دیروز بانک مرکزی یک دستورالعمل برای بانک‌ها ابلاغ کرد. به‌این‌ترتیب بانک مرکزی با توجه به فراهم شدن زمینه اجرایی «دستورالعمل و ضوابط خریدوفروش ارز به نرخ بازار توسط شبکه بانکی»، از فعالان اقتصادی دعوت کرد به‌منظور تامین ارز موردنیاز خود، به بانک‌های دارای مجوز فعالیت ارزی مراجعه کنند.
بر اساس آنچه خود بانک مرکزی اعلام کرده است، به دنبال ابلاغ «مجوز خریدوفروش ارز با نرخ بازار» در مرداد امسال، سازوکار لازم برای اجرایی کردن «دستورالعمل و ضوابط اجرایی خریدوفروش ارز به نرخ بازار» فراهم و آمادگی ارائه خدمات ارزی با نرخ بازار توسط بانک‌ها ایجادشده است.
به اعتقاد من این اقدام یکی از مقدمات تک‌نرخی شدن ارز است. به‌هرحال برای بسترسازی تک‌نرخی کردن ارز به یک سری ابزارها نیاز است. یکی از این ابزارها بازار بین‌بانکی خریدوفروش ارز است. صادرکنندگان کالای غیرنفتی به‌جای اینکه ارز را در بازار آزاد عرضه کنند به بانک‌ها رجوع خواهند کرد. به‌این‌ترتیب بانک مرکزی هم می‌تواند برای واردکنندگان که نیازمند ارز هستند از شبکه بانکی این ارزها را تأمین کند.
با این سیستم بانک می‌توانند به‌عنوان واسطه بین صادرکنندگان و واردکنندگان ارزهای صادراتی را بخرند و به متقاضیان بفروشند. البته این اقدام به معنای حذف صرافی‌ها نیست. در این فرایند بانک‌ها در کنار صرافی‌ها قرار می‌گیرند. همچنین باید توجه کرد که صرافی‌ها اصولا خرده ارزها که اصولا هم ارزهای مسافرتی است را تامین می‌کنند. ارزهایی به میزان یک هزار و دو هزار دلار، اما زمانی که واردکننده به دو میلیون دلار احتیاج دارد، نیاز دارد که از طریق بانک‌ها اقدام کند. فعال اقتصادی نمی‌تواند رقم بالا را از صرافی‌ها حواله کند. او مجبور است که به سیستم بانکی مراجعه کند. به‌هرحال درگذشته بانک‌ها مجاز به ارائه نرخ ارز به قیمت بازار آزاد نبودند، اما حالا مجاز شده‌اند. این اقدام هم‌زمانی رخ می‌دهد که دولت می‌خواهد به سمت تک‌نرخی کردن ارز حرکت کند.
روند این سیستم هم این گونه است که به‌طور مثال امروز دلار 4 هزار تومان فروخته می‌شود و ممکن است فردا تغییر کند و به قیمتی بالاتر یا پایین‌تر به فروش رود. ما باید بپذیریم که نرخی که در بازار است از عرضه و تقاضا است و نظام بانکی هم باید با این نرخ کار کند. البته که شاید در اجرا یکسری سیاست دیگر به کار ببندند. مثلا ممکن است اگر قیمت‌ها خیلی پایین آمد خریدوفروش انجام ندهند، الزامی هم وجود ندارد. دقیقا مانند خود بازار که اگر قیمت‌ها خیلی پایین و بالا رود خریدی و فروشی انجام نمی‌شود.
آنچه مشخص است این است که «دستورالعمل و ضوابط خریدوفروش ارز به نرخ بازار توسط شبکه بانکی» یکی از گام‌های تک‌نرخی کردن ارز است.
* رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران
35225