علی پاکزاد: در حالیکه بازار فرش دستباف ایرانی در سالهای اخیر دربازارهای جهانی دستخوش فراش ونشیب های فراوانی بوده است به نظر می رسد در بازار داخلی فرش ماشینی توانسته است به عنوان یک کالای ارزان جایگزین این کالای سنتی ایرانی شود، البته این جایگزینی به دلیل عدم توجه به قالی های دست باف نیست بلکه تفاوت قیمت این دو کالا از یک سو و تنوع تولید در ابعاد ، نقش و رنگ باعث شده است مصرف کنندگان ایرانی که روزی جز دستباف را برکف خانه خویش نمی پسندیدند امروز به سمت کالای جایگزین کشیده شوند.
بررسی بازار داخلی نشان می دهد نشان می دهد که ٩٠ درصد ساکنان شهر های بزرگ کشور در خانه های خود فرش ماشینی دارند که 14 درصد آن ها این محصول را سال گذشته خریداری کرده اند.
به گزارش ام بی ای نیوز، نتایج بررسی های صورت گرفته از سوی یک موسسه تحقیقات داخلی نشان می دهد که ٩٠ درصد جمعیت بالای 15 سال ساکن شهر های بزرگ کشور در خانه های خود فرش ماشینی دارند که با در نظر گرفتن آمار به دست آمده از مرکز آمار ایران که جمعیت بالای 15 سال کشور را52 میلیون و 814 هزار و 153 نفر اعلام کرده و همچنین با توجه به این که 60 درصد این افراد درشهر ها ساکن هستند، کل صاحبان فزش ماشینی کشور حدود 28 میلیون نفر برآورد می شود که 4 میلیون نفر آن ها در 12 ماه گذشته فرش ماشینی خریده اند.
نتایج این تحقیق نشان می دهد که ۵٣ درصد این افراد بیش از ٣٠٠ هزار تومان برای خرید فرش هزینه کرده اند،٢٠ درصد بین ٢٠٠ تا ٣٠٠ هزار تومان و ١٤ درصد این خریدارن بین ١٠٠ تا ٢٠٠ هزار تومان بابت خرید فرش پرداخته اند ،این در حالی است که فقط ٨ درصد متقاضیان فرش ماشینی در ١٢ ماه گذشته کمتر از ١٠٠ هزار تومان هزینه برای خرید این کالا اختصاص دادند.
البته این هزینه درحالی صرف خرید فرش ماشینی می شود که افراد با درآمد کمتر از ۵٠٠ هزار تومان ١١ درصد بیش از سایرین متقاضی خریدفرش ماشینی بوده اند و تمایل بقیه افراد با سطوح درآمدی بالا برای خرید، کمتر می باشد به طوری که افراد با سطح درآمد بین ۵٠٠ تا ٧۵٠ هزارتومان ١١درصد کمتر از دیگران فرش خریده اند ، افراد با درآمد بالای یک میلیون تومان نیز ٧ درصد کمتر از دیگران متقاضی خرید فرش ماشینی بودند.
همچنین ارقام حاکی از تقاضای بالای فرش های با متراژ ١٢متری بوده به گونه ای که در ١٢ ماه گذشته این متراژ با استقبال ٦٠ درصدی متقاضیان فرش روبرو شد و متراژهای ٩ و ٦ متری هم توانستند به ترتیب نظر ٢٦ و ١۵درصد خریداران را جلب کنند، فرش ٢٤ متری تنها در لیست خرید ۵ درصد متقاضیان جای گرفت و سایر تقاضاها شامل فرش های با متراژ ٣ و ٤ متری، کناره، پا دری و ... شد.
این در حالی است که در سالهای گذشته صدور فرش های ماشینی اگرچه رشد پیدا کرده است ولی در مقایسه با حجم این بازار در جهان سهم بسیار پایینی به خود اختصاص داده است یعنی در حالی که در سالهای اخیر میزان صادرات فرش های ماشینی ایرانی در حد 3 میلیون دلار افزایش پیدا کرده است، حجم بازار در سالهای 2000 تا 2009 به حدود 300 تا 340 میلیون دلار رسیده است واین به معنی سهم حداکثر یک درصدی ایران در این بازار است.
در حال حاضر در کشور حدود 812 واحد تولید کننده فرش ماشینی با ظرفیت تولیدی بیش اش 111 میلیون مترمربع فعال هستند و این در حالی است که طی سالهای گذشته کل تولید این واحدها از مرز 39 میلیون متر مربع فراتر نرفته است و براوردهای مصرف نیز نشان می دهد که در سال 95 میزان مصرف داخلی این محصول به 45 میلیون متر مربع خواهد رسید و بنابراین می توان گفت به رغم استقبال ایرانی ها از این نوع محصول در سالهای گذشته به دلیل ظرفیت اسمی نامناسب تعریف شده برای تولید کنندگان بخش عمده ای از سرمایه اولیه این تولید کنندگان بلا استفاده باقی مانده و در عمل باعث افزایش قیمت تمام شده این نوع محصول در مقایسه با محصولات خارجی شده است.
به همین دلیل می توان گفت عدم امکان رقابت با دیگر کشورها باعث شده است که تولید کنندگان فرش ماشینی محدود به بازار داخلی شوند و به به رقابت با فرش ماشینی به عنوان کالای جانشین بشوند. این مسئله باعث افت تقاضای جاری فرش دستباف در کشور شده است، هرچند این رقابت با توجه به کیفیت و نوع نگاهی که به فرش دستباف وجود دارد باعث نشده است که بازار این کالا به عنوان یک کالای لوکس لطمه وارد شود ولی امروزه دیگر شاید بتوان گفت در خانه اقشار متوسط جامعه شهری از هر سه زیر انداز تنها یکی فرش دستباف است و باقی آنها محصولات ماشینی هستند که باقیمتی بسیار پایین تر از محصول سنتی به بازار عرضه می شوند و در عمل نقدینگی بازار فرش دستباف را به شدت تحت تاثیر همین موضوع قرار گرفته است.