اما متأسفانه نانوفناوری و به‌طور کلی فناوری‌های نوین در استان حال و روز خوشی ندارند. وضعیت کنونی فناوری نانو در ایران و استان را با «محمدجواد مرادی» یکی از نخبگان و پژوهشگران این عرصه مورد بررسی قرار دادیم. وی یکی از دانش‌آموختگان رشته فیزیک در دانشگاه زنجان است. مرادی با معدل بالا از این دانشگاه در مقطع کارشناسی ارشد فارغ‌التحصیل شد. وی تاكنون مقالاتی در مورد فناوری نانو به نگارش درآورده که می‌توان به مقاله‌ای که در کنفرانس علوم پایه در سنگاپور و کنفرانس فیزیک ایران در شهر شیراز ارائه شد، اشاره کرد. پایان نامه وی جزو مقاله‌های تقدیر شده از سوی ستاد ویژه توسعه فناوری نانو است.
در ابتدا تعریفی از نانو برای خوانندگان ارائه می‌دهید؟
نانو یکی از پیشوندهای مقیاس اندازه‌گیری است. این مقیاس آنقدر کوچک است که برای مثال می‌توان گفت یک سلول بدن از صدها نانومتر تشکیل شده است.
چه کاربردهایی دارد؟
این علم بخش وسیعی از مباحث شیمی، فیزیك، بیولوژی، پزشكی، مهندسی و الكترونیك را در بر می‌گیرد. نانوتكنولوژی به عنوان یك فناوری قدرتمند، توانایی ایجاد تحول در سیستم كشاورزی و صنایع غذایی را دارد. این علم در درمان بیماری ها، ابزارهای جدید بیولوژی سلولی و مولكولی، حمایت از محیط زیست، تضمین سلامتی محصولات كشاورزی و غذایی و تولید مواد جدید مورد استفاده برای شناسایی عوامل بیماری زا تاثیر بسزایی دارد. نانو فناوری، توانمندی تولید و ساخت مواد، ابزار و سیستم‌های جدید با در دست گرفتن کنترل در مقیاس نانومتری یا همان سطوح اتمی و مولکولی و استفاده از خواص آن است. این اندازه 18 هزار بار کوچک‌تر از قطر یک تار موی انسان است. نانومواد به عنوان انقلاب فناوری در هزاره جدید نام برده می‌شود. نانومواد با کاربردهای فراوان خود در الکترونیک ، فناوری، صنایع هوا فضا و محیط زیست و صنایع غذایی توانسته است جایگاه عظیمی برای خود در صنعت ایجاد کند.
تفاوت اصلی آن با فناوری‌های دیگر در چیست؟
تفاوت اصلی در مقیاس مواد و ساختارهایی است که در این حوزه به کار می‌رود. البته فقط کوچک بودن مد نظر نیست بلکه زمانی که اندازه مواد در این مقیاس باشد خصوصیات ذاتی آنها مانند رنگ، استحکام، مقاومت‌خوردگی، خواص مکانیکی و گرمایی تغییر می‌یابد. موضوع مهم همین تغییر در خصوصیات ذاتی است.
علم نانو چه زمانی در ایران پا گرفت؟
در سال 1383 طبق دستور رئیس جمهوری وقت و برای حمایت از تحقیقات در زمینه نانو فناوری، ستاد ویژه توسعه فناوری نانو زیر نظر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تشکیل شد. این سازمان کمک هزینه‌های تحقیقاتی به دانشجویان و اساتید فعال در این حوزه را تخصیص می‌داد که هر چند مبالغ ناچیز بود اما می‌توانست نوید بخش این موضوع باشد که کشور در شرف ارزش دهی به تحقیق و پژوهش است. در ادامه با تأسیس بنگاه‌های دانش‌بنیان این امید افزایش یافت اما متأسفانه در عمل شرکت‌های دانش بنیان نه تنها نتوانستند به اهداف خود برسند بلکه عملا هیچ حمایتی از پژوهندگان انجام نشد.
