تملق در لغت به معنای اظهار دوستی و علاقه ظاهری و زبانی است که از فروتنی گوینده حکایت دارد یعنی تملق، گفتاری نرم و لطیف است که در هواخواهی و تقویت از دیگری آشکار می‌شود. از این رو شخص متملق به آنچه که در قلب خود ندارد، تظاهر می‌کند. درواقع تملق نوعی رفتار منافقانه و دورویی است که مخاطب را در ارزیابی و شناخت خود به اشتباه می‌اندازد تا او متملق را دوستدار خود به حساب آورد.
شخص متملق با اظهار محبت فوق‌العاده با عبارت‌ها و کلمات دلنشین جای تردید برای مخاطب باقی نمی‌گذارد که در دوستی و همدلی خود پایدار است. بعضی از تملق‌گویان در زبان‌بازی و جذب دیگران بسیار هنرمندند آنچنانکه شنونده را درباره توانایی‌ها و صفات خود به اشتباه می‌اندازند.
در ادبیات گفتاری فارسی کلمات دیگری نیز وجود دارند مثل چاپلوسی، مدح، ثنا، تعریف، تمجید، تحسین و تجلیل که هیچکدام به اندازه تملق و چاپلوسی کاربرد سوءاستفاده ندارند.
چاپلوسی یعنی خوشامدگویی همراه با چرب‌زبانی و فریبکاری بنابراین چاپلوس کسی است که با ظاهری آراسته تلاش می‌کند تا مخاطب را جذب کند. در دادوستدها، دید و بازدیدهای شغلی، اداری، فامیلی و دوستانه با افرادی مواجه می‌شویم که بیش از حد متعارف به دیگران احترام می‌گذارند، به این گونه افراد که بدون شناخت یا علاقه به دیگران با گفتاری نرم و شیرین زبان به تعریف و تعارف باز می‌کنند چاپلوس می‌گویند.
چاپلوسی در مدیریت یکی از آفت‌های بزرگ است چرا که باعث خودفراموشی، خودبزرگ‌بینی و خودخواهی در فرد مقابل می‌شود. فرد یا افراد متملق زمینه‌های انتقاد درست و منطقی را از بین می‌برند تا آنجا که از نگاه رفتارشناسی برای یک مدیر یا یک دوست دیگر گوشی نمی‌ماند تا راهنمایی‌ها و دلسوزی‌های مخلصانه را بپذیرد.
احمق را تملق خوش آید، همانگونه که لاشه‌ای با دم فربه می‌شود. این بیان زیبای سعدی آسیب‌شناسی تملق در مورد مخاطب است چراکه وقتی فردی که دارای صفات و ویژگی‌های تملق نیست آنها را باور کند، دیگر نمی‌شود او را با واقعیت‌ها رو به رو کرد و او را آماده کرد تا خود را اصلاح کند.
امام خمینی (ره) بیان بسیار اندیشمندانه‌ای در صحیفه امام در صفحه 363 درباره طرد چاپلوسان توسط مسوولان دارند تا مبادا اندک اندک متملقان و چاپلوسان در پست‌های کلیدی نفوذ کرده و به عنوان مشاوران نزدیک شناخته شوند. ایشان می‌فرمایند: به خدا باید پناه برد و از او استمداد کرد. همه دست‌اندرکاران به ویژه رییس‌جمهور باید از چاپلوسان دغلباز و زبان‌بازان حیله‌گر برحذر باشند و مشاوران خود را از اشخاص سابقه‌دار که تعهدشان قبل از انقلاب مشهود بوده است انتخاب کنند.
خود این بزرگوار درمقابل تعارفات یک فرد ایستادگی کرده و اجازه ندادند این روش در نظام جمهوری اسلامی گسترش یابد.
با توجه به عدم تمایل امام به شنیدن تعریف و تمجید که ایشان فرمودند من باید فرض کنم که یک فردی از افراد جامعه هستم، آنچه هست از خدای تبارک و تعالی است، همه کارها و زمام همه امور در دست اوست و ما هیچ و هیچ اندر هیچ هستیم (صفحه 470 صحیفه امام)، ما هم باید برای پیشگیری از گسترش فرهنگ تملق در سازمان‌ها با متملقان مقابله کرده و به آنها اجازه ندهیم که در رسیدن به هدف‌های خود موفق شوند.
باز گذاشتن زمینه انتقاد سازنده و انتخاب مشاورین دلسوز و صادق، شناخت خود و نقاط ضعف و قوت خود، مهم‌ترین گام‌های رفتاری در پیشگیری از تملق است. اگر فرهنگ تملق در یک سازمان گسترش یابد، زمینه برای خدمت افراد مخلص و متعهد تنگ شده و کار به دست متملقان و زبان‌بازان می‌افتد آنگاه سراب کاذب جای واقعیت را می‌گیرد، شکست‌ها پیروزی، خوب‌ها بد و صداقت‌ها خیانت نمایش داده می‌شوند.
* آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی
47234