان در عراق و سوریه را به نقد بکشاند تا از این طریق بتواند جریانهای اهل سنت را در این کشورها به قدرت برساند و جلوی نفوذ ایران را بگیرد.
بالا گرفتن اختلافات میان ترکیه و ناتو بر سر نحوه مقابله با داعش گمانه خروج ترکیه از این پیمان را هم جدی کرده است. به نظر شما ممکن است سران ناتو به این نتیجه برسند که آنکارا را دیگر در بین خود نپذیرند؟
ببینید ترکیه اهداف نظامی، اطلاعاتی و همچنین انرژی دارد و در منطقه به ویژه بر سر مسائلی چون تأمین انرژی با قبرس که جدیداً منابع نفت کشف کرده و با اسرائیل قراردادهایی جهت اکتشاف آنها به امضا رسانده همکاری سطح بالایی تنظیم کرده است. در نتیجه ترکیه باید تمام تلاش خود را بنماید که همبستگی با ناتو را فزونی بخشد نه اینکه تنشها را بیشتر کند. از سوی دیگر در خصوص بحث خروج ترکیه از ناتو تقریباً میتوان با قطعیت گفت که چنین چیزی واقعیت ندارد چون ترکیه را در مخمصه شدیدی قرار میدهد. احمد داوود اوغلو در کنفرانس بینالمللی امنیت اظهار داشت که ترکیه عضو ناتو است و از گسترش ناتو در سطح جهان حمایت میکند و خود را شریک استراتژیک آمریکا میداند. در نتیجه ترکیه هرگز حاضر نمیشود که از ناتو خارج شود و نیک میداند این خروج هزینههای فراوانی برایش به همراه خواهد داشت.
این درست که ترکیه خواهان چنین امری نیست ولی ادامه رفتارهای متضاد این کشور با غرب در خصوص بحران داعش باعث نمیشود اعضای ناتو به این نتیجه برسند ترکیه را از جمع خود بیرون بگذارند؟
خیر. من با چین چیزی موافق نیستم. ناتو هرگز اجازه نمیدهد کشورهایش از این سازمان خارج شود. ناتو سازمان نظامی اطلاعاتی و سیاسی و فرهنگی است هدفش حفظ و حمایت از نظام لیبرال و سرمایهداری در جهان است. علاوه بر آن حفظ امنیت غرب و اسرائیل یکی دیگر از اهداف اعضای این پیمان است. بر این اساس ناتو اجازه نمیدهد ترکیه از این مجموعه خارج شود. 29 پایگاه نظامی ناتو در ترکیه مستقر است که 16 پایگاه متعلق به آمریکاست. تسلیحات ارتش ترکیه عموماً آمریکایی است و همبستگی بالایی میان ترکیه و آمریکا وجود دارد. کارشناسان نظامی ترکیه متفقالقول بر این باورند که توانایی نظامی آنها به رابطه ترکیه با آمریکا مرتبط است. به طور خلاصه اینکه میزان وابستگی دوجانبه میان ترکیه و ناتو بسیار بالاست و این امر باعث میشود گزینهای جز استمرار همکاری ناتو و ترکیه متصور نباشیم. اگر بخواهم صریحتر پاسخ دهم خروج ترکیه از ناتو جز با وقوع انقلاب در این کشور محقق نخواهد شد.
اما با این تفاسیر شاهدیم که همچنان اختلافنظر میان طرفین وجود دارد. ترکیه همچنان اقدام عملی در مبارزه با داعش انجام نمیدهد و غرب هم به آنکارا هشدار میدهد که رفتار خود را تغییر کند. ادامه این روند فضا را به کجا میرساند؟
اگر از نظر تاریخی به اختلافات میان ترکیه و غرب بر سر موضوع داعش بنگریم موارد زیادی وجود دارد که ترکیه به مرور زمان و با اخطارهای آمریکا نظرش را تعدیل و حتی تغییر داده است. ترکیه از دیرباز پ.ک.ک را جریانی تروریستی میدانست اما آمریکا به این کشور دستور داد که با این گروه به میز مذاکره بنشیند و این اتفاق افتاد. پ.ی.د دیگر موردی است که آمریکا آنها را تروریست نمیدانست ولی آنکارا مدعی بود چون شاخهای از پ.ک.ک بوده است مذاکرهای با آنها ندارد اما باز هم تحتفشار آمریکا و ناتو در نهایت راه کمکهای نظامی و تسلیحاتی به کوبانی را باز کرد. البته به جز موضوع فشار آمریکا نباید از نقش اعتراضاتی که کردهای ترکیه مطرح کردند هم به سادگی گذر کرد.
بر این اساس شما معتقدید ترکیه بیشتر در عرصه شعار موفق است و هر وقت تحتفشار قرارگرفته از مواضعش عقب نشسته است؟
دقیقاً همینطور است. موضوع کوبانی به خوبی این اصل را اثبات میکند و نشان میدهد هرگاه فشار آمریکا و اروپا جدی شده ترکیه از مواضعش کوتاه آمده است. فشار اروپا و ناتو باعث شد ترکیه با پ.ک.ک به مذاکره بنشیند. فشار آمریکا و اروپا موجب شد ترکیه راه برای کمک به کوبانی را باز کند. همچنین در خصوص مدیترانه شرقی و درگیری با قبرس باید توجه کنید که با اکتشاف نفت در این قسمت قبرس با اسرائیل قراردادهایی جهت مدیریت اکتشاف و انحصار انرژی امضا کرد که با اعتراض شدید ترکیه مواجه شد و حتی آنکارا تهدید کرد که لشکرکشی خواهد کرد، اما وقتی آمریکا به ترکیه تذکر داد، آنکارا باز هم سکوت پیشه کرد. چرا که اساساً کار دیگری نمیتواند انجام دهد. میزان وابستگی نظامی ترکیه به آمریکا آنقدر بالاست که این کشور جز این در توانش نیست. در واقع اردوغان فقط شعار می دهد و هرگاه آمریکا ترکیه را تهدید کرده او از مواضعش کوتاه می آید.
30849