ظرفیت استان در علم نانو چطور است ؟
علم نانو همانطور که در ابتدا ذکر شد می‌تواند در صنایع مختلفی به‌کار گرفته شود و موجب بهبود صنعت و افزایش بهره‌وری و سودآوری شود. استان ظرفیت بالایی برای به کارگیری این علم نوین دارد. نانو فناوری می‌تواند در صنعت برق و یا استخراج و بهبود بهره‌وری صنعت روی استفاده شده و باعث افزایش سودآوری این صنایع شود. همچنین از این طریق اشتغال استان بهبود می‌یابد. با وجود چنین ظرفیت‌هایی متاسفانه علم نانو در استان جایگاه مناسبی ندارد و خیلی به آن بها داده نمی‌شود.
شما به عنوان یک نخبه چه شرایطی داشتید؟
برای اشتغال و یا استفاده از علم خود در استان از هیچ تلاشی مضایقه نکردم اما متأسفانه با گذشت چند صباحی آرزوها و ایده‌هایم محقق نشد. تمام پژوهش‌هایی که انجام داده‌ام با هزینه‌های شخصی خودم و مساعدت‌های مالی استادم بوده است. اما مشکلات زیادی در مسیرم وجود داشت و شرایطم سخت بود.
این مشکلات نشأت گرفته از کجاست؟
متأسفانه باید بگویم که عملکرد مسئولان ذی‌ربط به‌گونه‌ای بود که برای من غم نان بر تولید علم پیشی گرفت و به همین دلیل مجبور به ترک استان خودم و توقف تحقیقاتم در زنجان شدم و برای کار به یکی از استان‌های جنوبی کشور مهاجرت کردم و اینک در آنجا مشغول به کار هستم.
وضعیت پژوهش‌ها در این مورد در استان چگونه است ؟
با نهایت تأسف باید گفت شرکت‌ها و بنگاه‌های دانش بنیان و پژوهشگاه‌های استان با ارائه آمارهای رنگین و وزین نه تنها گره از مشکلات علمی استان که مهم‌ترین آن اشتغال و تأمین معیشت جوانان نخبه و پژوهشگر است، باز نمی‌کنند بلکه موجبات اتلاف وقت و هزینه و فرار آنان به استان‌ها و کشورهای دیگر می‌شوند. حمایت نکردن از چنین پژوهش‌هایی سطح علمی استان را کاهش می‌دهد و این سرمایه را به آسانی در اختیار دیگران قرار می‌دهد.
یکی از نخبگان زنجان: شرکت‌ها و بنگاه‌های دانش‌بنیان و پژوهشگاه‌های استان با ارائه آمارهای رنگین و وزین نه تنها گره از مشکلات علمی استان که مهم‌ترین آن اشتغال و تأمین معیشت جوانان نخبه و پژوهشگر است، باز نمی‌کنند بلکه موجب اتلاف وقت و هزینه و فرار آنان به استان‌ها و کشورهای دیگر می‌شوند. حمایت نکردن از چنین پژوهش‌هایی سطح علمی استان را کاهش می‌دهد و این سرمایه را به آسانی در اختیار دیگران قرار می‌دهد
تاریخچه
نخستین نانوتکنولوژیست‌ها، شیشه‌گران قرون وسطایی بودند که از قالب‌های قدیمی برای شکل دادن شیشه استفاده می‌کردند. البته آنها نمی‌دانستند چرا با اضافه کردن طلا به شیشه رنگ آن تغییر می‌کند. اما بعدها در سال 1950 پروفسور «ریچارد فاینمن» فیزیکدان آمریکایی، پیشنهاد ساخت یک موتور الکتریکی با ابعاد کمتر از1/64 اینچ را داد و برای آن نیز جایزه هزار دلاری تعیین کرد. «مک میلان» با یک انبرک دستی و یک میکروسکوپ اولین کسی بود که موفق به ساخت آن شد. در ایران نیز اولین جرقه فناوری نانو سال 1379 توسط مرحوم دکتر ابتکار(مشاور رئیس‌جمهوری وقت) زده شد. او طی نامه‌ای موضوع فناوری جدید نانو را عنوان و درخواست بررسی آن را كرد. در سال 1380 با تشکیل یک سایت فارسی زبان و چاپ یک خبرنامه، نهال نوپای نانو در کشور پا گرفت و 2 سال بعد ستاد ویژه فناوری نانو به ریاست معاون اول رئیس جمهوری تشکیل شد. در سال 1383 و سند 10 ساله ترویج و توسعه زیر ساخت‌های نانو توسط وزیر علوم تدوین و در سال 1384 در گزارشی از فناوری نانو و پیشرفت‌های آن به رهبر معظم انقلاب اسلامی ارائه شد.