به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، اعتیاد کودکان و نوجوانان در محلات معضل‌خیز عنوان سمیناری است که جمعیت امداد دانشجویی مردمی امام علی (ع) به مدت دو روز، در دو دانشکده علوم اجتماعی و داروسازی دانشگاه تهران برگزارکرد. اولین بخش سمینار، در دانشکده علوم اجتماعی شامل توصیف وضعیت کودکان درگیر اعتیاد،به لحاظ جغرافیایی،اجتماعی و حقوقی بود.
سمینار با سخنرانی «زهرا رحیمی»، مدیرعامل جمعیت آغاز شد.او کودکان را «مظلومترین و بی‌دفاع‌ترین» قشری دانست که در دام اعتیاد افتاده اند و افزود: ابعاد ماجرا،مسئولان بالادستی را هم نگران کرده است.با این حال، متاسفانه گویا ما همواره صبر می‌کنیم تا هر مسئله ای به فاجعه و بحران تبدیل شود تا روی آن کار کنیم و برای حل آن قدم اساسی برداریم.
او رشد اعتیاد در میان کودکان را در سال های اخیر بسیار زیاد توصیف کرد و به عنوان نمونه از استان خراسان جنوبی نام برد که موارد متعددی از اعتیاد کودک در آن مشاهده شده است.
رحیمی، اثرات منفی اعتیاد را بر کودکان، خطرناک‌تر از اعتیاد بزرگسالان دانست و گفت: کودکانی که آینده‌سازان کشور هستند، در اثر اعتیاد به عناصر منفعلی تبدیل می‌شوند که نه تنها، فایده‌ای برای جامعه ندارند،بلکه مقدار زیادی هزینه به جامعه تحمیل می‌کنند. در این میان مسئله مهمتر،اختیار و قوه انتخاب این کودکان است که زیر سئوال می‌رود.بسیاری از این کودکان،ناخواسته به اعتیاد گرفتار شده‌اند. حتی بسیاری معتاد به دنیا می‌آیند.بدتر از آن،خیلی از آنها،نمی‌دانند که معتاد هستند و زمانی که متوجه آن شده‌اند، شوکه و بسیار ناراحت شده‌اند.
مدیرعامل جمعیت امام علی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: ترک مواد مخدر در کودکان،به دلیل شرایط فیزیولوژیکی،آسان‌تر اتفاق می‌افتد.اما مهمتر آن است که ما زمینه بازگشت کودکان به همان شرایط پیشین را از بین ببریم. برای این کار ما نیاز به تقویت زیرساخت‌ها داریم و متاسفانه هماهنگی لازم برای این امر در میان بخش های مختلف اندک است.
پژوهش در مورد اعتیاد کودکان
مریم کیانی دبیر سمینار هم ادامه داد: جمعیت،2تا3 سال است که با موضوع اعتیاد کودکان درگیر است.در تمام نمایندگی‌های جمعیت در سراسر کشور ما شاهد مواردی از اعتیاد بین کودکان هستیم. او با اشاره به اینکه بر روی 116 نفر از این کودکان در 10 استان تهران،البرز،مازندران، خراسان رضوی،خراسان جنوبی،بوشهر،بندرعباس،کرمان،زنجان و گلستان ، پژوهش انجام شده است ادامه داد: حوزه‌های اصلی این پژوهش مشخصات کلی کودکان،نحوه شروع مصرف (علل و انگیزه)، وضعیت والدین،پراکندگی مکانی کودکان و وضعیت آنها و آسیب‌های ایجاد شده علاوه بر اعتیاد است. کیانی سپس به تشریح نتایج تحقیقات در هر یک از این حوزه ها پرداخت و گفت: از بین 116 نفر این کودک،72 درصد آنها پسر و باقی دختر بودند.
او ادامه داد: البته این بدان معنا نیست که تعداد دختران درگیر اعتیاد خیلی کمتر از پسران است. دختران به دلایل مختلف،از جمله خشونت و سوءاستفاده در خانه‌ها محبوس هستند و مصرف مواد در بین آنها،آنطور که در بین پسران دیده می‌شود،در بیرون از خانه دیده نمی‌شود.
