دریا قدرتی‌پور: روز دوشنبه معاون حفظ، احیا و ثبت آثار تاریخی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، از تخریب طبقات 12، 13 و 14 برج جهان‌نمای اصفهان خبر داده بود.
مسعود علویان‌صدر همچنین خبر داد که تخریب طبقه 11 در دو ماه آینده انجام خواهد شد.
اگر مصوبه پیشین اعلام‌شده از سوی کارشناسان یونسکو در مورد تخریب و حذف چهار طبقه از برج جهان‌نما تا اول فوریه سال 2009 میلادی یعنی 12 بهمن سال جاری اجرا نشود، ثبت جهانی میدان نقش جهان اصفهان در فهرست میراث در خطر قرار گرفته و یا ثبت‌جهانی آن حذف خواهد شد.
در اجلاس سال 2008، کمیته میراث جهانی علاوه بر قدردانی برای فعالیت‌های ایران در راستای کاهش ارتفاع برج جهان‌نما از ایران خواسته شد تا مصوبه‌های پیشین یونسکو همچون گذشته اجرا شوند.
پایه‌گذاری این برج در سال 75 پس از پیشنهاد شهرداری وقت اصفهان به مرکز تجاری و فرهنگی در کمیسیون ماده پنج مورد موافقت قرار گرفت. اما بر خلاف خواست نماینده میراث فرهنگی در کمیسیون ماده پنج، نقشه‌های ساخت برج جهان‌نما در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار نگرفت و این برج با وجود مخالفت‌های سازمان میراث فرهنگی و نهادهای فرهنگی کشور ساخته شد.
اما در سال 80 بازرسان یونسکو که از پله سوم مسجد شیخ لطف‌الله انتهای برج جهان‌نما را از میدان نقش جهان مشاهده کردند اعلام کردند خط آسمانی و منظر تاریخی و فرهنگی میدان نقش جهان مخدوش شده و در صورتی که دولت ایران نسبت به تعدیل برج جهان‌نما اقدام نکند میدان ثبت جهانی نقش جهان در فهرست میراث در خطر قرار می‌گیرد.
جهان‌نماهای تازه سر بر می‌آورند
با وجود موفقیت سازمان میراث فرهنگی در حفظ حریم میدان نقش جهان و تخریب طبقه‌های اضافی برج جهان‌نما، بلندمرتبه‌سازی‌های دیگری در حاشیه و افق پل‌های تاریخی اصفهان در حال انجام است.
چه به گفته مدرس معماری دانشگاه اصفهان بی‌هویتی و ناهنجاری، سرنوشت اصفهان است. محمدرضا قانعی در این باره گفته است: سرنوشت مشخصی برای شهر اصفهان درحال رقم‌خوردن است که انتهای آن، بی‌هویتی و از میان رفتن سیستم طبیعی منطقه است.
این معمار درباره بلندمرتبه‌سازی در اطراف زاینده‌رود و مخدوش‌شدن حریم منظری پل‌های تاریخی اصفهان می‌گوید: در طرح جامع شهری اصفهان برای حاشیه زاینده رود، فضاهای عمومی پیش‌بینی شده‌اند و توصیه شده بود که این رودخانه موهبت الهی است و مورد استفاده عموم باید قرار گیرد؛ اما مشکل همه طرح‌های جامع این است که فقط در حد برنامه باقی می‌مانند.
او توضیح داد: چند سال پیش ازسوی سازمان میراث فرهنگی طرحی برای بدنه‌سازی زاینده رود بین دو پل تاریخی مارنان و شهرستان به تصویب رسید؛ ولی به دلیل آن که این سازمان عامل اجرایی نیست، قرار شد که این طرح توسط شهرداری تهیه شود، اما پس از مدتی متوقف شد.
قانعی با بیان این که هنگامی که پل‌های تاریخی در اصفهان ساخته شده‌اند، در سمت زاینده رود به جز درخت و سبزی چیز دیگری وجود نداشت، گفت: به همین دلیل، این پل‌ها متناسب با طبیعت و هماهنگ با آن ساخته شده‌اند؛ اما اکنون ساختمان‌های عجیب و غریب که به لحاظ معماری به هیچ وجه با معماری به کار گرفته شده در مجموعه زاینده رود همگون نیستند، شکل گرفته‌اند.
