مهسا مژدهی
هفته گذشته یک روزنامه اسرائیلی، از به رسمیت شناختن قدس غربی به عنوان پایتخت این رژیم از سوی روسیه خبر داد. این خبر ساعاتی بعد و با انتشار بیانیه وزارت خارجه روسیه رسما تائید شد. اما شاید بسیاری ندانند که ماجرای انتخاب قدس به عنوان پایتخت اسرائيل و تفاوت میان قدس شرقی و غربی چیست؟
طرحی با پشتوانه 70 سال
سال گذشته«جان‌کری» وزیرخارجه وقت امریکا طرح دو دولتی را برای آینده سرزمینهای اشغالی مطرح کرد. در بخشی از این طرح آمده است که قدس باید بار دیگر تقسیم شود تا پایتخت اسرائيل و فلسطین باشد. این طرح واکنش‌های متفاوتی را برانگیخت. مهم ترین واکنش از سوی گروه‌های فلسطینی را محمودعباس رئیس‌تشکیلات خودگردان فلسطین مطرح کرد. او گفت که اگر شهرک‌سازی‌های اسرائیل در مناطق اشغالی پایان یابد، او حاضر است در مورد این طرح مذاکره کند. این طرح در میان نمایندگان امریکایی جمهوری‌خواه هم مورد انتقاد قرار گرفت. تد هیوز سناتور تگزاسی بیانیه‌ای صادر کرد و در آن نوشت که مردم جهان اوباما و جان‌کری را به عنوان دشمنان بی‌رحم اسرائیل خواهند شناخت.
اما طرح دو کشوری «جان‌کری» چندان هم حرف تازه‌ای نداشت. سال 1947 و پیش از به رسمیت شناخته شدن اسرائيل از سوی سازمان ملل، این سازمان قطعنامه 181 را با هدف تقسیم فلسطین به تصویب رساند. بر اساس این طرح که دولت وقت ایران هم رای مخالف خود را به آن اعلام کرده بود، فلسطین باید به دو بخش عرب نشین و یهودی نشین تقسیم شده و اداره بیت‌المقدس(اورشلیم) به مدت ده سال به دست یک نیروی بین‌المللی می افتاد. این طرح به دلیل مخالف فلسطینی‌ها هیچ‌وقت عملی نشد و به جنگ 1948 میان اعراب و اسرائیل انجامید. در پایان این جنگ فلسطین به طور کامل تقسیم و بخشی از آن به اسرائيل و بخش دیگر به اردن و مصر واگذار شد و رژیم صهیونیستی در شرق مدیترانه تشکیل شد. نارضایتی فلسطینی‌ها و اعراب منطقه در دهه شصت میلادی به جنگ شش روزه 1967 رسید. جنگی که برنده آن صهیونیستها بودند و نتیجه اش تصرف بخش هایی از سرزمینهای فلسطینی بود که پیش از آن به دست اردن و مصر اداره می‌شد. با این حساب کرانه رود اردن، قدس شرقی و نوار غزه به تصرف اسرائیل در آمد.
قدس غربی، قدس شرقی، میراث جنگ اعراب و اسرائیل
سه دین ابراهیمی بیت المقدس را شهر مقدس خود می‌دانند. این شهر برای یهودیان یکی از مقدس ترین شهرهای مذهبی و برای مسلمانان، پس از مکه و مدینه سومین شهر مقدس است که به آن«قبله اول مسلمانان» می‌گویند. برای مسیحیان هم این شهر مقدس‌ترین شهر جهان است.
با تشکیل رژیم صهیونیستی در سال 1948، بخش شرقی بیت‌المقدس به اردن واگذار شد. واگذاری این بخش از شهر به اعراب باعث شد تا تشکیلات فلسطینی به مرور مراکز اصلی خود را به آنجا منتقل کنند و شمار اعراب ساکن در این منطقه افزایش یابد. پس از جنگ شش روزه، اسرائيل موفق شد تا بیت المقدس شرقی را به طور کامل از دست اردن گرفته و ضمیمه اشغال گری خود کرده و در عین حال آن دسته از اعرابی که هنگام جنگ از سرزمینهای خود گریخته بودند را از بازگشت به خانه هایشان منع کند.
سازمان ملل و کشورهای جهان در طول 50 سال گذشته حاضر نشده اند حضور اسرائيل در بخش شرقی بیت المقدس را بپذیرند و این بخش تاکنون جزو مناطق اشغالی به حساب می آید. در عین حال بخش غربی بیت المقدس، کماکان از سال 1948 در اشغال اسرائیل بوده اما جامعه جهانی و بخشی از اعراب ادعایی نسبت به آن ندارند و حق حضور اسرائیل در این بخش از«قدس» به رسمیت شناخته می شود.
سال 1980 پارلمان اسرائیل طرح تغییر پایتخت را از تل آویو به بیت المقدس به تصویب رساند. بر اساس این طرح تمام «بیت المقدس» به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی انتخاب شد. تصمیم تازه از سوی سازمان ملل با قطع نامه 478 شورای امنیت مورد نکوهش قرارگرفت و از سوی کشورهای دیگر که موظف شده بودند سفارت خود را به بیت المقدس منتقل کنند، پذیرفته نشد. مهم ترین دلیل نکوهش این طرح گسترش غیرقانونی شهرک سازی ها از سویی و بیرون راندن هزاران عرب ساکن بیت القدس در جنگ شش روزه از سوی دیگر بود.
فلسطینی ها و در راس آن سازمان آزادیبخش فلسطین به ریاست «یاسرعرفات» 8 سال پس از طرح تغییر پایتخت، در سال 1988 بخش شرقی قدس را به عنوان پایتخت سیاسی خود برگزیدند که از سوی اسرائیلی ها نادیده گرفته شد و آنها هیچگاه نتوانستند در این شهردولتی تشکیل دهند. رژیم صهیونیستی اما برای اینکه خود را در مقابل انتقادات جامعه جهانی از تک و تا نیاندازد در طول سالیان، مهم ترین مراکز سیاسی خود را در «بیت المقدس» متمرکز کرده است.
روسیه و یک تصمیم حیرت انگیز
بیانیه اخیر روسیه در ادامه طرح دو دولتی است. طرحی که خواهان بازگشت اسرائیل به خطوط پیش از 1967 و اکتفا کردن این کشور به بخش غربی قدس به عنوان پایتخت است. اما از آنجا که این روزها روسیه به متحدان شرقی اش وابستگی بیشتری پیدا کرده، در بیانیه خود از قدس شرقی به عنوان پایتخت فلسطین هم سخنی به میان آورده و خواهان تشکیل دولت فلسطینی در این بخش شده است. با همه اینها آنچه باعث حیرت بسیاری از این اقدام روسیه شده، این است که تا کنون هیچ کشور دیگری حاضر نشده از«قدس» به عنوان پایتخت صهیونیست ها نام ببرد. حتا امریکا هم با وجود اینکه اعلام کرده انتقال سفارت از تل اویو جزو اولویت های «دونالد ترامپ» است حاضر نشده شتابزده در مورد مسئله «قدس» تصمیم بگیرد. این بار دوم است که نام روسیه به عنوان کشوری عجول در به رسمیت شناختن اقدامات فراقانونی اسرائیل ثبت می شود. شوروی در دهه چهل میلادی نخستین کشوری بود که به همراه امریکا موجودیت این رژیم را به رسمیت شناخته بود.
حال باید منتظر ماند و دید این تصمیم کرملین تا چه اندازه جنبه عملی پیدا می کند و آثار و تاثیراتش بر این مناقشه چگونه خواهد بود.
4950