تلاش می‌کنم هر روز درباره یکی از حقوق تصریح‌شده در منشور حقوق شهروندی بنویسم. نوشته‌ها و گفته‌های ما درباره حقوق شهروندی در عصری که همگان از طریق شبکه‌های اجتماعی می‌توانند وارد گفت‌وگوی فراگیر شوند، مؤثر خواهد بود. اگر مایل بودید، شما هم این نوشته‌ها را با دیگران به اشتراک بگذارید.
ماده 9- حیثیت و اعتبار شهروندان مصون از تعرض است. هیچ شخص، مقام یا رسانه‌ای بویژه آن‌هایی که از بودجه و امکانات عمومی استفاده می‌کنند نباید با رفتار یا بیان اهانت‌آمیز نظیر هجو و افترا، حتی از طریق نقل‌قول، به اعتبار و حیثیت دیگران لطمه وارد کند.
بحث:
جامعه ایران هر روز شاهد خدشه‌دار کردن حیثیت و اعتبار شهروندان است. این گونه اعمال بارها سبب اعتراضات مردمی به سریال‌های تلویزیونی، تشدید احساسات قومی و ناراحتی شدید افراد شده است. رسانه‌ها و بالاخص صدا و سیما در موقعیت‌های مختلف با گشاده‌دستی حیثیت و اعتبار افراد را نشانه رفته‌اند و این امر حتی درخصوص مقامات سیاسی، کاندیداهای انتخابات، فعالان حزبی، هنرپیشه‌های سینما و چهره‌های شناخته‌شده فرهنگی و هنری انجام شده است. شخصیت‌های مورد احترام مردم نیز به اعتبار گرایش و تفکر سیاسی خود بارها هدف توهین، افترا یا هجو قرار گرفته‌اند.
رویه‌هایی به تدریج متداول شده‌اند که بدون وجود مستندات کافی به‌راحتی می‌شود آبرو و حیثیت و حقوق افراد مختلف را مخدوش کرد بی‌آنکه نیاز به پاسخگویی باشد یا صدای فرد آسیب‌دیده از نقض حق شنیده شود. شهروندان و بالاخص آنها که قصدی برای نقد بر قدرت سیاسی دارند بسرعت ممکن است در معرض چنین اقداماتی قرار گیرند.
سابقه عدم برخورد مؤثر با افشاکنندگان زندگی خصوصی افراد و گاه افشای اطلاعات واردکننده صدمه به حیثیت شهروندان توسط صاحبان قدرت، جامعه‌ای بی‌اعتماد آفریده که شهروندان در آن احساسی از ناامنی دارند. بدتر آن است که مردم احساس می‌کنند صاحب‌منصبان، اصحاب رسانه‌های خاص و وابستگان دیدگاه‌هایی مشخص در عرصه سیاست و ایدئولوژی می‌توانند بر حیثیت و اعتبار افراد بتازند و از عقوبت در امان باشند.
رویه شدن خدشه‌دار کردن حیثیت و اعتبار افراد در شرایطی رخ داده که اصل سی و نهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، الزامات شرعی متعدد، برخی فرامین بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران ازجمله فرمان 8 ماده‌ای و دستورات بعدی مرتبط و اصل 156 قانون اساسی که تأکید بر ضرورت پشتیبانی از حقوق فردی و اجتماعی و تحقق عدالت و احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادی‌های مشروع از سوی این قوه کرده است، موجودند و جامعه احساس ناخوشایندی از اجرایی‌نشدن آنها دارد.
جامعه و نظام حکمرانی آن هنوز مصادیق خدشه‌دار کردن اعتبار و حیثیت افراد را به روشنی مشخص نکرده است و گویی خلأ حقوقی آسیب‌زایی در این عرصه وجود دارد. بسیاری از افراد نمی‌دانند آن‌چه در حق دیگران انجام می‌دهند، مصداق صدمه به اعتبار و حیثیت ایشان است.
استفاده از شبکه‌های اجتماعی نیز فراگیر شده و غیر از صاحبان قدرت، تک‌تک شهروندان نیز در معرض خدشه‌دار کردن اعتبار و آبروی دیگران به‌واسطه تولید و انتقال مطالب در دنیای مجازی هستند.
ذکر ماده 9 در منشور حقوق شهروندی، به معنای تصدیق ضرورت اقدام دولت و سایر قوا برای مشخص کردن مصادیق صدمه به اعتبار و حیثیت افراد، اقدام برای آموزش جامعه و بالاخص مهار کردن رسانه‌ها در قبال حقوق شهروندان با هر جنسیت، قومیت، مذهب، گرایش سیاسی یا فکری است.
*جامعه شناس، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و معاون پژوهشی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری
نکته: این یادداشت در روزنامه ایران منتشر شده است.
231