حسن هانی زاده
در ادبیات جاهلی اعراب مثلی وجود دارد که می گوید" آخر الدواء الکی " آخرین درمان بیمار داغ کردن او است. در قدیم وقتی درمان بیمار از راه دارو بی نتیجه می ماند معمولاً یک قطعه آهن را در آتش بشدت گداخته می کردند و بر زخم بیمار می گذاشتند که در آن صورت یا بیمار بهبود پیدا می کرد و یا می مرد! رخدادهای دراماتیکی سوریه به گونه ای است که برای بشار اسد رئیس جمهوری این کشور تنها یک راه حل باقی مانده و آن " داغ کردن بیمار است". ظواهر امر نیز نشان می دهد که بشار اسد و دولت علوی سوریه اکنون درصدد حل بحران این کشور از راه نظامی برآمده اند. حرکت روزهای اخیر رسانه های سوریه به سمت زمینه سازی افکار عمومی برای پذیرش راه حل نظامی، گویای این حقیقت است که صف آرائی نیروهای طرفدار و مخالف بشار اسد به مرحله نهائی رسیده است. نیروهای داخلی و خارجی مخالف دولت سوریه که طیف وسیعی را تشکیل می دهند، اکنون یک جبهه قدرتمندی را در ابعاد سیاسی، نظامی و رسانه ای سازماندهی کرده اند.
در جبهه خارجی، اپوزیسیون خارج نشین به رهبری برهان غلیون استاد جامعه شناسی سیاسی دانشگاه سوربن فرانسه قرار دارد. برهان غلیون که اهل شهر حمص سوریه است بیش از 20 سال است که در فرانسه زندگی می کند و طی یکسال گذشته توانسته اغلب نیروهای مخالف دولت بشار اسد را در یک تشکل سیاسی تحت عنوان شورای انتقالی سازماندهی کند. این شورا از حمایت مالی و نظامی آمریکا، اتحادیه اروپا، ترکیه، قطر، گروه 14 مارس به رهبری سعد الحریری نخست وزیر سابق لبنان و نیز اتحادیه عرب برخوردار است.
قطر و عربستان میلیاردها دلار کمک مالی و ترکیه و آمریکا، گروه 14 مارس و اتحادیه اروپا انواع تجهیزات نظامی در اختیار نیروهای زیر مجموعه شورای انتقالی قرار داده اند. طرحی که اکنون آمریکا، اروپا، ترکیه و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس دارند اینست که در آینده نزدیک شورای انتقالی سوریه را به رسمیت بشناسند و سپس ارتش آزادیبخش را به عنوان شاخه نظامی این شورا تقویت کنند. در گام بعدی محاصره اقتصادی و سیاسی دولت بشار اسد تشدید خواهد شد و برخی کشورها را به اخراج سفرای سوریه و قطع رابطه با دولت بشار اسد تشویق کنند.
از سوی دیگر ارتش دولتی سوریه که به شدت به بشار اسد وفادار است اکنون به تدریج دچار فرسایش شده است . اغلب رده های فرودستی نیروهای مسلح سوریه اخیراً از اوضاع و شرایط فعلی خود در طول 11 ماه گذشته نزد فرماندهان ارشد ارتش شکایت کرده اند. این نیروها گفته اند که حدود 11 ماه در آماده باش کامل به سر می برند و نسبت به سرنوشت خانواده خود بیمناک هستند و ادامه این وضع روحیه آنان را متزلزل کرده است.
در عین حال رسانه های وابسته به عربستان و قطر جریان سازی وسیعی علیه دولت بشار اسد را آغاز کرده اند. هم اکنون یک اتاق جنگ مشترک که هدایت عملیات جنگ روانی و تبلیغاتی را علیه دولت سوریه به عهده دارد در دوحه تشکیل شده که هدف آن تضعیف روحیه نظامیان دولت سوریه است. تاکنون بیش از 15 هزار تن از نیروهای ارتش سوریه از بدنه نیروهای مسلح جدا شده و به نیروهای موسوم به ارتش آزادیبخش سوریه پیوسته اند.
