مذاکرات صلح سوریه در آستانه که هم اکنون نشست هفتم آن در جریان است، آبی بر این آتش خانمانسوز است.،
مذاکرات آستانه ، از بهمن سال گذشته با ابتکار عمل جمهوری اسلامی ایران و روسیه و همراهی ترکیه، به منظور حل و فصل منازعات سوریه و پایان بخشیدن به شش سال کشتار و آوارگی و ویرانی در این کشور شروع شد و برای نخستین بار دو طرف اصلی جنگ یعنی نمایندگان دولت قانونی سوریه و نمایندگان گروههای اصلی معارضین مسلح در آستانه پایتخت جمهوری قزاقستان بر سر یک میز نشستند تا از مسیر مذاکره سیاسی راهی برای خروج از جنگ بگشایند.
مذاکرات صلح سوریه طی 10 ماه گذشته ادامه داشت و مذاکره کنندگان هفت بار دور هم آمده اند ؛ در این گزارش بر شش دور مذاکرات صلح سوریه در آستانه و نتایج آنها را مرور خواهیم کرد.
**دور نخست مذاکرات صلح سوریه در آستانه / آغاز مذاکره سیاسی و راه حل غیر نظامی
نخستین دور مذاکرات صلح سوریه در آستانه چهارم و پنجم بهمن ماه سال 1395 آغاز شد ، آزادی کامل حلب به عنوان یک پیروزی راهبردی برای دولت سوریه و متحدانش، زمینه ساز طرح آتشبس در این کشور شد. روسیه از اعضاء شورای امنیت سازمان ملل متحد خواست طرح آتش بسی را که توسط روسیه و ترکیه پیشنهاد شده بود، در قالب قطعنامه ای تصویب کنند؛ متعاقب آن به درخواست کشورهای غربی اصلاحاتی در طرح روسیه انجام گرفت و بالاخره پیشنویس روسیه به عنوان قطعنامه 2336 به تصویب شورای امنیت رسید.
بر اساس این قطعنامه، آتش بس کامل و فوری در سراسر خاک سوریه به استثناء مناطق مربوط به دو گروه تروریستی داعش و فتح الشام (جبهه النصره سابق) به اجرا درآمد؛ همچنین شبه نظامیان کُرد، موسوم به یگان های مدافع خلق مشمول این طرح نشدند.
سرانجام طبق چارچوب توافق میان طرف های درگیر و بر اساس اعلام فرماندهی کل ارتش و نیروهای مسلح سوریه، از ساعت صفر روز 30 دسامبر سال 2016 میلادی، (بامداد جمعه10دی) آتش بس فراگیر در سراسر خاک سوریه برقرار و بنا شد در صورت پایداری این توافق، مذاکرات سیاسی از ماه بعد در قزاقستان برگزار شود.
این مذاکرات با حضور نمایندگان ایران ،روسیه ، ترکیه ، دولت سوریه ، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور سوریه آ، مریکا ، وزیر امور خارجه قزاقستان و مخالفان دولت بشار اسد متشکل از فرماندهان 12 گروه مسلح میانه رو و اسلام‌گرابه ریاست «محمد علوش» رئیس دفتر سیاسی گروه جیش الاسلام برگزار شد.
هر چند برگزاری نخستین مذاکرات مستقیم بین هیئت واحد مخالفان مسلح سوریه و نمایندگان رسمی دمشق با میانجیگری سه کشور ضامن حفظ آتش بس در این کشور، یعنی روسیه، ایران و ترکیه، چندان آسان نبود، اما دستاورد ارزشمند «آستانه1» پذیرش این واقعیت از سوی همه طرفین بود که تلاش ها برای نشاندن هیئت نمایندگی دولت سوریه و مخالفان آن بر سر یک میز، مثبت و نتیجه بخش بوده است. هرچند طرفین مستقیماً با یکدیگر گفت و گو نکردند، ولی برای نخستین بار رو به روی هم نشستند و مواضع طرف مقابل را شنیدند.
** دور دوم مذاکرات آستانه / توافق میان دولت سوریه و گروه های مخالف برای مبارزه با تروریسم
دور دوم مذاکرات آستانه 28 بهمن آغاز شد و 29 بهمن 1395 (16 و 17 فوریه 2017) ادامه یافت. علت این تأخیر عدم حضور هیئت ترکیه و هیئت معارضان در شهر آستانه اعلام شد. گفته شد یکی از دلایل این تأخیر ناخشنودی گروههای معارض سوری از روسیه است چراکه این گروه‌ها روسیه را متهم می‌کردند در واداشتن دمشق به پایبندی به رعایت آتشبس کوتاهی می‌کند.
