کشند قرمز یک پدیده دریایی است که براثر افزایش جمعیت گروهی از جلبک‌ها اتفاق می‌افتد و موجب تغییر رنگ آب دریا به رنگ سرخ یا مایل به سرخ می‌شود، اما به رنگ‌های کرم و سبز نیز دیده‌شده است.
عماد کوچک نژاد عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی روز جمعه درباره این شکوفایی جلبکی و عوامل آن به خبرنگار علمی ایرنا گفت: کشند قرمز یک اصطلاح عمومی برای توصیف اتفاقی است که در دریا یا آب شیرین بر اثر تکثیر فراوان جلبک‌های ریز یا همان فیتوپلانگتون‌ها رخ می‌دهد.
وی اظهار داشت: شرایط باید مساعد باشد تا شکوفایی جلبکی رخ دهد، در مورد اینکه چرا چنین اتفاقی می‌افتد؛ نظرات متفاوت است. الگوی جریانات آب، میزان مواد مغذی درون آب اعم از نیترات و فسفات، جهت باد و رژیم جزر و مدی عواملی است که در بروز این پدیده نقش دارد.
به گفته این کارشناس، محققان همچنان در حال کار روی این عوامل هستند تا مشخص شود تأثیر کدام علت در بروز کشند قرمز بیشتر است، اما آنچه در مورد آن اتفاق‌نظر دارند، وجود مواد مغذی در آب است؛ یعنی تا زمانی که مواد مغذی در آب نباشد هر رژیمی در جریانات آب و هوایی رخ دهد شکوفایی جلبکی رخ نمی‌دهد.
کوچک نژاد ادامه داد: علت افزایش مواد مغذی در آب، تخلیه بیش‌ازحد پساب‌های تصفیه نشده شهری و کشاورزی است که چه از طریق روان آب‌ها و چه سیستم فاضلاب وارد دریا می‌شود.
وی افزود: ازآنجاکه کودهای شیمیایی کشاورزی از نیتروژن و فسفر غنی هستند، بنابراین با ورود به آب دریاها نیترات و فسفات آب را افزایش می‌دهند و شرایط را برای شکوفا شدن این جلبک‌ها و بروز کشند قرمز فراهم می‌کنند.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی گفت: گاهی شنیده می‌شود که کشند قرمز رخ‌داده، سمی است درحالی‌که برخی از آن‌ها سمی است، اما چون به تعداد زیاد تکثیر می‌شوند و زمان تجزیه شدن به اکسیژن زیادی نیاز دارند ازاین‌رو موجب خفگی آبزیان می‌شوند.
وی افزود: زمانی که کشند قرمز رخ می‌دهد سطح آب را می‌پوشاند و این مسئله مانع رسیدن نور و اکسیژن کافی به کف دریا می‌شود. ازاین‌رو خفگی و تلف شدن ماهیان را به همراه دارد، از سوی دیگر زمان تجزیه شدن ته‌نشین می‌شوند و در آب‌شش ماهی‌ها رسوب می‌کند که این مسئله هم خفگی و تلف شدن آن‌ها را به همراه دارد.
کوچک نژاد ادامه داد: زمانی که پدیده کشند قرمز در منطقه‌ای طولانی شود روی آبسنگ‌های مرجانی آن منطقه نیز تأثیر منفی خواهد داشت و با رسوب بر آبسنگ‌ها باعث مرگ آن‌ها می‌شود.
وی در پاسخ به اینکه آیا کشند هرسال اتفاق می‌افتد، گفت: اینکه بگوییم هرسال کشند داریم این‌طور نیست، این‌یک جریانی است که بروز آن نظم ندارد، باید شرایط هرسال مطالعه شود تا وضعیت مواد مغذی درون آب‌ها مشخص شود، اینکه وضعیت جریانات آبی چگونه است و آیا احتمال رخداد کشند قرمز وجود دارد یا خیر باید موردبررسی قرار گیرد.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با بیان اینکه معمولاً پیش‌بینی بروز کشند قرمز کار مشکلی است، افزود: به‌عنوان‌مثال سال گذشته در منطقه دریای عمان چندین کشند قرمز داشتیم، چون میزان مواد مغذی در آب‌های سطحی بالا بود. اما امسال میزان مواد مغذی به مقدار سال گذشته نیست و تاکنون نیز کشندی در منطقه دریای عمان رخ نداده است.
