ماهواره‌های دوقلوی GRACE (GRACE-2 و GRACE-1)، مأموریت مشترک ناسا و مرکز هوافضا آلمان بود که از سال 2002 آغاز و تا 2017 ادامه داشت. داده‌های تهیه‌شده توسط این ماهواره‌ها، اطلاعات ارزشمندی را برای مطالعه زمین‌شناسی، وضعیت اقیانوس‌ها و تغییرات آب و هوایی زمین در اختیار دانشمندان قرار داده است.
تغییرات غیرطبیعی در منابع آب شیرین
برای ارائه تحلیل دقیق‌تر از وضعیت منابع آب شیرین و آب‌های زیرزمینی، علاوه بر تصاویر تهیه‌شده توسط ماهواره دوقلوی GRACE در بازه زمانی 14 ساله، از داده‌های ماهواره‌های GPCP، تصاویر ماهواره‌های Landsat و گزارش‌هایی در مورد فعالیت‌های سدسازی، میزان بارش و استفاده از منابع آب زیرزمینی در بخش کشاورزی نیز استفاده شد.
هدف از اجرای این طرح، بررسی تأثیر تغییرات آب و هوایی - از پدیده‌هایی مانند ال نینو و لا نینو تا مدیریت نادرست منابع آب در بخش کشاورزی - بر منابع آب شیرین بود.
نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که سطوح آب‌های زیرزمینی به دلیل خشکسالی و شرایط ناشی از چرخه طبیعی آب و هوایی، با کاهش مواجه شده و همچنین، شرایط در برخی مناطق دچار خشکسالی طی این مدت وخیم‌تر شده است.
به‌عنوان‌مثال، در جنوب غرب کالیفرنیا، منابع آب‌های زیرزمینی بین سال‌های 2007 تا 2015 به دلیل چرخه‌های طبیعی آب از بین رفته‌اند؛ کاهش میزان بارش منجر به کاهش آب‌های سطحی شده و ساکنان مناطق مجبور به استفاده از منابع آب‌های زیرزمینی برای تأمین نیازهای خود شده‌اند.
ردپای انسان در کاهش منابع آب‌های زیرزمینی به‌وضوح دیده می‌شود. کشاورزان در مناطقی مانند شمال هند و دشت شمال چین به دلیل بروز خشکسالی، مجبور به استفاده از منابع آب‌های زیرزمینی شده‌اند.
همچنین ساخت سه سد در مسیر رودخانه یانگ تسه در چین، بر محیط‌زیست و وضعیت ذخایر آبی این منطقه تأثیر منفی گذاشته است.
آیا خزر خشک می‌شود؟
در تصاویر ماهواره GRACE، کاهش سطح آب دریاچه خزر نیز مشاهده می‌شود. بخشی از این مسئله ناشی از تغییرات طبیعی بوده است، اما بخش استفاده از حوضه آبریز خزر برای مصارف کشاورزی و صنعتی بوده است.
پرویز کردوانی، پدر علم کویرشناسی ایران، سال گذشته در همایش توسعه اقتصاد دریای ایران؛ چالش‌ها و راهکارها، نسبت به خشک شدن دریای خزر در آینده هشدار داد و تأکید کرد: قسمت عمیق دریای خزر به ما تعلق دارد که اکنون تبدیل به جلگه شده است و در آینده احتمال خشک شدن آن وجود دارد؛ این در حالی است که روسیه (شوروی) از سال ۱۹۷۵ در حال استفاده از آب این دریاچه برای مصارف کشاورزی است.
پاییز و زمستان سال 96 به‌عنوان دوران طلایی بارش در سال آبی جاری تمام شد و بارش‌های چندانی برای تأمین نیازهای حیاتی کشور در بخش‌های کشاورزی، صنعت و شرب رخ نداد. وضعیت نامطلوب بارش‌ها در پاییز و زمستان سال 96 تنها محدود به فلات مرکزی کشور نبود و بسیاری از حوضه‌های اصلی آبریز کشور نیز اسیر بحران کم‌آبی شدند.
حاشیه ساحلی دریای خزر و حوضه آبریز اصلی بر اساس داده‌های دقیق آماری، چند سالی است که به شکل نگران‌کننده‌ای با تغییرات محسوس جوی و کاهش منابع آبی روبه‌رو شده است. کشت محصولات آب بری چون برنج، چای و پنبه در کنار باغات میوه، بخش جدایی‌ناپذیر اقتصاد کشاورزی مردم حاشیه دریای خزر است.
در عمده بخش‌های این منطقه جغرافیایی نظام مدیریتی مطلوبی برای موضوع آب وجود ندارد و سبک بهره‌برداری خانگی و کشاورزی از آب به‌شدت سنتی است. استمرار کاهش منابع آبی در مناطق شمالی کشور و حاشیه‌های ساحلی دریای خزر می‌تواند آسیب‌های سنگین و بیشتری را همراه داشته باشد.
در کنار وضعیت مناطق شمالی کشور، پیش‌بینی‌شده است که ١٢ استان از ٣١ استان ایران تا ٥٠ سال آینده تمام سفره‌های زیرزمینی آبشان را از دست بدهند و با خشک شدن کامل تقریباً نیمی از استان‌های ایران، جمعیت زیادی مجبور به مهاجرت شوند.
5656