هدف اصلی برنامه‌های ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی در دنیا عبارت است از افزایش سطح اطلاعات جوامع و آماده کردن آنها جهت مقابله با بحران و همچنین کمک به ایجاد جوامعی خود اتکا است تا به این وسیله این جوامع تواناییهای لازم را جهت ایفای نقش خود در مورد همکاری و پشتیبانی از بخش دولتی در کلیه امور بحران کسب کند.
1- نیازهای مهم جوامع
باتوجه به هدف مورد بحث، بیشتر کشورهای جهان به این نتیجه رسیده‌اند که افراد جامعه نیاز به دانستن حقایق زیر در رابطه با بروز هر نوع بحرانی دارند:
- وضعیتی که بحران به وجود می‌آورد؛
- بهترین اقدامات فوری که باید توسط فرد به طور شخصی و یا به وسیله فامیل و یا سایر گروه ها انجام شود؛
- بهترین راهی که می‌توان به اعضای جامعه کمک کرد؛
- آنچه که دولت جهت یاری دادن به جامعه برنامه‌ریزی کرده است؛
- نحوة شرکت مؤثر در امور مخابراتی و اخطاررسانی بحران؛
- نحوه اقدام درخصوص احداث سرپناه و حفظ معیشت تا دریافت کمکهای ارسالی.
2- همکاری و درک متقابل دولت و جامعه
باتوجه به نیازهایی که قبلاً به آن اشاره شد، چندین عامل وجود دارد که استنباط و همکاری متقابل بین دولت و جوامع را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهند. این عوامل به طور معمول عبارتند از:
- علاوه بر دانستن این که دولت به چه نحوی جهت کمک‌رسانی در مواقع بحرانی برنامه‌ریزی کرده است، جوامع باید حداقل یک استنباط عمیقی از حجم منابع و محدودیت‌های بخش دولتی داشته باشند. این اصل در کلیه موارد مدیریت بحران نیز صادق است از جمله پیشگیری، کاهش اثرات و توسعه ملی.
- دولت و جوامع باید با کمک به یکدیگر جهت مقابله با بحران اقدام کرده و جهت بازگشت به وضعیت عادی تلاش کنند؛
- جوامع باید استنباط صحیحی از این امر داشته باشند که جهت انجام اقدامات خود آماده‌سازی تواناییهای لازم را کسب کنند؛
- جوامع باید درک صحیحی از مسائل و مشکلات دولتی در زمینه ارائه کمکهای امدادی در مرحله پس از وقوع بحران داشته باشند به خصوص در زمینة ارائه کمکهای فوری.
به طور کلی در جهت منافع جوامع است که همکاری خود را تا حداکثر ممکن با بخش دولتی در برنامه‌های مدیریت بحران گسترش دهند.
دولت هم باید این حقیقت را مدنظر قرار دهد که تحت شرایط بحرانی عموم افراد معمولاً تحت‌تأثیر عواملی چون شوک، فوت و یا حالات دردناک دیگری قرار دارند و لذا ضروری است که به به صورت مطلوبی با آنها مدارا گردد.
3- مسئولیت برنامه‌های ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی
همانند برنامه‌های آموزشی، مسئولیتهای مربوط به برنامه‌های ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی هن باید به صورت کاملاً واضح مشخص شود. احتمالاً بهترین روش در اغلب موارد واگذاری این مسئولیت به مسئولین برنامه‌های آموزشی است. به عبارت دیگر مسئولیت کلی باید در اختیار رئیس شورای عاملی مدیریت بحران (یا کمیته‌های مربوطه) بوده و امور روزمره به دفتر و یا اداره ملی مدیریت بحران ارجاع شود.
4- موارد اصلی برنامه‌های ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی
به طور طبیعی موارد اصلی و مهم برنامه‌های ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی به شرح زیر می‌بایستی مشخص شود:
- اطلاعاتی که لازم است به عموم مردم داده شود؛
- فرم و روشی که باید به وسیله آن اطلاعات را به مردم منتقل شد.
- در بررسی و تعریف موارد اصلی برنامه‌های ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی بهتر است که عوامل دولت، جامعه و حدودی که این‌گونه عوامل باید در برنامه‌های ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی دخالت داده شوند مشخص شود. عوامل دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرند شرح است:
- - میزان تجربه جوامع درخصوص بحران‌ها؛
- عوامل وابستگی و انتظارات که ممکن است باعث گردد جوامع بیش از اندازه به کمکهای بخش دولتی وابسته گردیده و در نتیجه نیروی خوداتکایی فردی و جامعه تضعیف گردد.
5- عناوین و لفظ برنامه‌های ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی
عناوین و الفاظ مختلفی را می‌توان جهت اجرای برنامه‌های ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی بکار برد. این عناوین و الفاظ که قابل تغییر و یا تأکید خاص در زمان‌های مختلف است بدین قرارند:
- بحران‌ها تبعیض قائل نمی‌شوند و به طور حتم افراد خانواده‌ها و جوامع را تحت تأثیر قرار می‌دهند. همچنین آنها امور زیربنایی ملی، اقتصاد ملی و کوشش‌هایی را که دولت‌ها جهت ترقی و توسعه اقتصاد ملی و سطح زندگی مردم انجام می‌دهند را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
- دولت‌ها و جوامع تواماً و بطور مشترک در جهت مقابله با بحران اقدام می‌کنند. آنها حتماً بطور مشترک جهت حل مشکلات به وجود آمده اقدام کرده و سعی در برقراری وضعیت عادی کنند.
