سایپایی‌ها دوست دارند خصوصی باشند. این تمام آن چیزی است که در مورد سایپا می‌توان گفت و البته یک جمله را باید به آن افزود و آن اینکه حاضرند بهای این خواسته را نیز پرداخت کنند حتی اگر این بها رویارویی مستقیم با سهام‌دار سابق باشد.
از 29 مهر که مجمع فوق‌العاده سایپا سهامداران حقوقی جدید را معرفی کرد تا امروز، گمانه‌زنی برای اعضای جدید هیات مدیره ادامه دارد. سایپا اینگونه می‌اندیشد که با معرفی پنج عضو جدید، خصوصی شدنی که مدیرعاملش آن را «سالم، پاک، خوب و تمیز» خوانده بود رسمیت خواهد یافت. این فرایند «تمیز» یعنی ترکیب هیات مدیره جدید که با کمک تکنوکرات‌های مالی این گروه و در پی خروج شستا و بهمن صورت گرفت سایپا را به سه سایپایی و دو دولتی محدود کرده است.
قبل‌تر خرید و فروش‌های پیچیده‌ای صورت گرفت تا بسیاری با استفاده از عبارت «سایپا، سایپا را خرید» انتقادی به خرید از سوی زیرمجموعه‌ها داشته باشند اما کاهش قدرت دولت در این خودروساز نیز موافقانی جدی دارد که با همین منطق به حمایت از جابجایی سهام پرداختند.
اعضای جدید حقوقی
37.19 درصد از سهام یعنی دو عضو هیات مدیره همچنان در دست سازمان گسترش و نوسازی (ایدرو) قرار دارد. هم اینک علی ملک (پارس‌خودرو) و مجید هدایت (ایدرو) نماینده این سهام در هیات مدیره هستند. 18 درصد از این سهم واگذار شده اما با مشکلات حقوقی بوجود آمده بین کنسرسیوم خریدار به رهبری تعاونی کارکنان سایپا و کارگزار خریدار به شورای داوری ارسال شده است. ایدرو دیگر سهام‌دار عمده نیستند و تا پایان سال نیز بایستی سهم باقیمانده را واگذار کنند.
یک عضو دیگر، کنسرسیومی با حضور شرکت سرمایه‌گذاری کارکنان سایپا با 0.2 درصد، پیشگامان بازرگانی ستاره تابان با 11.93 درصد و تجارت الکترونیک خودرو تابان با 3 درصد است. بازرگانی ستاره تابان و تجارت الکترونیک تابان از شرکت‌های تابعه سرمایه‌گذاری کارکنان سایپا به مدیرعاملی داود جدید بناب هستند. سرمایه‌گذاری کارکنان اخیرا 1400 میلیارد ریال افزایش سرمایه در مجمعی فوق‌العاده تصویب کرد که از طریق صدور سهام با نام جدید، به ارزش اسمی و از محل های «آورده نقدی» و «مطالبات حال شده» سهامداران عملیاتی خواهد شد. این افزایش سرمایه پیام‌هایی جدی در رابطه با نقدینگی و خرید و فروش سهام داشت.
سرمایه‌گذاری گروه رنا با 17.58 درصد، نفر چهارم در این لیست است. در مجمع 29 مهر جمشید ایمانی به نمایندگی از این شرکت حضور داشت. جالب آنکه سهام عمده رنا توسط شرکت سرمایه‌گذاری سایپا خریداری شده است.
آخرین عضو هیات مدیره جدید نیز شرکت سرمایه گذاری سایپا با 3.61 درصد، ایمن جوش با 5.85 درصد و نیوان ابتکار با 0.56 درصد هستند. ایمن جوش و نیوان ابتکار از شرکت‌های تابعه سرمایه‌گذاری سایپا بوده و عیسی پیمان پناه این مجموعه را هدایت می‌کند.
به این ترتیب سهام سایپا به حدی پیچیده است که می‌توان آن را خصوصی شدن واقعی و یا ادامه دولتی ماندن نام نهاد!