او گفت: بیشترین تعداد کودکان درگیر اعتیاد در گروه سنی 7 تا 13 ساله قرار داشتند و بیشترین زمان آغاز اعتیاد هم از نوزادی تا 2 سالگی بود.نزدیک به نیمی از این کودکان،هیچگونه اوراق هویت (اعم از پاسپورت،شناسنامه و ...) نداشتند.این بدان معناست که این کودکان از بسیاری از حقوق اولیه خود محروم هستند.
کیانی گفت: 31 درصد آنها به سن مدرسه رفتن نرسیده‌اند. 56 درصد آنها از حق تحصیل محرومند.26درصد ترک تحصیل کرده و فقط 13درصد آنها در حال تحصیل هستند. همچنین 67 درصد این کودکان،به صورت اجباری به کار گماشته شده‌اند و بقیه کار نمی‌کنند.اما احتمالا،آنها به دلیل اعتیاد است که کار نمی‌کنند یا نمی‌توانند کار کنند.
او ادامه داد: نکته مهم این است که برخلاف تصور بسیاری،اکثریت کودکان معتاد را مهاجران تشکیل نمی‌دهند بلکه از اقوام مختلف ایرانی هستند. از میان کودکان دچاراعتیادی که مورد مطالعه قرار گرفتند، فقط 24درصد آنها مهاجر بوده‌اند.
دبیر سمینار اعتیاد کودک در باره نحوه شروع مصرف(علل و انگیزه‌ها) در کودکان گفت : بیشترین علل اعتیاد در بین کودکان،قرار گرفتن در خانواده معتاد و همچنین شیر مادر معتاد است.تصور رایج این است که بچه‌ها چون به کار واداشته می‌شوند، معتاد می‌شوند.اما فقط 4درصد از آنها،این شرایط را داشتند.
او با بیان اینکه 45 درصد آنها از شیر مادر معتادشان،گرفتار اعتیاد شده‌اند ادامه داد: به طور کلی 54 درصد از کودکان،به صورت اجباری معتاد شده‌اند.بچه‌هایی که کار نمی‌کنند، بیشتر از شیر مادر و بخور مواد مخدر و بچه‌هایی که کار می‌کنند علاوه بر اینها،تحت تاثیر دوستان و رییس باندهایی که آنها را به کار گماشته‌اند،معتاد شده‌اند.
کیانی گفت: 80 درصد این پدران، معتاد هستند.9 درصد آنها از فوت شده یا از کارافتاده و بیکارند.74 درصد آنها بی‌سواد هستند و یا حداکثر سواد ابتدایی دارند. 22 درصد آنها بیکار،23 درصد کارگر،14 درصد موادفروش هستند و درصد باقی‌مانده هم به مشاغل کاذبی مانند جمع‌آوری زباله،اشتغال دارند. مواد مصرفی آنها،بیشتر شامل شیشه و همچنین ترکیب شیشه با سایر مواد از جمله هرویین است.
او درباره وضعیت مادران این کودکان نیز بیان کرد : 62 درصداین مادران،درگیر اعتیاد هستند.22 درصد آنها سرپرست خانوار،9 درصد کارتن‌خواب،تن‌فروش و یا فوت شده‌اند.از بین این مادران، 69درصد آنها بی‌سواد و 20درصد آنها تحصیل ابتدایی دارند. 27درصد آنها تکدی‌گری می‌کنند.باقی هم به موادفروشی،تن‌فروشی و... می‌پردازند. در بین مادران هم همچنان مصرف شیشه بالاست.اما چند‌مصرفی (مصرف چند مواد مخدر همزمان) کمتر است.
کیانی درباره پراکندگی جغرافیایی کودکان معتاد شناسایی شده توسط جمعیت گفت : 34 درصد از جامعه آماری کودکان معتاد شناسایی شده در تهرانند که از این میان،بیشتر آنها در مناطق فرحزاد،لب خط،قرچک و خاکسفید زندگی می‌کنند. بعد از تهران،خراسان رضوی است که 30 درصد کودکان معتاد را در خود جای داده است.
