وقتی صحبت از توسعه، آن هم از نوع پایدار می شود، اول چیزی که مطرح می شود، بحث مدیریت شهری و توجه به زیستگاه است که در آن زندگی می کنید. ما محیط زیستمان را به دست خودمان نابود کرده‌ایم. از هوا و ترافیک و ...گرفته تا بقیه موارد. حفظ محیط زیست از واجبات برای هر حکومت و ملتی است. این حق ملت است و مردم باید خواستار آن باشند.
زمانی که فرزند ما هوای آلوده استنشاق کند، نتیجه آن رشد خوب نداشتن و موارد دیگر است. بی توجهی شهرداران در دوران اخیر به طرح جامع شهر تهران منجر به نابوی محیط زیست شد، از هوای ناسالم گرفته تا ترافیک سرسام آور. در عین حال گرچه ایران به لحاظ قوانین یکی از مترقی ترین کشورهای جهان است اما در عمل چیزی از عمل به این قوانین به چشم نمی خورد.
برای نمونه در شورایعالی معماری و شهرسازی که وزیر مسکن رئیس این شورا است، 8 تا 10 وزیر در آن حضور دارند. این افراد توسعه شهر را با توجه به امکانات، آب، مولفه‌های زیست محیطی ونظایر آن برنامه‌ریزی کرده‌اند. برای مثال، با توجه به نیاز شهر به آب، سد کرج، سد لار و یکی دو سد دیگر را برای تأمین آب جمعیت 4 تا 7 میلیون درست کردند. نه برای 14 میلیون نفر.
از طرفی تهران را به مناطق مختلف تقسیم کردند. این مناطق هر کدام وسعتی دارند و جمعیتی مشخص را در آنجا جای می گیرند. برای مثال منطقه یک، جمعیت و مساحتش مشخص است که این مساحت شامل فضای آموزشی، بهداشتی، پارک و فضای سبز و معابر می‌شود.
پس از کم کردن این فضاها از فضای اصلی، مساحت باقی مانده را بر تعداد افراد تقسیم می کنند و می گویند هر فرد به این مقدار فضا نیاز دارد و به طور خلاصه به این می رسند که در این منطقه ساختمان‌ها باید حداکثر 5 طبقه باشند. تمام این مسائل بر اساس یک طرح جامع است. اما شهردار در این بین می گوید، هرچقدر پول دهید، به شما تراکم فروخته می شود. این یعنی، فروش کار مهندسی در کشور. این یعنی فروش مصوبات شورایعالی معماری و شهرسازی. این یعنی فروش آسایش، امنیت و آرامش تمام کسانی که در آن منطقه زندگی می کنند.
در یکی از مواد قانون شورای عالی معماری و شهرسازی آمده است، اگر شهرداری مرتکب چنین اعمالی شد، وزیر مسکن شهرسازی موظف است آن را به دادستانی معرفی کند و اگر نکرد خودش شریک جرم است.
این تخلفات در حالی به چشم می خورد که ما امروز در تهران شاهد پی کنی های 30 ،40 ،50 و 70 متری بدون جواز شهرداری هستیم. یعنی عمدتا نیروهای نزدیک به نقاط تصمیم گیری و تصمیم سازی به هر شکلی که دلشان می خواهد، شهرداری را متقاعد می کنند که باید بنایشان ساخته شود.
سئوالی که اینجا پیش می آید این است که آیا آب این شهر در بهترین حالت تکافو این همه ساخت و ساز را می‌کند؟ آیا خدمات شهری و امکانات رفاهی برای آن کافی است. با این تراکم فروشی، محیط آرام را تبدیل به جهنمی می کنند که در حاشیه آن چند عدد گل و گیاه هم به چشم می خورد.
وضعیت کنونی ایران اینگونه است. البته نمی توان منکر خدمات شهرداری شد. برای ارزیابی شهرداری یا هر سازمان دیگری، از دیدگاه من، باید خدمات را در یک کفه ترازو و خطاها را نیز در یک کفه دیگر گذاشت. به عنوان کسی که عمر خود را در سازندگی کشور گذاشته است، میزان خطاهای شهرداری‌ها را به مراتب بیشتر از خدماتشان می دانم. خدمات از سوی خطاها خنثی شده است.
وقتی به ریشه‌یابی این شیوه مدیریت در شهر نگاه می‌کنیم به نکته‌ای برمی‌خوریم؛ متأسفانه در فرهنگ استبداد زده طول تاریخمان، ما اقتدار را ورای قانون حرکت کردن، تفسیر می کنیم. اقتدار در طول تاریخ ما از آن انسان هایی بوده است که خود را قانون تعریف کرده‌اند. در حالی که اقتدار واقعی از آن کسی است که در محدوده قانون، بالاترین راندمان را داشته باشد. می‌گویند«رضاشاه» مقتدر بود، چون رضا شاه خودش را قانون می‌دانست. امروزه نیز می گویند فلان شهردار مقتدر است، یعنی ورای قانون حرکت می‌کند.
وقتی به وضعیت مدیریت شهری در این سال‌ها می‌نگریم می‌بینیم که برخی شهرداران، بزرگترین ضربه‌ها را به این شهر وارد کردند. بدعت تخلف در شهرداری را گذاشتند. چه به لحاظ هرج و مرج‌های اقتصادی، و چه به لحاظ تخلفات یک شهرداری. از نظر من این شهرداران باید از سوی جامعه فنی مهندسی کشور، محاکمه می‌شدند و نه یک قاضی، زیرا قاضی به موضوع و اصل قضیه اشراف ندارد.
البته من خود شهرداران را کمتر از جامعه فنی مهندسی اطرافش مقصر می‌دانم. جامعه مهندسی باید شهرداران را توجیه می کردند که فقط جلوی پایشان را نگاه نکنند و بدانند زمینه نابودی یک شهر را آماده می کنند. امروز زندگی کردن در تهران با هیچ یک از استانداردهای جهانی همخوانی ندارد.
متاسفانه امروز ایران مسیر شوروی سابق را پیش گرفته است. امروز ایران میدان موشک تاختن‌ها است. این مسیر من را نگران می کند. خیلی از افراد دولتی از این حرکت‌ها استقبال می کنند، در حالی که پاهایشان را روی اجساد بخش خصوصی می گذارند.
* عضو هیات مدیره و رئیس سندیکای شرکت‌های ساختمانی
۴۷۴۷