بیش از 12متر مجاز نیست
این مباحث در حالی مطرح می‌شود که عباس حاج‌رسولی‌ها رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان عملکرد شهرداری اصفهان در سال‌های اخیر را بسیار مطلوب دانسته و می‌گوید: الحق والانصاف شهرداری در سال‌های اخیر کارهای بزرگی انجام داده و نمره قابل قبولی را کسب کرده به گونه‌ای که در نظرسنجی‌های صورت گرفته، در مجموع مردم از عملکرد شهرداری رضایت دارند و مدیران شهری نیز همیشه در تلاش برای خدمت‌رسانی به مردم و بهبود و اصلاح روش‌ها و کارها بوده‌اند.
مهندس حاج‌رسولی‌ها ضمن احترام به درخواست‌های نمایندگان محترم اصفهان در مجلس شورای اسلامی و همچنین تشکل‌های حفاظت از میراث فرهنگی و زیست محیطی و همچنین شهروندان در خصوص حفظ حریم رودخانه زاینده رود گفت: شورای اسلامی شهر و شهرداری اصفهان به منظور احترام به حقوق شهروندان و حفظ حریم رودخانه زاینده رود مصوبات خوبی را در سال‌های اخیر داشته، به گونه‌ای که مبحث حریم ارتفاعات اصفهان در بازنگری طرح‌های تفصیلی مناطق سیزده گانه شهرداری اصفهان مورد بررسی قرار گرفته و به تصویب رسیده است و به دنبال آن ارتفاعات ساختمان‌ها در اطراف پل‌های تاریخی اصفهان حداکثر تا 12 متر مجاز بوده و مجوز احداث ساختمان در بقیه مناطق حاشیه زاینده‌رود نیز از این پس برای ساختمان‌هایی با ارتفاع بیش از 4 طبقه صادر نخواهد شد و بحمدالله با حمایت و سیاست‌های مناسب شورای اسلامی شهر و شهرداری اصفهان بلند مرتبه‌سازی در اطراف رودخانه زاینده رود دیگر اتفاق نخواهد افتاد.
الگویی مانند پاریس، لندن و استکهلم
با وجود اینکه حاج رسولیها از عملکرد درست شورا و شهرداری اصفهان در رابطه با بلند مرتبه‌سازی‌ها صحبت می‌کند اما رشد بی‌رویه بلند مرتبه‌ها در حاشیه پل‌ها اعتراضات زیادی را در پی داشته است به طوریکه قانعی استاد دانشگاه هنر اصفهان با تأکید بر این که درباره مسائل شهری به طور ناآگاهانه به جلو می‌رویم، ادامه داد: از یک سو، آخر سال به شهردار منطقه به عنوان کسی که بیشترین درآمد را داشته است، جایزه می‌دهند و ازسوی دیگر می‌خواهیم، مسائل شهری را حل کنیم که معتقدم در این باره شهر اصفهان به یک سرنوشت از پیش تعیین شده گرفتار شده است.
استاد معماری دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به ساخت سه شهرک جدید در اطراف اصفهان، بیان کرد: سال 1368 در نامه‌ای به وزارت مسکن و شهرسازی، الگویی مناسب را برای اصفهان پیشنهاد کردیم که مانند شهرهای پاریس، لندن و استکهلم که برای جلوگیری از تمرکز جمعیت در شهر قدیم، شهرهای جدیدی در اطراف آن‌ها ساخته شده‌اند، در اصفهان نیز این روش اجرا شود، به این ترتیب، شهرک‌های اطراف باید حداکثر 30 هزار نفر جمعیت داشته باشند، اما متأسفانه این شهرک‌ها با 200 هزار نفر جمعیت به شهری بزرگ تبدیل شده‌اند که حتی تا 400 هزار نفر نیز گنجایش دارند. این درحالی است که به دلیل بزرگ شدن شهرک‌ها، زمین‌های اطراف شهر نیز بلعیده و شهرک‌ها به مرکز شهر متصل می‌شوند.
قانعی توضیح می‌دهد: چنین روندی سبب بالا رفتن قیمت زمین و به وجود آمدن مشکلات زیادی در این باره خواهد شد. همان اتفاقی که در شهر تهران افتاده، اکنون برای شهر اصفهان نیز درحال وقوع است. شهرهای بزرگ موجب بلعیدن ثروت کشور می‌شوند، بخصوص شهری مانند اصفهان که در مرز کویر قرار دارد و فقط به رودخانه زاینده رود وابسته است.
این مدرس معماری می‌گوید: بلند مرتبه‌سازی‌ها و تخلفات صورت گرفته در این زمینه مربوط به گذشته بوده و مجوزات صادر شده برای ساختمان‌های بلندمرتبه در اطراف رودخانه در آخرین دقایق تصدی مسئولیت توسط شهردار قبلی اتفاق افتاده و هیچ ارتباطی به مدیریت فعلی شهرداری اصفهان ندارد.
