تسهیلات خرد براساس ابلاغیه بانك مركزی افزایش یافت. تاكید بانك مركزی هم بر بیشتر شدن پرداخت تسهیلات خرد در سال‌جاری است. به این ترتیب تسهیلات خودرو را با سقف 15 میلیون تومان، تعمیر مسكن 10 میلیون تومان، خرید كالا 8 میلیون تومان، خرید خودرو در قالب جایگزینی خودروهای فرسوده 20 میلیون تومان و نهایتا كارت اعتباری پنج میلیون تومان تعیین شد. این تسهیلات در قالب عقود مبادله‌ای قرار است با نرخ سود 21 درصد به متقاضیان پرداخت شود. سودی كه اغلب تا پیش از این بالای 28 درصد در نظر گرفته می‌شد و در گنجانده شدن این عقود در قالب مشاركت، سودهایی بالای نرخ تعریف شده مبادله‌ای از مشتریان اخذ می‌شد. محاسبه اولیه نرخ سود 21 درصد ابلاغ شده، نشان می‌دهد دریافت‌كننده تسهیلات خودرو برای پرداخت وام 15 میلیون تومانی در طول پنج سال باید ماهانه 512 هزار تومان پرداختی داشته باشد. این به مفهوم آن است كه در طول پنج سال مشتری 15 میلیون و 750 هزار تومان سود علاوه بر اصل پول به بانك عامل پرداخت خواهد كرد.
فرمول‌هایی برای دور زدن قوانین
حال با وجود نرخ سودی كه در طول پنج سال دو برابر اصل وام اعطا شده را نصیب بانك خواهد كرد، باز هم بانك‌ها زیر بار پرداخت این تسهیلات نمی‌روند. مسوول اعتبارات یكی از بانك‌هایی كه مدتی است به جرگه بانك‌های خصوصی كشور پیوسته است، می‌گوید: هنوز كه از طرف بانك‌ها دستور جدید پرداخت تسهیلات خرد به شعب ابلاغ نشده اما در صورت ابلاغ نیز گمان نكنید تسهیلات با نرخ 21 درصد پرداخت می‌شود. بانك‌ها همیشه فرمول‌ها، بند و تبصره‌هایی دارند كه نرخ سود را اگرچه اسمی روی 21 درصد می‌بندند اما در عمل نرخ عقود مشاركتی را از مشتریان دریافت می‌كنند. او همچنین با بیان اینكه سال گذشته وام خودرو 10 میلیون تومان در نظر گرفته شده بود گفت كه بیش از 28 درصد سود از این نوع تسهیلات دریافت می‌شد.
خبری از تسهیلات خرد نیست
در یك بررسی میدانی مشخص شد كه هیچ یك از شعب بانك‌های كشور در جریان ابلاغیه جدید بانك مركزی قرار نگرفته اند. فردی كه در پشت باجه تسهیلات بانكی خصوصی نشسته است، اظهار می‌كند: بعد از آنكه بانك مركزی دستورالعملی را ابلاغ می‌كند دو هفته بعد از سوی بانك‌ها به شعب اعلام می‌شود. پس اگر روز گذشته بانك مركزی دستور پرداخت تسهیلات جدید را ابلاغ كرده است، ابتدای خرداد منتظر ابلاغ آن به شعب بانك‌ها باشید.
در بین 31 بانك و موسسه اعتباری كشور تنها چند بانك دولتی و تازه خصوصی شده، تسهیلات خرد را در لیست پرداختی‌های شان داشتند. در مراجعه به اغلب بانك‌های خصوصی مشاهده می‌شد كه نه امسال بلكه سال‌های گذشته نیز پرداخت این تسهیلات در دستور كار این بانك‌ها نبوده است. علت هم همان قید مبادله‌ای بودن این تسهیلات است كه دست بانك را برای دریافت سودهای بالاتر می‌بندد.
وعده بانك مركزی برای اولویت اول شدن تسهیلات خرد
امسال اما مسوولان بانك مركزی تاكید می‌كنند كه پرداخت تسهیلات خرد در اولویت نخست بانك‌ها قرار خواهد گرفت. این را سید علی اصغر میرمحمد صادقی مدیركل اعتبارات بانك مركزی می‌گوید. او در زمینه روش صحیح اعطای تسهیلات خرد اذعان می‌كند: ابتدا باید متقاضیان واقعی شناسایی شوند و اهتمام داریم تسهیلات به اقشار نیازمند جامعه برسد چون در گذشته گزارش‌هایی از اعطای تسهیلات صوری در زمینه تسهیلات خرید خودرو و كالا وجود داشت. میرمحمد صادقی با اشاره به جلسه‌ای كه با نمایندگان وزارت صنعت، معدن و تجارت و خودروسازان برگزار شده، تصریح كرد: شیوه نامه اجرای صحیح مصوبات، تدوین و حداكثر طی هفته آتی به بانك‌ها ابلاغ خواهد شد.
