فهيمه حسن‌ميري: «خانه خورشيد» سال‌هاست به عنوان پناهگاهي براي زنان آسيب‌ديده از اعتياد در دروازه غار شناخته مي‌شود. چه آن زمان كه زنان معتاد از اين مركز خدمات متادون‌درماني مي‌گرفتند و چه حالا كه مدتي است تغييراتي انجام شده و خدمات مددكاري درباره هويت، آموزش و اشتغال به زناني كه ترك اعتياد كرده‌اند داده مي‌شود.
مديران و مددكاران اين مركز كاهش آسيب اعتياد، در طول يك دهه فعاليت خانه خورشيد، با تمام تلاششان براي بهبود وضعيت زنان درگير چرخه اعتياد، فعاليت كرده و نتايج خوبي را هم شاهد بوده‌اند. با اين حال، ليلا ارشد، مددكار اجتماعي و مدير خانه خورشيد مي‌گويد به تنهايي نمي‌توان از پس حجم مشكلات زيادي كه در اين راه قرار دارد برآمد. او به مشكلات اين مركز براي كمك به زنان اين منطقه اشاره مي‌كند و از مسئولان دولتي و حاميان انتظاراتي دارد كه در گفت‌وگوي زير مي‌خوانيد:
الان فعاليت‌هاي خانه خورشيد در زمينه كاهش آسيب اعتياد زنان چيست؟
ما الان به بهبوديافته‌ها خدمت مي‌كنيم و هنوز يك باشگاه مثبت براي زناني هستيم كه ابتلا به اچ آي وي مثبت دارند و به آنها خدمات مي‌دهيم. از دي ماه 1393 بود كه تغييري در برنامه كاري‌مان ايجاد كرده و به زناني خدمت مي‌كنيم كه مصرف مواد مخدر را ترك كرده‌اند، يعني گام بزرگي براي بهبود وضعيتشان برداشته‌اند اما همچنان مشكلات زيادي دارند.
مهمترين اين مشكلات كدامند؟
مشكلات هويتي، اشتغال، سرپناه، فرزندان بي‌شناسنامه و ... زناني كه مصرف مواد مخدر را ترك مي‌كنند، همچنان با مشكلات زيادي دست و پنجه نرم مي‌كنند كه براي بازنگشتن به شرايط قبلي نياز به حمايت دارند. در خانه خورشيد تصميم گرفتيم صداي زناني باشيم كه مشكلاتشان شناخته شده نيست و حمايتي دريافت نمي‌كنند. بعد از قطع مصرف مواد مخدر تازه بايد حمايت‌هاي اجتماعي براي آنها فراهم شود. درد دندان خودش يكي از عواملي است كه ممكن است اين افراد را براي تسكين درد، دوباره به سمت مصرف مواد مخدر سوق دهد. نداشتن شغل ممكن است براي آنها آسيب‌هاي زيادي به همراه داشته باشد و بسياري از مسائلي كه اگر برطرف نشوند، احتمال بازگشت به مواد مخدر را فراهم مي‌كنند.
مشكلات هويتي؟
بسیاری از زنان خانه خورشید و فرزندانشان شناسنامه ندارند و اين موضوع مشكلات زيادي براي آنها به همراه دارد. مهمترین مشکل این زنان در حال حاضر فقدان کارت هویت است. نداشتن شناسنامه، کارت ملی، دفترچه بیمه و اوراق شناسایی زنان معتاد و به تبع آن فرزندانشان یکی از مهمترین معضلاتي است که در طول اين سال‌ها با آن مواجه بوده‌ايم. این افراد به دلیل اینکه فاقد مدارک شناسایی هستند به عنوان یک شهروند محسوب نمی‌شوند و از خدمات درمانی، بهداشتی، آموزشی، یارانه و ... محروم هستند. روند تهیه اوراق هویت برای زنان معتاد، زنان بهبوديافته و فرزندانشان یک مسیر سخت و ناهموار است که باید توسط مسئولین رسیدگی شود.
پس اين زنان در كنار تمام مشكلاتشان، از يارانه و بيمه هم بي‌بهره‌اند!
بله بسياري از افرادي كه ما به آنها خدمت ارائه مي‌دهيم از يارانه بهره‌مند نيستند در حالي كه همه مي‌دانيم بسياري از كساني كه يارانه مي‌گيرند اصلا به آن احتياج ندارند. به دليل اين كه امکان استفاده اين زنان بهبوديافته از خدمات بیمه‌ای امکان‌پذیر نیست، با اين كه مصرف مواد مخدر را كنار گذاشته‌اند، به دليل ظاهر نامناسبي كه برايشان باقي مانده است، با مشكل استخدام مواجه مي‌شوند. وضعيت دندان اين زنان اصلا مناسب نيست و فارغ از دردي كه بايد تحمل كنند، به خاطر ظاهر نامناسب دندان‌ها و نوع بيانشان، نمي‌توانند كار پيدا كنند. ما اكنون به شدت نيازمند خدمات دندانپزشكي براي اين زنان هستيم. اينها يك چرخه است كه اگر يكي از اين مراحل انجام شود، مي‌توان اميدوار بود كه وضعيت زندگي‌شان در بخش‌هاي ديگر هم بهبود پيدا كند.