این دور از مذاکرات نیز با حضور نمایندگان دولت سوریه، معارضان سوری، « استفان دیمیستورا » نماینده ویژه سازمان ملل، نماینده دولت قزاقستان به عنوان میزبان مذاکرات و سه کشور روسیه، ترکیه و ایران برگزار شد. نمایندگان کشورهای اردن و آمریکا نیز به عنوان ناظر در این نشست حاضر بودند. نمایندگان «ارتش آزاد سوریه» و نمایندگان گروه افراطی «جیش‌الاسلام» نیز در این مذاکرات حضور داشتند.
مهم ترین دستاورد دومین دوره مذاکرات آستانه ، توافق نظام سوریه و گروههای سوری شرکت کننده برای مبارزه با تروریسم بود که در دور قبلی مذاکرات هم بر سر آن توافق حاصل شده بود. دیگر دستاورد مهم این مذاکرات تثبیت آتش بس و توافق هیئت‌های ایرانی، روسی و ترکیه برای تشکیل کمیته عملیاتی نظارت بر اجرای آتشبس و موافقت بر سر ساز و کارهای آن بودکه «محمد علوش»، سرکرده هیئت معارضان مسلح سوریه نیز این توافق را مورد تأیید قرار داد.
در این دور از مذاکرات به علت وجود اختلاف نظرهای زیاد میان شرکت‌کنندگان بر سر تعریف موارد نقض آتشبس و مجازات نقض‌کنندگان، بر سر صدور یک بیانیه مشترک توافقی حاصل نشد.
سومین دور مذاکرات آستانه / صدور بیانیه مشترک تحکیم آتش بس و تقویت مکانیزم سه جانبه
دور سوم مذاکرات صلح سوریه در آستانه 24 اسفند 1395 ، با حضور نمایندگان ایران، روسیه و ترکیه و بدون حضور مخالفان در پایتخت قزاقستان برگزار شد. «اسامه ابو زید» سخنگوی مخالفان گفت این تصمیم به این دلیل گرفته شده که روسیه به تعهدات خود در مورد آتشبس مورد توافق، پایبند نبوده است در صورتی که هدف اصلی برگزاری مذاکرات در آستانه همواره 'تثبیت آتشبس' در سوریه عنوان شده است.
هیات‌های حاضر در دور سوم مذاکرات آستانه در بیانیه‌ای مشترک بر چند اصل مهم تأکید کردند که مهمترین آنها توقف درگیری‌ها در سوریه، تحکیم آتشبس و حفظ آن، تبادل اطلاعات و تقویت روند مکانیسم سه جانبه بود. در بیانیه مشترک صادر شده از سوی هیئت‌های حاضر در نشست، کشورهای ضامن مذاکرات بر پایبندی خود به تقویت آتشبس و تبادل اطلاعات در صورت نقض آتش بس و لزوم بهبود اوضاع میدانی از طریق تقویت آتشبس تأکید کردند. همچنین در این بیانیه اعلام شد که برای صحبت از پایان بحران در سوریه زود است اما مذاکرات ژنو و آستانه نقش مهمی در توقف درگیری‌ها در سوریه داشته‌اند.
در این دور هیات مخالفان دولت سوریه حضور نداشتند و در واقع این دوره بدون دستیابی به نتیجه مشخصی پایان یافت .مخالفان مدعی بودند دولت سوریه به تعهدات خود در منطقه الوعر پایبند نبوده است به همین دلیل در مذاکرات حضور نیافتند.
** دور چهارم مذاکرات / تعیین نقاط کاهش تنش
در نوبت چهارم نشست آستانه که 13 اردیبهشت سال 96 برگزار شد ، گروههای معارض حاضر در قزاقستان با انتشار بیانیه‌ای شروط غیرممکنی را برای ادامه مذاکرات مطرح کردند این شروط اعم از تعلیق تمامی عملیات‌های نظامی ارتش سوریه و نیروهای روسی و هم‌پیمانانش و آزادی تمام زندانیان بود. با نپذیرفتن شروط مذکور، نمایندگان گروههای افراطی مشارکت خود را در مذاکرات به تعلیق درآوردند. مذاکرات با محوریت تعیین نقاط کاهش تنش و بدون حضور نمایندگان گروههای مسلح به پایان رسید.