در تحلیل پدیدۀ فرار سربازان از ارتش، در واقع نقش مذهب را نمی توان نادیده گرفت زیرا اغلب کسانی که از بدنه ارتش جدا شده اند سنی مذهب هستند و با طایفه علوی سوریه که بخش فرادستی بدنه ارتش را تشکیل می دهد، سازگاری ندارند. هدف نیروهای اپوزیسیون آزادسازی چند شهر مرزی مانند ادلب و حلب است تا در نهایت اوضاع لیبی را در سوریه شبیه سازی کنند. با این تفاوت که به دلیل وجود مرز مشترک میان سوریه و فلسطین اشغالی ناتو نمی تواند مانند آنچه که در لیبی اتفاق افتاد در سوریه عملیاتی کند. علت این امر اینست که بروز نا امنی های گسترده در مناطق هم مرز فلسطین اشغالی ممکن است جنبش های مبارز فلسطینی و لبنانی را به بهره گیری از این اوضاع برای انتقال سلاح های پیشرفته از سوریه به لبنان تشویق کند. لذا گزینه آمریکا و غرب اینست که ارتش آزادیبخش سوریه را برای حمله به شهرهای مرزی سوریه تقویت کنند. به همین دلیل اکنون نیروهای نظامی مخالف دولت بشار اسد که در شهر مرزی انطاکیه ترکیه مستقر هستند پیچیده ترین تجهیزات نظامی را ازآمریکا دریافت کرده اند. گفته می شود این تجهیزات برای نخستین بار خارج از مجموعه ناتو مورد استفاده قرارمی گیرد.
در میدان الامویین دمشق که مقر ستاد ارتش سوریه قرار دارد فرماندهان وفادار به بشار اسد و دولت علوی سوریه در حال رایزنی پیرامون نحوه حمله به شورشیان ضد دولتی این کشور هستند. به موازات آن شبکه های رسانه ای دولت سوریه برای انجام عملیات "آخرین درمان" یک سلسله جریان سازی های خبری را آغاز کرده اند. عمده کسانی که با شبکه های تلویزیونی سوریه مصاحبه می کنند تنها یک جمله را تکرارمی کنند" ارتش باید کار تروریست ها را یکسره کند".
وتوی اخیر پیش نویس قطعنامه شورای امنیت توسط روسیه و چین این امید را به دولت بشار اسد داده که می تواند بحران را با یک حمله نظامی گسترده مهار کند. تلقی موجود اینست که دولت بشار اسد همه راه حل های سیاسی را تجربه کرده و ادامه وضعیت فعلی، ارتش را از درون دچار فرسایش خواهد کرد. لذا بهترین و آخرین راه حل استفاده از نیروهای نظامی است هر چند که این راه حل ممکن است نتیجه معکوسی به همراه داشته باشد.
پیش بینی می شود که اگر ارتش سوریه به شورشیان حمله کند حداقل در یک هفته بیش از یکصد هزار نفر از طرفین کشته خواهند شد.
اکنون نفس ها در سینه حبس شده و همه نگاهها به سفر سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه به دمشق دوخته شده است. این که لاوروف چه طرحی را به دولتمردان سوریه ارائه خواهد داد تاکنون هیچگونه گمانه زنی هائی در این خصوص منتشر نشده اما در هر حال پس از این سفر و در طول دو هفته آیند اوضاع سوریه به اصطلاح "یکسره" خواهد شد. اکنون بشار اسد در کاخ " الروضة" دمشق به اتفاق فرماندهان نظامی و مشاوران سیاسی و امنیتی خود در حال بررسی آخرین نقشه های جنگی است. آیا این حمله احتمالی نوعی خودکشی خواهد بود؟ مسلماً باید به نقش بازیگران منطقه ای و بین المللی نیز توجه کرد که در صورت وقوع این حمله چه واکنش هائی ممکن است از خود نشان دهند.آیا تقابل روسیه و چین با آمریکا و غرب بر سر بشار اسد وارد مرحله جدی تری خواهد شد؟ آیا حامیان منطقه ای بشار اسد وارد صحنه خواهند شد؟ آیا آمریکا، عربستان، قطر و اسرائیل طرحی برای حذف فیزیکی بشار اسد دارند؟ اینها سوالاتی است که جواب آن در آینده نزدیک مشخص خواهد شد اما آنچه مسلم است خاورمیانه آبستن حوادث دردناکی است که این حوادث در شکل گیری نهائی پازل های سیاسی این منطقه موثرخواهند بود.
26349