خدشه بر افق سبز اصفهان
در این رابطه مجتبی کنعانی کارشناس مرمت آثار تاریخی نیز با اعلام اینکه اکثر این ساخت و سازها قانونی نبوده و ما نباید ارتفاع 12 متری در حریم زاینده‌رود و بافت تاریخی داشته باشیم اظهار داشت: دیوارهای بتونی جلوه فرهنگی و زیبایی‌شناسی اصفهان را زیر سئوال برده‌اند.
وی با اظهار تأسف از اینکه این ساختمان‌های بلند ارتفاعی بیشتر از خط سبز هوایی اصفهان داشته و افق سبز اصفهان لابلای ساختمان‌ها گم شده است تأکید کرد: دیوارهای بزرگ اطراف پل‌های تاریخی ریه‌های شهر را کور کرده‌اند.
در این رابطه یکی از کارشناسان میراث فرهنگی نیز با انتقاد از بلندمرتبه‌سازی در حاشیه محور طبیعی ـ تاریخی زاینده رود، تصریح کرد که بلندمرتبه‌سازی‌ها سبب مخدوش شدن حریم منظری پل‌های تاریخی شده‌اند.
علیرضا خواجویی مدیر اداره حفظ و احیای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان درباره بلندمرتبه سازی‌ها در حاشیه زاینده رود، گفت: محور طبیعی - تاریخی زاینده رود یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین محورهای شهر اصفهان است و می‌طلبد که قوانین و مقررات ویژه‌ای برای این منطقه در نظر گرفته شود.
پیش از این سلیقه‌ای بود
سیدجمال‌الدین صمصام شریعت، معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان در پاسخ به این موضوع که بلند مرتبه‌سازی‌ها عمدتاً به صورت سلیقه‌ای و بدون کار کارشناسی و مجوزهای لازم صورت می‌گیرد گفت: در مسئله ارتفاعات حاشیه زاینده رود به صورت سلیقه‌ای رفتار نخواهد شد. او یادآوری کرد: در گذشته مجوز احداث ساختمان بعضاً از ۹ طبقه تا ۱۲ طبقه نیز صادر می‌شد.
صمصام شریعت با اشاره به احداث ساختمانی در حاشیه رودخانه زاینده رود و در نزدیک پل مارنان با ارتفاعی بیش از ارتفاع مصوب یادشده افزود: مجوز ساخت و پروانه ساختمانی ساختمان یادشده از سوی مدیریت قبلی شهرداری اصفهان، صادرشده و این مجوز در ازای آزادسازی بزرگراه خرم و خیام به مالک داده شده و احداث این ساختمان براساس کسب مجوزهای لازم در گذشته صورت گرفته است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان با اشاره به برخی انتقادات و حساسیت‌های موجود بر سر احداث این ساختمان در حاشیه رودخانه زاینده‌رود اظهار داشت: شهرداری در تلاش است تا با کسب رضایت مالک ساختمان یادشده، نسبت به تعدیل ساختمان مذکور تا حد ۲ طبقه اقدام کند ولی تصمیم‌گیری درباره ارتفاع ساختمان یادشده در دوره قبلی شهرداری اتخاذشده و اعضای دوره دوم و سوم شورای اسلامی شهر و همچنین مسئولان وقت شهرداری اصفهان با جدیت با هرگونه تعرض به حریم رودخانه زاینده رود برخورد می‌کنند.
در نیم قرن گذشته به پیشنهاد متخصصان و مشاوران شهرساز خارجی و داخلی و پیگیری آگاهان و دلسوزان امور شهر، مقررات ویژه‌ای از جمله برای حریم آثار تاریخی و طبیعی تدوین و تصویب شد و به همت شهرداران وقت اصفهان، اراضی ساحلی زاینده رود آزاد و به فضاهای سبز شهری تبدیل گشت، تا جایی که بسیاری از متخصصان، شهرسازان و شهرداران معاصر جهان، ارتباط اندام وار شهر اصفهان را با مسیر و بستر طبیعی و مصنوع رودخانه، منحصر به فرد و یگانه شمرده و مورد تحسین و تمجید قرار دادند. به دنبال ادامه یافتن ساخت و سازهای غیر اصولی در کرانه‌های زاینده‌رود و بلندمرتبه‌سازی در چشم‌انداز پل‌های تاریخی اصفهان و به ویژه پل تاریخی مارنان، بر اساس مصوبه جدید شورای اسلامی شهر اصفهان مجوز احداث ساختمان و صدور پروانه ساختمان در حاشیه رودخانه زاینده رود، تنها برای ۳ تا ۵ طبقه صادر خواهد شد.