- اگر جوامع اقدامات اصلی مربوط به آماده‌سازی، خوداتکایی و خودیاری را به نحو مطلوبی انجام دهند قدرت قابل‌توجهی جهت مقابله با بحران خواهند داشت و همچنین اگر جوامع به طور دقیق اهداف، حجم و محدودیت‌های کمکهای دولتی را تشخیص دهند این نکته نیز باعث افزایش تواناییهای آنها جهت مقابله با بحران خواهد شد.
6- اطلاعاتی که باید به مردم انتقال یابد
اطلاعاتی که باید به مردم منتقل شود به صورت‌های زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
- اطلاعات ضروری جوامع؛
- اطلاعات مربوط به برنامه‌های کمکهای دولتی.
این بخش شامل مواردی بدین شرح است:
• اطلاعات مفصل سیستم ملی مدیریت بحران که مربوط به جامعه می‌شود؛
• هرگونه اطلاعات ضروری که جهت کمک به عموم مردم می‌باشد از جمله اطلاعات مربوط به علائم خاص اخطاررسانی، سرپناه‌های مشخص شده و یا مناطق امن، مربوط به تخلیله و سایر موارد؛
• محدودیت‌های مربوط به کمکهای دولتی که در اثر عواملی بدین‌شرح ایجاد می‌شوند:
ضروری بودن انجام بررسی و مدت زمانی که این بررسی‌ها طول می‌کشد، مشکلات لجستیکی درخصوص تهیه مواد و کالاهای موردنیاز جهت امدادرسانی و همچنین ضرورت بررسی و تعیین اولویت‌های مربوط به اقدامات مختلف امدادرسانی؛
• هرگونه اطلاعات دیگری که ممکن است در شرایط خاص موردنیاز باشد.
7- یادآوری امور آماده‌سازی فصلی
دوره قبل از شروع بحران فصلی معمولاً زمان مناسبی جهت تأکید درخصوص عومل ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی به خصوص اقدامات مربوط به آماده‌سازی، پاکسازی، اخطاررسانی و همچنین امور مربوط به تخلیه می‌باشد.
8- اطلاعات پس از وقوع بحران
ایجاد ارتباط و انتقال اطلاعات به عموم افراد جامعه بلافاصله پس از وقوع بحران یکی از اقدامات بسیار مهم عملیات پاسخگویی می‌باشد. بنابراین، این امر می‌بایستی جزء برنامه‌های مربوط به ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی در نظر گرفته شه و موارد زیر را به طور کامل تشریح نماید:
- قصد و نیت کلی دولت درخصوص امور بخش پاسخگویی؛
- نوع اطلاعاتی که می‌بایستی به جامعه ارائه شود؛
- چگونگی انتقال اطلاعات موردنظر به جامعه (به عنوان مثال به وسیلة رادیو و یا راههای دیگر)؛
- مسئولیتهای جوامع در قبال دریافت این گونه اطلاعات و انجام اقدامات لازم در صورت نیاز.
9- فرمت اطلاعاتی
فرمت اطلاعاتی که باید به مردم انتقال یابد باتوجه به کانال‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرد دارای اشکالات مختلفی است.
- اطلاعیه؛
- پوستر؛
- کارتون؛
- عکس؛
- فیلم و ویدئو؛
- ضمیمة برنامه‌های در حال اجراء و یا موضوعات دیگر؛
- برنامه‌های کوتاه رادیویی و یا تلویزیونی؛
- مصاحبه و یا نمایش.
10- کانالهای اطلاعاتی
موارد زیر شامل کانالهای ارتباطی مختلفی است که در کشورهای مختلف جهت انتقال اطلاعات به افراد جامعه مورداستفاده قرار می‌گیرند:
- راهنماهای تلفن:
- کیسه‌های خرید؛
- برنامه‌های موجود دولتی (مانند برنامه‌های آموزش بهداشت که می‌توان از آنها به صورتی استفاده نمود که اطلاعات مربوط به آماده‌سازی و یا بخشهای دیگر مدیریت بحران به صورت کوتاه به آن ضمیمه شود):
- رادیو و تلویزیون؛
- برنامه‌های سینمایی (به عنوان مثال یک فیلم کوتاه از بحران اتفاق افتادة قبلی یادآور بسیار خوبی می‌تواند باشد به خصوص در دوره قبل از احتمال وقوع بحران فصلی)؛
- ارائه اطلاعات خاص (به خصوص در زمان روز ملی آماده‌سازی جهت مقابله با بحران و یا موقعیت‌های مشابه)؛
- استفاده از وقایع ورزشی مشهور جهت نشان دادن پوسترهای مربوط به مدیریت بحران؛
- جلسات عمومی و یا جلسات سخنرانی اجتماعی از هر نوع؛
- رسانه‌های اطلاعاتی چاپی؛
- مساجد، اماکن مقدسه و خیریه و اماکن مشابه؛
- سازمانهای داوطلب به خصوص اگر آنها به عنوان نیروی پشتیبانی از سیستم مدیریت بحران در نظر گرفته شده‌اند.