او با اشاره به اینکه از بین شهرهای خراسان رضوی بیشتر کودکان معتادی که توسط جمعیت شناسایی شده اند، در قوچان و مشهد زندگی می‌کنند ادامه داد: پس از این دو استان، استان های مازندران و خراسان جنوبی بیشترین تعداد کودکان معتاد را دارا هستند. در استان سیستان و بلوچستان شناسایی انجام نشد؛ اما با استناد به آماری که قبلا در مصاحبه های روشن پژوه اعلام شده است، 300 کودک معتاد نیز در این استان محروم شناسایی شده اند.
کیانی درباره تنوع مواد مصرفی در میان کودکان شناسایی شده گفت: در تهران و مازندران، دسترسی کودکان به مواد متنوع بیشتر است. اما نکته این است که در مازندران علاوه بر مواد، کودکان به الکل و در خراسان رضوی به سیگار هم دسترسی راحتی دارند. به علاوه، پراکندگی سنی در تهران و خراسان بیشتر است و در مازندان اکثر کودکان معتاد زیر 13 سال هستند.
او ادامه داد: همچنین اعلام شد که 34 درصد این کودکان، معتاد به دنیا آمده اند. 54 درصد آنها مصرف مستقیم دارند و بقیه یا از طریق بخوری شدن یا از طریق شیر مادر (20 درصد) معتاد شده‌اند. دردناک اینجاست که فقط 7 درصد از بین این موارد به بهزیستی مراجعه کرده‌اند. تنها 10 درصد این کودکان و آن هم با پیگیری های تیم مددکاری جمعیت امام علی، آزمایش ایدز داده‌اند. مجموعا 20 درصد آنها، تجربه رابطه جنسی داشته‌اند. (7درصد با جنس موافق و 13درصد با جنس مخالف). بر اساس بررسی های صورت گرفته، کودکانی که تحصیلات بیشتری داشتند (راهنمایی و دبیرستان) دیرتر به اعتیاد دچار شدند.
عوامل اعتیاد
سخنران بعدی دکتر داور شیخاوندی بود. او گفت: در کرمان، سالها تریاک خیلی عادی مصرف می‌شد. حتی به عنوان یکی از اقلام صبحانه! اما مشکلاتی به این شکل وجود نداشت. مشکل از آنجایی آغاز شد که در جهان، و نه فقط ایران، میلیاردها دلار برای آن خرج شد. و عده‌ای از راه خون دیگران به ثروت دست یافتند.
او ادامه داد: کارشناسان عامل اصلی را رها و روی چند عامل فرعی تمرکز کرده‌اند. زمانی بود که در روستاها زندگی راحت بود. اما با فقیر شدن روستا و وابسته شدن آن به شهر، بسیاری از آنجا مهاجرت کرده و در حاشیه شهرها ساکن شدند. اما گسترش شهر، باعث می‌شود که آنها روز به روز حاشیه‌ای‌تر و فقیرتر شوند. در نتیجه بیشتر به بزهکاری اجتماعی روی می‌آورند. (مانند تن‌فروشی زنان و...) به غیر از این، حالا مواد به یک صنعت و مواد فروشان به کارآفرین تبدیل شده‌اند! جابه‌جایی مواد بسیار راحت‌تر و سریع‌تر اتفاق می‌افتد و افراد بیشتری را گرفتار می‌کند.
او گفت: اولین و مهمترین بعد اعتیاد، از خانواده نشات می‌گیرد. پدر معتاد، خیلی راحت مادر و بچه‌های دیگر را هم معتاد می‌کند و از آنها سوءاستفاده می‌کند تا به سود و مواد خود برسد. هدف، وسیله را توجیه کرده است. دومین بعد اعتیاد، خود جامعه مدنی است. جامعه مدنی که ثروت خود را به جای آنکه صرف حل کردن اینگونه معضل‌ها کند، صرف برخی خیرات‌های بی‌فایده و سفرهای متعدد و گران‌قیمت زیارتی می‌کند. بیشترین میزان اعتیاد در شهرهایی است که از همه ثروتمندتر هستند و قشر ثروتمند قوی دارند. همه اینها، حاکی از ضعف جامعه مدنی ماست.
