زهرا حیدری آزاد: سال جاری میلادی درحال اتمام است و آنچه از تبریز ۲۰۱۸ در اذهان همه ما شکل گرفته بود، به دلایل بسیار یا محقق نشد یا آنچه شد، فاصله ی بسیاری با ایده‌آل های ذهنی ما داشت.
در این ناکامی، عده ای تعداد گردشگران تبریزی و عده‌ای بسترهای لازم برای رونق گردشگری این شهر را ناکافی می‌دانند.
این درست که ما مسافران زیادی در شهر ندیدیم، ولی آمارها خوب بود، نه "خوب" به آن معنی که همه چیز خوب بود، نه! به این معنی که تعدادی آمدند، لذت بردند، چند روزی اطراق کردند و در کنار تمام تعاریفی که از فرهنگ و صفات مثبت شهروندان تبریزی عنوان کردند، توصیه‌هایی هم داشتند، مثلا خارجی ها گفتند: انگلیسی کم می‌دانید، در آدرس دادن، منصف نیستید و ... مسافران داخلی دلشان پرتر بود با تعدادی از آنها که از فاصله عید تا شهریور این سال صحبت کردیم، گفتند که تبریزی ها در خرید و فروش اهل تخفیف دادن نیستند و خیلی سخت می شود با ما گرم گرفت...
تبریزی‌ها از دیرباز به میهمان نوازی معروف اند و کم از میهمان‌داری نمی‌دانند ولی در گذر از این سال‌ها مفهوم جدیدی از میهمان نوازی با عنوان "گردشگرپذیری" متولد شده که اگر نگوییم ما با آن بیگانه هستیم، حداقل باید بگوییم که در مورد آن چیز زیادی نمی‌دانیم.
"گردشگرپذیری" آیتم‌های مختلفی دارد، از فرهنگ مردم کشور و شهر میزبان تا شرایط مطلوب اسکان، جابجایی مسافر و سرویس دهی مناسب به میهمانان در طول مدت اقامت...
"سهولت و پیشرفت‌های حوزه حمل و نقل در دهه‌های اخیر، مفهوم جدیدی از واژه "میهمان" را پیش روی ما گذاشته است، همانطور که میهمانان یک خانواده متاثر از فرهنگ میهمان نوازی خانواده میزبان قرار می‌گیرند، فرهنگ جامعه محلی به شدت ارتباط مستقیمی با میزان رضایت "گردشگران" دارد."
این را غلامحسین کریمی، مدرس دانشگاه و نماینده انجمن علمی گردشگری ایران در شمالغرب کشور می‌گوید و اضافه می‌کند: در صورت داشتن فرهنگ گردشگری میزبان است که باعث حفظ روابط بلندمدت، ایجاد نیت بازگشت و شهرت مقصد در گردشگران خواهد شد."
وی ادامه می‌دهد: میزان گرشگر پذیری هر جامعه ی به تناسب جغرافیا موقعیت اجتماعی و سیاسی و فرهنگی متفاوت است و از همه مهمتر محتوای تجربه گردشگری، میزان موفقیت مقصد در جذب و نگهداشت گردشگر در این خصوص تعیین کننده است.تصویری که از مقصد در ذهن گردشگر ایجاد میشود، بیانی از تمام دانش عینی، برداشتها، پیشداوریها، تصورات و افکار عاطفی و احساسی او است. این تصور از مقصد از یک طرف، تصمیمگیری گردشگر برای سفر، شناخت و رفتار او را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سطوح رضایت و انتخاب مقصد گردشگری متاثر از فرهنگ " گردشگرپذیری" جامعه هدف گردشگری است، اینکه در سال‌های اخیر که بحث اقتصاد توریست محور مطرح شده تا چه میزان متولیان فرهنگی روی فرهنگ گردشگر پذیری کار کرده‌اند، جای بحث دارد و به نظر نمی‌رسد جواب اقناع کننده‌ای برای این پرسش وجود داشته باشد، آنچه در حال حاضر حائز اهمیت است، پررنگ کردن فرهنگ غنی "میهمان نوازی" که حاصل صدها سال فرهنگ بومی کشور ماست، پیش روی گردشگرانداخلی و خارجی است...
خدیجه جعفری، پژوهشگر مسائل اجتماعی نیز در اینباره می‌گوید: مردم ما از روزگاران دور و در گذر هزاره‌ها و سده‌ها، در مراوده و برخورد با مردم سرزمین‌های دیگر، از خود سیمایی بر جای گذارده‌اند. این تصویر که بر اخلاق خوش و نیک‌منشی پایه‌گذارده شده، آنان را به‌عنوان مردمی خونگرم، مهمان‌دوست و خوش‌برخورد شناسانده است.