وی درباره چرایی بالا نبودن مواد مغذی در سال جاری در آب‌های دریای عمان توضیح داد: ممکن است به الگوی جریانات آبی که به آن جریانات فراچاهی نیز می‌گویند ربط داشته باشد؛ زیرا این جریانات رسوبات مواد مغذی را از عمق به سطح آب می‌آورد که ممکن است تاکنون رخ نداده باشد اما ممکن است در چند ماه آینده این اتفاق بیفتد.
کوچک نژاد گفت: کشند قرمز رنگ‌های مختلفی دارد که به گونه فیتوپلانگتون‌ها و ترکیب کلروفیل آن‌ها که دچار شکوفایی می‌شوند ربط دارد، مثلاً از سال 2003، بروز کشند قرمزی به رنگ سبز در فصل زمستان در تنگه هرمز تا دریای عمان و شمال دریای عرب (حدفاصل اقیانوس هند و دریای عمان) یعنی منطقه وسیعی شروع‌شده که هرسال با پایین آمدن دمای آب‌های سطحی رخ می‌دهد و سطح وسیعی به رنگ سبز در می‌آید.
وی افزود: این کشند به‌طورکلی زنجیره غذایی منطقه را تغییر داده است، چون این‌گونه فیتوپلانگتونی می‌تواند از سخت‌پوستان کوچکی تغذیه کند که غذای ماهیان کوچک هستند؛ ماهیان کوچک هم غذای ماهیان بزرگ‌تر هستند که به همین ترتیب زنجیره غذایی را به هم زده است به‌طوری‌که غذا برای ماهیان بزرگ کم شده و روی میزان صید و صیادی هم اثر گذاشته است.
کوچک نژاد ادامه داد: تا پیش‌ازاین، معمولاً با گرم شدن آب‌ها شاهد بروز شکوفایی جلبکی بودیم اما اکنون با تغییر اقلیم، در زمستان هم دیده می‌شود.
وی درباره راهکار رس پاشی برای مقابله با این پدیده گفت: شکوفایی جلبکی در منطقه‌ای رخ می‌دهد که مثلاً تأسیسات آب‌شیرین‌کن یا پرورش ماهی وجود دارد، برای جلوگیری از آسیب و بروز خسارت اقدام به رس پاشی آن محدوده می‌کنند، اما راه‌حل اساسی نیست.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی تأکید کرد: راه‌حل در سطح منطقه جلوگیری از ورود بیش‌ازحد مواد مغذی به آب است، یعنی پساب‌های شهری و کشاورزی به‌طور مستقیم و بدون اینکه تصفیه شوند وارد دریا نشوند، این بهترین راه است.
وی اظهار داشت: البته در منطقه دریای عمان فقط ایران نیست که پساب وارد دریا می‌کند، کشورهایی مانند هند و پاکستان بیش از 70 درصد پساب‌های خود را چه کشاورزی و چه شهری به‌صورت تصفیه نشده وارد دریای عمان و دریای عرب می‌کنند که در بروز کشند نقش بسزایی دارد، جمعیت شهرهای این کشورها هم زیاد است بنابراین حجم زیادی فاضلاب وارد این آب‌ها می‌کنند.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی تصریح کرد: اجرا و تکمیل شبکه فاضلابی در شهرهای کناره دریای عمان و خلیج‌فارس برای جلوگیری از بروز پدیده کشند قرمز بسیار مؤثر است.
5656