او با بیان اینکه عامل تاثیرگذار بعدی، دولت است گفت: ابن‌خلدون، 500 سال پیش، به اهمیت خودی و غیرخودی در مفهوم عصبیت پی برده بود. امروزه عده ای به راحتی تقسیم‌بندی خودی و غیرخودی را انجام داده‌اند و هیچگونه اولویتی به این مسائل، نمی‌دهند. آخرین بعد، درآمد بالای این صنعت است. این صنعت چون سود فوق العاده سرشاری دارد، چرخش می‌چرخد.
یک میلیون و 200 هزار نفر درگیر اعتیاد
سخنران آخر علی کاظمی، رییس اداره کل حقوقی قوه قضاییه به لحاظ قانونی جایگاه اعتیاد کودکان را بررسی کرد.
او گفت: طبق آمارهای جهانی، 162 تا 304 میلیون نفر در جهان درگیر مواد مخدر هستند و از این میان در سال 2013، حدود 1 میلیون و 700 هزار نفر، از این طریق به HIV مبتلا شده‌اند. در جهان، 296720 هکتار، زیرکشت مواد مخدر است و یکی از بزرگترین تولیدکنندگان آن نیز کشور همسایه ما، افغانستان است. 76 تا 85 درصد محصول افغانستان وارد ایران می‌شود. با این حال، درصد کشفیات ما بسیار کم و ناچیز است.
او گفت:در ایران، طبق آمار رسمی حدود یک میلیون و 200 هزار نفر درگیر اعتیاد هستند و درصدی از آنها هم کودک هستند. در تهران و شهرهای بزرگ، مواد مخدر یکی از عناوین مجرمانه است که پرونده‌های زیادی را تشکیل داده است. استان‌ها، بنابر شرایط هر کدام گرفتار جنبه‌ی خاصی از معضلات مواد مخدر هستند. (حمل، استعمال و تولید) مثلا در خراسان جنوبی، روستاهایی وجود آمده‌اند که تنها محصول آنها مواد مخدر است!
او در بخش دیگری از سخنان خود گفت : اتفاق جالبی به لحاظ حقوق حمایت از کودکان معتاد رخ داد طبق ماده 18 قانون مبارزه با مواد مخدر، مجازات کسی که کودکی را معتاد کند، یک و نیم برابر سایرین است. بعدها این قانون بی‌دلیل حذف شد! مجددا در سال 89، تحت عنوان ماده 35 به قوانین بازگشت و دلیل حذف آن هنوز هم مورد سئوال است.
او گفت: باید به کودکان توجه ویژه کرد و نمی‌توان آنها را همانند بزرگسالان بررسی کرد چون کودکان قربانی باید پس از درمان، مورد حمایت قرار بگیرند.
پرسش و پاسخ
در میانه سمینار، پنل پرسش و پاسخی با حضور دو تن از مسئولان برگزار شد. محسن روشن پژوه، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی و حسن غلامی، مدیر امور پیشگیری و ارتقای سلامت اجتماعی سازمان رفاه و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران حاضران در این بخش از برنامه بودند.
روشن‌پژوه گفت: بهزیستی به عنوان مسئول‌ترین نهاد، روی این موضوع وظیفه دارد کار کند. علاوه بر این سازمان، در مجموع 11 نهاد، درگیر این موضوع باید باشند و نماینده این نهادها در کنار یکدیگر، ستاد مبارزه با مواد مخدر را ساخته‌اند. یکی از چیزهایی که آنها را مجبور می‌کند به وظیفه‌شان عمل کنند، پیگیری NGOها و مردم است.