مدیركل اعتبارات بانك مركزی به هماهنگی‌های ایجاد شده با وزارت صنعت، معدن و تجارت اشاره كرد و گفت: مكانیزم طراحی شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت به گونه‌ای است كه تسهیلات به كالاها و خودروهای تولید داخلی و مصرف كنندگان واقعی تعلق بگیرد. وی با بیان اینكه سقف تسهیلات پرداختی برای وام خودرو 150 میلیون ریال و 60 درصد كل مبلغ خودرو است عنوان می‌كند: عملكرد بانك‌ها برای تحقق این اهداف براساس گزارش‌های ماهانه آنها، رصد شده و با بانك‌هایی كه عملكرد مناسبی نداشته باشند، برخورد خواهد شد. به طور كلی، بانك‌ها باید در حل مشكلات متقاضیان واقعی عمل كنند. میرمحمد صادقی مدت زمان بازپرداخت تسهیلات را سه تا پنج ساله عنوان كرد و افزود: سود این تسهیلات در قالب عقود مبادله‌ای مصوب شورای پول و اعتبار 21 درصد تعیین شده است.
قواعد عجیب در پرداخت تسهیلات
اگرچه بانك‌ها موظف هستند تسهیلات خرد را پس از ابلاغ شیوه نامه بانك مركزی اجرایی كنند اما برخی بانك‌ها به طور كل پرداخت این تسهیلات را در دستور كار ندارند. آنهایی هم كه پرداخت این تسهیلات را پس از رسیدن شیوه نامه ابلاغی به دست شعب خواهند داشت از قواعد عجیب و غریبی صحبت می‌كنند كه در هیچ قسمت از ابلاغیه بانك مركزی دیده نمی‌شود. یكی از بانك‌های دولتی به خبرنگار ما كه به عنوان درخواست كننده تسهیلات به این بانك مراجعه كرده بود؛ اعلام كرد باید برای دریافت تسهیلات خودرو سپرده‌ای بالای 10 میلیون تومان را به مدت 9 ماه نزد بانك بگذارد. در صورتی كه این تسهیلات را به صورت فوری نیازمند است باید 30 درصد از تسهیلات به عنوان تضمین نزد بانك نگه داشته شود. به گفته متصدی اعتبارات این بانك، پس از 9 ماه سپرده گذاری حدود 20 میلیون تومان تسهیلات خودرو به متقاضی داده می‌شود و در صورت نداشتن سپرده، شش میلیون تومان از تسهیلات 20 میلیون تومانی تا پایان پرداخت تسهیلات نزد بانك نگه داشته می‌شود.
نرخ‌هایی كه از هیچ رویه‌ای پیروی نمی‌كند
یكی از بانك‌های تخصصی اما پرداخت تسهیلات فوق را امكان پذیر و در دستور كار بانك دانست اما تفاوت آنجا بود كه برای پرداخت این تسهیلات خرد سودی بالغ بر 30 درصد در این بانك تعریف شده است. این نرخ نه تنها از نرخ تعریف شده برای سال جاری بسیار بالاتر است بلكه حتی از نرخ سود عقود مشاركتی در سال گذشته نیز بیشتر است. این درحالی است كه بانك مزبور یكی از بانك‌های تخصصی دارای مجوز و تحت نظارت بانك مركزی است. لذا مشخص نیست اگر بانك مركزی بر عملكرد بانك‌های مجوز دار نظارت دارد این بی ضابطه‌ای‌ها از كجا نشات گرفته و چگونه در روز روشن اجرایی می‌شود. در این بین مشتریان سردرگم، نمی‌دانند چرا از سوی بانك مركزی بارها از سپرده گذاری و تسهیلات گیری در موسسات و بانك‌های فاقد مجوز منع شده اند، در حالی كه بانك‌های دارای مجوز نیز از هیچ یك از قواعد تعیین شده بانك مركزی تبعیت نمی‌كنند.
3939