محمد اکبری: دومین اجلاس سه‌جانبه ایران، روسیه و آذربایجان در تهران برگزار می‌شود. این نشست در سطح رؤسای جمهور است و پوتین و علی‌اف به ایران سفر می‌کنند و مهمان روحانی خواهند بود. جمهوری اسلامی ایران همواره بر سیاست رابطه دوستانه و سودمند با همسایگان خود تاکید کرده و با توجه به عدم اجرای مناسب برجام توسط کشورهای غربی، تهران تلاش می‌کند در چارچوب شرایط به دست آمده، برنامه‌های کلان اقتصادی خود را با تاکید بر محور همسایگان تعریف کند. در این راستا، مجموعه ای از نگرانی ها و منافع مشترک باعث شده است سه کشور در کنار هم قرار گرفته و برای حل مسائل پیش روی خود به گفت و گو بنشینند. در نشست تهران چه مسائلی مورد بحث و گفت و گو خواهد بود؟ چه راه حل هایی برای منازعات منطقه ای در پیش گرفته خواهد شد؟ در این رابطه با محسن پاک‌آیین سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان گفت‌وگو کرده‌ایم که از نظر می‌گذرانید:
این نشست چرا به شکل سه جانبه برگزار می شود؟ در نشست اول در باکو چه مسائلی مورد گفت و گو قرار گرفت؟
این نشست سه جانبه در سطح روسای جمهور برای نخستین‌بار هجدهم مردادماه سال گذشته در باکو پایتخت آذربایجان برگزار شد. البته قبل از آن، نشست سه جانبه فرماندهان مرزی و سپس نشست سه جانبه وزرای امورخارجه ایران، روسیه و آذربایجان در باکو برگزار شده بود.هر سه کشور به دلیل نتایج مفید آن، توافق کردند که نشست سه جانبه در سطح سران، هرسال برگزار گردد. این تحول مهم که نماد توجه ایران به گسترش روابط با همسایگان است، در زمانی برگزار می‌شود که روابط ایران و روسیه در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد و طرفین در مسیر ایجاد مناسبات راهبردی حرکت می کنند. روسیه پس از بحران اوکراین و تحریم‌هایی که آمریکا علیه این کشور به کار گرفت، تقویت حضور خود در منطقه را دستور کار قرار داد و به روابط خود با ایران بطور جدی توجه کرد. مسکو برای مدیریت آثار منفی تحریم‌های غرب از تجربیات ایران استفاده نمود. از سوی دیگر، حضور روسیه در سوریه و همکاری با ایران جهت مبارزه با تروریسم تکفیری، فرصتی برای دو کشور بود تا نقش خود را برای استقرار و تثبیت ثبات و آرامش در منطقه ایفا نمایند. به همین دلیل است که طرفین بر لزوم گسترش روابط پایدار و بلندمدت بین دوکشور تاکید کرد. دکتر روحانی و آقای پوتین تاکنون 9 بار با هم دیدار کرده‌اند و دیدار در تهران، دهمین دیدار دو رییس‌جمهور خواهد بود. همچنین روابط ایران با کشور دوست و برادر، جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر توسعه خوبی داشته و مناسبات تجاری، اقتصادی و سیاسی دو کشور نسبت به گذشته ارتقاء یافته است. این روابط هم ظرفیت تبدیل به نوعی روابط راهبردی را دارد و ما غیر از مناسبات دو جانبه در مسائل مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی هم مشارکت خوبی با یکدیگر داریم. روابط تهران و باکو در دوره آقای روحانی به سطح قابل قبولی ارتقا یافته و دو رئیس جمهور در آستانه دهمین دیدار خود در نشست تهران هستند. در دولت یازدهم بیش از هشتاد سند همکاری امضا شد و حدود پنجاه هیات در سطح وزیر رفت و آمد داشتند و توافقات خوبی بین تهران و باکو صورت پذیرفت.البته شرایط فعلی در منطقه از جمله پیروزی‌های ارتش عراق و سوریه در برابر داعش بر اهمیت نشست سه جانبه تهران افزوده‌است.