به علاوه، او معتقد بود که باید بین کودکان و بزرگسالان و اعتیاد آنها، تفاوت قائل شد ادامه داد: بزرگسالان به اعتیاد خودآگاهی دارند و می‌توانند برای درمان داوطلب شوند. اما بسیاری از کودکان از اعتیاد خود خبر ندارند. در نتیجه درمان آنها بسیار سختتر است. به علاوه کودکان باید پس از درمان از زمینه اجتماعی که در آن دچار اعتیاد شدند، جدا شوند تا دوباره در این چرخه گرفتار نشوند.
او گفت: ما مراکز درمانی کافی برای کودکان معتاد در کشور نداریم. معضلات جامعه، معطل بوروکراسی و گاه قانون می‌مانند. چیزی که نباید اتفاق بیافتد.
روشن پژوه در مورد زنان معتاد و آسیب‌دیده گفت: در این باره نیاز به بیمارستان‌های ویژه ای نداریم. اما باید در بیمارستان‌هایمان امکاناتی برای زنان اینچنینی، که بچه معتاد به دنیا می‌آورند، تعبیه شود.
او در مورد اقدامات انجام شده توسط سازمان بهزیستی گفت: ما بسیاری از کودکان معتاد را با یارانه شهرداری درمان کرده‌ایم. اما برای کودکانی که اوراق هویتی ندارند، باید این مشکلاشان حل شود تا بتوان آنها را تحت درمان قرار داد.
بعد از روشن‌پژوه، حسن غلامی، مدیر امور پیشگیری و ارتقای سلامت اجتماعی سازمان رفاه و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران به پرسش‌ها، پاسخ داد.
او در پاسخ به سئوالات گفت: شهرداری، در فرهنگسراها و سرا‌های محله، آموزش‌هایی جهت پیشگیری از اعتیاد انجام داده است و انجام می‌دهد. اما نمی‌تواند به حوزه درمان ورود داشته باشد. شهرداری در قبال اعتیاد کودکان مسئولیتی ندارد، مگر الزامات قانونی ایجاد شود.
پس از پرسش و پاسخ، جواد، جوان 19 ساله و از بهبودیافتگان اعتیاد که از مددجویان جمعیت امام علی است، داستان زندگی خود را تعریف کرد: خانواده‌م همه معتاد بودند، من هم گرفتار شدم. در این شرایط شاگرد اول مدرسه هم بودم. بارها به زندان افتادم و شلاق خوردم. وقتی به بهزیستی رفتم، در نهایت مرا به کانون اصلاح و تربیت فرستادند. سرانجام از طریق جمعیت به روان‌پزشک و کمپ درمان شدم و در حال حاضر، درسم را ادامه می‌دهم و حالا در مقطع دبیرستان درس می خوانم. اگر اعتیاد این قدر در محیط اطرافم زیاد نبود، الان از نظر تحصیلی خیلی جلوتر بودم.
البته در این برنامه به اینکه چرا لایحه ی حمایت از کودکان و نوجوانان که در سال 90 توسط دولت تصویب شد رها شده است؟این سه ساله چه راه حلی برای این کودکان درنظر گرفته شده است؟ برای فرهنگ سازی(آموزش های فرزند پروری وغیره)در محله های حاشیه چه برنامه هایی دارید؟و برای بچه هایی که اوراق هویت ندارند چه برنامه آموزشی جهت پیشگیری از اعتیاد در نظر دارید؟؟وعده ی کمپ زدن چه شد؟
مسئولیت شناسایی اعتیاد کودک با چه ارگانی است،با توجه به اینکه درصدی در معرض دید نیستند.بعد از درمان چه حمایت هایی جهت عدم لغزش آنان دارید؟چرا کودکان معتاد بعد از گرفته شدن رها می شوند مثال:شیرالله و مائ الدین از فرحزاد تهران؟؟
چرا هنوز برای درمان اعتیاد کودکان پروتکل نداریم؟؟چرا فقط اوردوزی ها پذیرش می شوند؟چرا نوزادان هنگام تولد تا زمان سم زدایی کامل در بیمارستان بستری نمی شوند مثال یاسین و یلدا لب خط و چرا طرحی برای درمان نوزاد و مادر معتاد در هنگام تولد نداریم ؟ بی پاسخ ماندند یا اینکه پاسخ درستی به آنها داده نشد.
47232