وی به هجمه رسانه ای غرب علیه ایران و ایرانیان اشاره می‌کند و می‌گوید: در سال‌های اخیر بارها دیده‌ایم توریست‌هایی که از کشور ما دیدن کرده‌اند با انتشار عکس و ویدئوهای خود در فضای مجازی اذعان کرده‌اند که ایران را کشوری امن و با فرهنگ غنی و دوست داشتنی دیده‌اند و به گردشگران پیشنهاد داده‌اند از مناطق مختلف ایران دیدن بکنند، به عنوان یک اقدام فرهنگی ما نیز در مقابل هجمه رسانه ای علیه کشور که صنعت گردشگری را نیز تحت تاثیر قرار داده است، باید برنامه داشته باشیم، معرفی فرهنگ غنی و آثار تاریخی و مناطق بکر زیستی و غیره باید در اولویت متولیان گردشگری قرار بگیرد.
وی اضافه می‌کند: در رویداد تبریز ۲۰۱۸ نیز باید بیش از این روی نشان دادن فرهنگ " گردشگر پذیری " خود کار می کردیم، برخلاف انتقادهایی که میشود، معتقدم ما گردشگرپذیر هستیم ولی برخی از آیتم های گردشگر پذیری باید به مردم آموزش داده شود.
عوامل محیطی و تاثیر آن بر فرهنگ "گردشگر پذیری"
شاید شما هم از گردشگران داخلی و خارجی شنیده باشید که تبریزی ها در برخورد با میهمانان شهر، آدم های جدی و غیر قابل نفوذ هستند..اینکه گفته‌می شود، مردمان مناطق گرمسیر در تعاملات خود گرم و صمیمی و مردمان مناطق سردسیر دیگر خشک و سرد هستند، تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است؟
گرچه نمی توان تمام خصوصیات روان شناختی مردم را به آب و هوا نسبت داد، ولی این مسئله بیش از آنچه که فکر می کنید بر سبک زندگی انسان تاثیر گذار بوده است، مناطق شمالغرب کشور، مناطقی سردسیر است که گفته می شود این نوع از آب و هوا افراد را تا حدودی منزوی، سرد ولی منظم و سخت‌کوش بار می‌آورد، این تاثیرات غیرقابل انکار سبب شده در سال‌های اخیر دانشمندان شاخه جدیدی به دانش روان‌شناسی اضافه کنند و آن روان‌شناسی محیطی است.
از جعفری می‌پرسم آیا این مسئله تاثیری بر تمایل گردشگران در انتخاب این شهر به عنوان هدف گردشگری دارد؟ وی در این باره می‌گوید: تاثیر آب و هوا بر روی خلق و خوی افراد غیر قابل کتمان است، ولی چندان موافق نیستم که این تاثیر، چنان باشد که موجب شود "گردشگری" تحت تاثیر قرار گیرد، توجه داشته باشیم که خلق و خوی افراد تابع فرهنگ و تا حد زیادی اکتسابی است، مردم منطقه ما میهمان نواز هستند، ولی تفاوت‌هایی با مردمان دیگر شهرها و کشورهای مختلف دارند، که اتفاقا این تفاوت‌ها باعث جذب گردشگران به این منطقه خواهد شد.
وی با تاکید بر آموزش‌های شهروندی در خصوص فرهنگ گردشگر پذیری اضافه می‌کند: رعایت کلاس و استاندارد جهانی در مخاطب یابی، برخورد با مشتریان، خلاقیت های تبلیغاتی، تابلوهای گویا با هجی درست و هماهنگ فارسی، انگلیسی و همچنین زبان یا گویش منطقه، نقشه های کاربردی با معرفی اماکن تاریخی، تفریحی، رستوران ها، هتل ها و قوانین بازدارنده از آسیب رساندن یا بی‌احترامی ناخواسته به اعتقادات گردشگران، اینها مورادی هستند که باید به عنوان حداقل های گردشگر پذیری از سوی شهروندان و متولیان امر رعایت شود.
جعفری می‌گوید: گردشگری فقط مغازه های لوکس و فروش کالاهایی با مارک های گران قیمت نیست؛ اینها چیزهایی است که در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا یافت می شود. گردشگران خارجی که از منطقه ما دیدن می‌کنند، دنبال یک جاذبه هستند: ویژگی های منحصر به فرد و فرهنگ و آداب و رسوم منطقه ما؛ پس به عنوان یک آیتم "گردشگرپذیری" باید برای حفظ فرهنگ محلی و شکل و شمایل سنتی مکا‌های توریستی تلاش کنیم.