براي حل اين مشكلات، شما چه خدماتي به زنان بهبوديافته ارائه مي‌كنيد؟
مشاوران و مددکاران مرکز، مهارت‌های فردی و گروهی و شیوه‌های فرزندپروری را به مددجوها آموزش می‌دهند. بخش دیگر آموزش‌های ما آموزش مهارت‌هایی مانند کار با کامپیوتر و حرفه‌آموزی است. کارگاه‌های حرفه‌آموزی ما درصدد توانمندسازی این زنان است. زنان در اين مركز گلیم مي‌بافند، قلاب‌بافی مي‌كنند و گاهي مبلغي به عنوان سرمايه در اختيار آنها گذاشته مي‌شود كه براي خودشان كسب و كاري راه بيندازند. با اين حال، امكانات محدودي كه داريم كفاف رسيدگي به تمام خواسته‌هاي اين افراد را نمي‌دهد و شرايط بسيار سختي داريم.
براي بهتر شدن اين وضعيت، چه انتظاري از مسئولين داريد؟
مي‌دانم كه سياستگذاران با خط مقدمي كه ما در آن كار مي‌كنيم فاصله دارند. انتظارم اين است كه امكان انتقال تجربه ما براي اين كه مشكلات موجود را با آنها مطرح كنيم فراهم شود. بايد به مشكلات به صورت جامع نگاه شود نه اين كه تنها يك بخشي از آن مشكل ديده شود. لازم است يك بسته حمايتي همه‌جانبه داشته باشيم. در آن بسته حمايتي، ارتباط، شغل، خانواده، مسكن و فرزند زناني كه اعتيادشان را ترك كرده‌اند، در نظر گرفته شود. اگر اين اتفاق نيفتد و حمايت‌هاي همه‌جانبه توسط وزارت بهداشت، آموزش و پرورش و ساير نهادهاي مربوطه اتفاق نيفتد، ما به تنهايي راه به جايي نخواهيم برد. آموزش و پرورش بايد اين همكاري را بكند كه به دانش‌آموزان مهارت‌هاي زندگي آموزش داده شود. بايد در سه سطح كار شود؛ سطح اول پيشگيري نوع اول است براي كساني كه با اين موضوع فاصله دارند و مشكلي ندارند مثل دبستاني‌ها و دبيرستاني‌ها. اگر افراد جامعه مهارت‌هاي نه گفتن، مهارت كنترل خشم، ارتباط با ديگران و ... را بياموزند بسياري از مشكلات حل مي‌شود. پيشگيري نوع دوم براي كساني است كه در معرض آسيب قرار دارند و پيشگيري نوع سوم براي كساني كه آسيب ديده‌اند. براي تمام اين سطوح بايد اقدامات پيشگيرانه در نظر گرفته شود و نهادها و سازمان‌هاي مختلف همكاري داشته باشند.
و انتظاري كه از مردم داريد؟
ما به شدت نيازمند اين هستيم كه براي زناني كه اعتيادشان به مواد مخدر را ترك كرده‌اند، اشتغال‌زايي داشته باشيم. انتظارمان اين است كه حاميان به كمك ما بيايند و براي اشتغال‌زايي زناني كه در چنين شرايطي هستند كمك كنند. متاسفانه بسياري از افراد جامعه نگاه خوبي به اين زنان ندارند و كمك‌هايشان را از آنها دريغ مي‌كنند در حالي كه اين زنان و فرزندانشان، قرباني نابساماني‌هاي اجتماعي هستند. زنان این مرکز اغلب توسط پدران، همسران، مردان صیغه‌ای و مردانی که ازدواجشان با این زنان ثبت نشده اعتیاد پیدا کردند؛ آنها آزارهای جسمی و جنسی شدیدی را تجربه کردند و در شرایط تجربه طلاق، کودك‌آزاری و اعتیاد والدین بزرگ شده‌اند بنابراين به جاي اين كه به آنها نگاهي صرفا متهم‌گر داشته باشيم، بهتر است اگر كاري از دستمان براي بيرون آمدن آنها از اين شرايط برمي‌آيد برايشان انجام دهيم و سهم خودمان را به عنوان يك شهروند در جامعه ايفا كنيم.
47234