** دور پنجم مذاکرات / توافق در مورد مناطق کاهش تنش
مذاکرات آستانه ۵ نیز که در ۱۳ و ۱۴ تیرماه ۱۳۹۶ برگزار شد توافق بر سر مناطق کاهش تنش در منطقه‌ی غوطه‌ی شرقی و شمال حمص حاصل شد اما درباره نحوه‌ی برقراری آتشبس و اداره‌ی مناطق ادلب و درعا اختلاف وجود داشت که به مذاکرات دور ششم موکول شد. شرکت کنندگان این نشست دو روزه، تامین حمایت های بشردوستانه و برقراری امکانات زیربنایی را در این مناطق نیز بررسی کردند.
موضوع دیگری که در دور پنجم ناتمام ماند پاک کردن مکانهای تاریخی سوریه از وجود مین ها بود .
** دور ششم مذاکرات / صدور بیانیه مشترک وتاکید بر تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه
مذاکرات آستانه ۶ با حضور نمایندگان برخی از گروههای معارض سوریه و هیئت‌هایی از کشورهای ترکیه، روسیه و ایران انجام شد. دست برتر متحدین در صحنه‌ی میدانی سوریه موجب تعدیل مواضع ترکیه و گروههای معارض شد و پیروزی چشم‌گیر مذاکرات را در پی داشت. توافق طرف‌های مذاکره‌کننده بر تعیین مناطق کاهش تنش با نظارت ایران، روسیه و ترکیه با تاکید بر حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه مفاد اصلی بیانیه پایانی مذاکرات را تشکیل می‌دهد.
** دور هفتم مذاکرات آستانه
مهمترین محور مذاکرات هفتم آستانه که امروز و فردا - 30 و 31 اکتبر - جریان دارد مین زدایی در مناطق درگیری به ویژه مناطق تاریخی سوریه و تبادل بازداشت شدگان، اجساد، گم شدگان و روشن شدن تکلیف مفقودان اعلام شده است.
وزارت امور خارجه قزاقستان ، بعنوان میزبان مذاکرات صلح سوریه روز گذشته -شنبه - ترکیب شرکت کنندگان این دوره را اعلام و تاکید کرد که همه طرف های هفتمین دور مذاکرات صلح سوریه آمادگی خود را برای حضور در آستانه اعلام کردند.
به گزارش سایت رسمی وزات امور خارجه قزاقستان، سرپرستی هیات ایرانی را در هفتمین دور مذاکرات صلح سوریه ، که 30 و 31 اکتبر - هشتم و نهم آبان - در پایتخت قزاقستان برگزار می شود ،حسین جابری انصاری معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بعهده خواهد داشت .
در این گزارش، سرپرست هیات ترکیه، سدات اونال معاون وزیر امور خارجه این کشور و سرپرست هیات روسیه الکساندر لاورنتیف نماینده ویژه رییس جمهوری روسیه در امور سوریه ، اعلام شده است.
در این مذاکرات همچنین هیات دولت سوریه و مخالفین دولت این کشور حضور خواهند داشت ، همچنین نمایندگان سازمان ملل متحد ، آمریکا و اردن نیز بعنوان ناظربه این مذاکرات خواهند پیوست.
پیش از آغاز این مذاکرات نمایندگان کشورهای ضامن - ایران ، روسیه و ترکیه - رایزنی های دوجانیه و سه جانبه در سطح کارشناسان برگزار می کنند .
اجلاس عمومی با حضور همه طرف ها روز 31 اکتبر ( برابر 9 آبان ماه ) برگزار خواهد شد .
**سخن آخر
از آستانه یک تا شش، اگرچه مجموعه مسائل سیاسی سوریه در قالب ها و شکل هایی مطرح شده اما تمرکز گفت و گوها تا امروز بر موضوع کاهش تنش و آتش بس بوده است.
این مذاکرات موفق شده ، چهار منطقه کاهش تنش در نوار غربی کشور که مرکز عمده جمعیتی به شمار می رود، از شمال تا جنوب ایجاد کند که شامل منطقه ای در جنوب غرب و نزدیک مرزهای اردن ، منطقه ای در غوطه شرقی در حومه دمشق ، منطقه ای درشمال حمص و منطقه چهارم در ادلب می شود.
بررسی جزئیات مسائل مربوط به منطقه ادلب در آستانه هفت پیگیری می شود.
5252