"تفاوت های فرهنگی یکی از محرک های اصلی گردشگری است"
کریمی در بخش دیگری از صحبت خود با اشاره به اینکه توسعه ظرفیت گردشگری و افزایش ظرفیت مسافران خارجی، نیازمند توجه به فرهنگ گردشگر پذیری در داخل است،می گوید: شناخت جایگاه گردشگری برای شهروندان هم اهمیت دارد و به همین دلیل می بایست ابتدا جایگاه و جاذبه های گردشگری در داخل معرفی شود و نقش حضور گردشگر در اقتصاد کشور برای مردم معرفی شود.
وی همچنین نیز بر حفظ تفاوت‌ها و ویژگی های منحصر به فرد فرهنگی تاکید کرده و می‌گوید: عوامل متعددی مانند محیط جغرافیایی جامعه میزبان و فرهنگ و تعاملات اجتماعی با گردشگران در شهرهای مختلف متفاوت هستند. من بارها عرض کردم گردشگری اقتصادی ترین حوزه فرهنگ است و به همبن خاطر فرهنگ جامعه محلی به شدت ارتباط مستقیمی با میزان رضایت گردشگران دارد و در صورت داشتن فرهنگ گردشگری میزبان است که باعث حفظ روابط بلندمدت، ایجاد نیت بازگشت و شهرت مقصد در گردشگران خواهد شد.
وی خاطرنشان می‌کند: گردشگر و میزبان دارای الگوهای فرهنگی و اجتماعی متفاوتی هستند و در زمان گردش با هم تعاملاتی دارند که خود می تواند از جمله مهمترین پارامترهای رضایت گردشگر از جامعه میزبان باشد و تصمیم بازگشت مجدد به مقصد را در گردشگر تقویت کند. گردشگری در هر جامعه، متأثر از عوامل پیچیده و درهم تنیده اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. به عبارت دیگر گردشگری دارای ابعاد مادی و معنوی است که هر کدام می توانند دیگری را مجذوب خود نمایند. همچنان که می توان گردشگری را یک فعالیت اقتصادی و مجموعه ای متشکل از صنایع به هم مرتبط دانست در عین حال مجموعه ای است پیچیده و متشکل از پدیده های اجتماعی که به صورت مستقیم و غیرمستقیم، فرهنگ و اجتماع را تحت تأثیر می گذارد.
به گفته کارشناسان تحقق اهداف گردشگری یادشده نیازمند زیرساخت ها و اقداماتی است که می بایست در کوتاه مدت شروع شود و در میان مدت ادامه پیدا کند. یکی از موضوع های اصلی در این خصوص تربیت نیروهای متخصص در حوزه گردشگری است تا بتواند این ظرفیت افزوده شده گردشگری را به درستی هدایت کند. در بعد دیگر معرفی و تبلیغات موثر پتانسیل های گردشگری ایران در نشریات بین المللی است. شاید اگر این دو موضوع محقق شود بتوانیم بگوییم به پیاده سازی صنعت گردشگری در ایران نزدیک تر شده ایم.
جعفری، به دیگر آیتم‌های لازم برای گردشگرپذیری نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: از خودروهای مناسب برای جابه جایی گردشگر در داخل شهرها، ساخت هتل های مناسب، زمان بندی به جهت خالی بودن هتل های بزرگ در زمان حضور گردشگری برای پذیرایی از مهمانان خارجی و افزایش ظرفیت فرودگاهی کشور؛ همه و همه اقداماتی است که در دنیای کنونی از آن به عنوان ضروریات گردشگرپذیری کشور و شهر میزبان یاد میشود. مجموعه این اقدامات و بسیاری اقدامات دیگر لازم است اجرا شود تا ایران در جایگاه خود در گردشگری به ظرفیت های مطلوب دست پیدا کند.
تبریز ۲۰۱۸، فرهنگ "گردشگر پذیری" و نقطه سر خط...
تنها چند ماه به پایان سال ۲۰۱۸ میلادی باقی مانده است، ما داشته های غنی فرهنگی داریم که برای دیگر مردمان که دوست دارند تفاوت‌های فرهنگی را ببینند، به طور حتم جذاب و دوست داشتنی خواهد بود.
از یاد نبریم که خوب یا بد، این سال هم همچون دیگر سال‌های تقویم میلادی و شمسی و قمری خواهد گذشت و آنچه برای ما خواهد ماند، مشتی تجربه، داده و اطلاعاتی است که بعدها به آن نیاز خواهیم داشت، آن هم برای روزگار پررونق گردشگری که همه ما امید داریم چنین روزهایی را در شهر خود ببینیم.روزهایی که گردشگری در شهر ما نه همین چند ده نفری که هر روز به غیر خودمان در این شهر می بینیم، بلکه روزهایی که بازار گردشگری با گردشگرانی سفید، سیاه، زرد از هه ملت‌ها و از همه زبان ها رونق بگیرد.
46