فکر می کننید محورهای اصلی مذاکرات تهران چه باشد؟
به نظر من تقویت همکاری های اقتصادی موضوع اصلی مذاکرات است. هر سه کشور به دنبال مقاوم سازی اقتصاد و ایجاد تنوع در حوزه های اقتصادی هستند. لذا توجه به حمل و نقل، تجارت، گردشگری و انرژی اهمیت یافته است. در بخش حمل و نقل، اتصال راه آهن ایران و جمهوری آذربایجان برای دو کشور مزیت‌هایی خواهد داشت و امکان اتصال جمهوری آذربایجان به خلیج فارس را فراهم می‌کند. روس‌ها هم از این مسیر می‌توانند برای ترانزیت کالاهای خود استفاده کنند .تکمیل خط آهن رشت - آستارا و تبدیل کشورمان به مرکز گذر کریدورهای حمل‌ونقل منطقه‌ای و به تبع آن، کانون تحولات اقتصادی منطقه، برای هر سه کشور مهم است. این کریدور ایران را ازطریق جمهوری آذربایجان به روسیه و از راه گنجه به بنادر گرجستان و سپس کشورهای شرق اروپا و از سوی دیگر هند وکشورهای خلیج‌فارس را از مسیر بندرعباس و ایران به جمهوری آذربایجان و ازآنجا به روسیه و شرق و شمال اروپا متصل می کند. گسترش همکاری‌های سه کشور در عرصه‌های بانکی، انتقال فناوری و کشاورزی نیز قابل توجه خواهد بود. در زمینه سیاسی و امنیتی نیز با توجه به خطر نفوذ تروریسم به قفقاز، طبعا هر سه کشور به این موضوع نیز خواهند پرداخت و تصمیمات لازم اتخاذ خواهد شد. فکر می کنم حمایت از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و مخالفت با عدم پایبندی آمریکا به تعهدات بین المللی خود از محورهای گفتگو بخصوص بین ایران و روسیه خواهد بود.
در این نشست تلاشی برای ایجاد شکل گرفتن راه حلی برای مناقشه قره باغ انجام خواهد شد؟
مناقشه قره باغ یک موضوع مهم منطقه ای است که تداوم آن می تواند ثبات و امنیت را در منطقه تحت تاثیر قرار دهد. معمولا این موضع از طرف جمهوری آذربایجان مطرح می شود. بنظر می رسد روس ها تمایل دارند که این مناقشه با یک رویکرد منطقه ای و بصورت مسالمت آمیز حل و فصل شود. بحث قره باغ برای ایران هم مهم است و این نشست می‌تواند با توجه به احتمال افزایش تنش میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان مورد مشورت قرار گیرد. ایران مخالف تغییر مرزهای شناخته شده جغرافیائی است و علاقمند است مناقشه های منطقه ای از جمله قره باغ بصورت مسالمت آمیز و از طریق گفتگو به نتیجه برسد.
در مجموع آینده این نشست و روابط ایران با کشورهای شمالی را چگونه ارزیابی می کنید؟
در مجموع سیاست خارجی هوشمند ایران مبتنی بر ایجاد رابطه‌ای درازمدت و پایدار با همسایگان از جمله در شمال، پنجره جدیدی از رابطه را در پسابرجام پیش روی ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان گشوده است. امروز همه به این نتیجه رسیده‌اند که باید در کنار یکدیگر ، اقتصاد خود را مقاوم ساخته و با تهدیدات و مشکلات منطقه‌ای مقابله کنند. در سال‌های اخیر و بخصوص در دوره پسابرجام شرایط ایران در منطقه و سطح بین‌المللی تغییرات مثبتی داشته و رویکرد روسیه و آذربایجان نیز در مسائل سیاست خارجی نسبت به چهار سال پیش تغییرات سازنده‌ای داشته است. لذا برگزاری اجلاس سه جانبه در سطح روسای جمهور، به منزله یک نقطه عطف در روابط منطقه ای و دیپلماسی چندجانبه ایران محسوب می شود. تقویت و پیشبرد همکاری ها با جمهوری آذربایجان و نیز تعمیق روابط با فدراسیون روسیه، به منظور ارتقاء توان تعاملات اقتصادی و سیاسی ایران در منطقه اوراسیا بسیار مهم است. طبعا تعاملات سه جانبه ایران ، جمهوری آذربایجان و روسیه با کشورهای منطقه می تواند توجه منطقه و جهان را به خود جلب کند. برای ایران همواره تقویت روابط با روسیه مهم بوده و روابط دو جانبه با آذربایجان نیز از جنبه اقتصادی و تزانزیتی بسیار مهم است. اما ادر مورد روابط ایران با همسایگان شمالی باید بگویم امروز ایران با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز رابطه دوستانه و مبتنی بر اعتماد دارد و فضای مناسبی برای استفاده از فرصت ها و ظرفیت های منطقه ای فراهم آمده است. باید با استفاده از فرصت در حوزه های انرژی، حمل و نقل، تجارت و گردشگری با قید اولویت ،مناسبات با همسایگان شمالی را مستحکم کنیم.
49312