اعضای جدید حقیقی
اعضای حقیقی در مجمع فوق‌العاده‌ای که بزودی برگزار خواهد شد معرفی می‌شوند. با توجه به حساسیت این مجمع، گمانه‌زنی برای اسامی جدید هیات مدیره بسیار سخت است. قبل‌تر برای سه کرسی سایپا از پوستین‌دوز (مدیرعامل)، ایمانی (قائم‌مقام اقتصادی و مالی)، امیری (معاونت اقتصادی)، بناب و پیمان‌پناه نام برده می‌شد. بعدها نام‌هایی از افراد سیاسی نیز به گوش رسید که پوستین‌دوز تکذیب کرد. در جدیدترین اخبار از پوستین‌دوز، ایمانی و صمدی مله (مدیرعامل شرکت سایپا شمال) به عنوان کاندیداهای جدید نام برده می‌شود. سایپایی‌ها دوست دارند ایمانی را به عنوان رئیس هیات مدیره آینده معرفی کنند. جمشید ایمانی به حدی در رسانه‌ها محبوبیت دارد که بسیاری ترجیح دهند او را باعث نجات ایران‌خودرو از ضرر 123 میلیارد تومانی سال 87 و نجات از آن شرایط بخوانند. ایمانی در آن دوره به عنوان قائم مقام اقتصادی و مالی سید جواد نجم‌الدین طراح اصلی برنامه‌های نوسازی در ایران‌خودرو شناخته شد. او بعدها و در پی اتفاقات پس از واگذاری بلوک 18 درصدی خودروسازان از ایران‌خودرو استعفا داد و به خانه اول خود سایپا بازگشت.
هم‌اینک بسیاری او را طراح اصلی خرید و فروش‌های سهام سایپا می‌دانند. اعتقاد به او تا حدیست که موافقانش وی را به دلیل کنار زدن شستا و بهمن از سهام‌داری سایپا، به عنوان یک منجی و سایپایی تمام عیار تقدیر کنند اما اینکه وی از سوی سایپا به عنوان رئیس هیات مدیره جدید معرفی شود سوالات و حاشیه‌هایی جدی همراه خواهد داشت. اگر این سمت به او برسد در این صورت دو عضو دولتی سایپا که سهم عمده را از دست داده‌اند نقشی تشریفاتی در تصمیمات خواهند داشت و بنابراین بعید است رئیس سازمان گسترش در مجمع پیش رو خود را به عنوان عضو حقیقی هیات مدیره معرفی کند.
در واقع می‌توان اینگونه اندیشید که سایپایی‌ها با اعلام زود هنگام ترکیب هیات مدیره قصد فشار آوردن به دولت دارند. این البته بازی خطرناکی است که پوستین‌دوز را متهم به عدم تعامل خواهد کرد. با این تحلیل تکنوکرات‌های جوان بر خلاف قدیمی‌ها قصد دارند آرزوی خصوصی شدن خودروسازی را نه با فتح سنگر به سنگر که با یورش به عمق خاک حریف و در یک بازی سریع به نتیجه برسانند.
پاشنه آشیل سایپا
طبق ماده 198 قانون تجارت خرید سهام شرکت توسط همان شرکت ممنوع است. به این سهم «سهام خزانه» گفته می‌شود و علت ممنوعیت آن این است که شرکت و مدیریت آن همواره از اطلاعات داخلی آگاه است. از طرفی بر طبق استانداردهای حسابداری، سهام خزانه یک دارائی محسوب نمی‌شود و سود حاصل از خرید فروش آن نبایستی بین سهامداران توزیع شود. به این دلایل در بیشتر کشورهای جهان خرید سهام خزانه مجاز نیست. در بعضی کشورها نیز گرچه مجاز است اما خریدار سهام خزانه حق رای در مجمع ندارد.
سهام خزانه البته تا امروز در بورس تهران با برخورد جدی مواجه نشده است که شاید دلیل اصلی آن مجوز حضور شرکت‌های مشهور به شبه‌دولتی در خرید و فروش سهام و واگذاری شرکت‌های دولتی مشمول اصل 44 باشد؛ با این حال وزارتخانه با تفسیر قانونی این ماده می‌تواند تمام این خرید و فروش‌ها را باطل کند تا تکنوکرات‌های جاده مخصوص به سنگر اول بازگردند.
از سویی خرید از طرف زیرمجموعه‌ها همچنان منتقدانی جدی دارد که سایپا را نه به خصوصی شدن بلکه به اختصاصی شدن متهم می‌کند و نکته آخر نیز ریز شدن در این خرید و فروش‌ها خواهد بود. بر این اساس شرکت‌های زیرمجموعه که اینک 51 درصد از سهم سایپا را در اختیار دارند با توجه به سرمایه ثبتی، نقدینگی تا این اندازه نداشتند و احتمالا از سوی شرکت مادر تامین مالی شده‌اند. این موضوع در صورت صحت می‌تواند چالش بزرگی برای گروه سایپا و مدیرعامل آن شود چرا که بدون مصوبه هیات مدیره نقدینگی بزرگی از گروه در اختیار این شرکت‌ها قرار گرفته است.
پوستین‌دوز تا همین جای فرایندی که آن را تمیز خواند نیز تحت فشار منتقدانی است که معتقدند خرید این مقدار سهام با قیمت 485 تومان، دو برابر ارزش واقعی این سهم بوده و با صرف نصف این مقدار نقدینگی، این خرید و فورش بایستی به نتیجه می‌رسید.
امیدهای سایپا
سایپا امیدوار است خصوصی شدنش به رسمیت شناخته شود. آنها امیدوارند وزارتخانه فقط نقش حاکمیتی در این عرصه داشته باشد و در مجمع پیش‌رو اجازه دهد آنها آنگونه که خود می‌خواهند برای گروه تصمیم بگیرند. واگذاری باقیمانده سهام دولت در خودروسازها تا پایان سال، مطابق قانون، این امید را افزایش داده است. آنها البته می‌دانند وابستگی به پرایدی که استانداردهای 55 گانه آن همیشه محل سوال است می‌تواند برایشان حتی در صورت تایید خصوصی شدن با تعریفی که دارند، گران تمام شود. سایپا می‌داند وزارت صنایع در دست هر گروه و یا طیفی باشد به بنگاهی که گردش مالی 20 هزار میلیارد تومانی داشته و اشتغالی با این ابعاد دارد نمی‌تواند بی‌توجه باشد.
شاید از همین رو در چند روز گذشته و پس از اعلام اسامی هیات مدیره در رسانه‌ها از سرعت تبلیغاتی خود کاسته و ترجیح داده‌اند تعامل را برگزینند. آنها می‌دانند هر تفکری که باعث شود به دیکتاتوری در بنگاه‌داری متهم شوند باعث حساسیت شده و آرزوهای آنها را با مشکلی جدی مواجه خواهد کرد.
قهرمان یا خائن
«پوستین‌دوز خوب کار می‌کند.» این حتی موضع منتقدان او نیز است. پوستین‌دوز البته می‌داند این جمله تعریف از او نیست. تعریف از او در میان طرفدارانش نیز با احتیاط بیان می‌شود. نگرانی از آینده این «سهام بازی» به طور جدی وجود دارد. او می‌تواند یک قهرمان باشد از آن جهت که سایپا را از دولت جدا کرد و یا یک خائن که با تفکر کنار زدن دولت، سایپا را با مشکلات بسیاری مواجه کرد.
تصمیم نهایی چیست؟ پوستین‌دوز آیا می‌تواند اعتماد دولت به خود را جلب کند؟ او از آنچه در کیسه دارد آگاه است و از هر آنچه مخالفانش نیز در کیسه دارند آگاه است. باید دید روشی که برمی‌گزیند چیست. عرضه سهام خودروسازان در بورس نشان داد دولت قبول کرده نقش حاکمیتی در جاده مخصوص داشته باشد اما این به معنی اجابت هر خواسته‌ای نیست. برای مشخص شدن این ابهامات باید تا مجمع صبر کرد اما برای دادن حکم خیایت یا قهرمانی به پوستین‌دوز زمانی فراتر از مجمع لازم است./ق