حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسین معزی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم نمایندگی تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، درباره فقه رسانه ابراز کرد: رسانه به عنوان یکی از شئون زندگی متجددانه امروز بشر قطعا مورد نظرگاه فقهی و حقوقی و دقت تشریعی اسلام قرارمی‌گیرد، چرا که اساس فقه و نظرگاه تشریعی شریعت اسلام به امور زندگی روزمره انسان مربوط است.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم نمایندگی تهران ادامه داد: نمی‌توان گفت که در شریعت اسلام نظرگاهی برای رسانه اندیشیده نشده است؛ این وظیفه مجتهدان است که بر اساس نیازهای روز با استفاده از منابع اصیل دینی به این نقطه نگاه کنند. لذا رسانه از یک سمت و سو به معنای رساندن پیام به مخاطب قاعدتا از جایگاه‌های مختلفی در مبانی دینی مورد نظر برخوردار است چرا که احکام مربوط به نوع سخن گفتن و نحوه استفاده از اطلاعات و نوع ابراز و بروزدادن این اطلاعات و رساندن آن به دیگران در اسلام بیان شده و هر یک از مکلفان در برابر گفته‌های خودشان مسئول هستند، لذا رسانه به واسطه پیام‌رسانی به مخاطب در شریعت و دیدگاه حقوقی ما جایگاه خاصی دارد.
معزی اظهار کرد: رسانه در اموری مانند خبررسانی و خبرگزاری بروز بیشتری دارد، اما تمام شئون مربوط به پیام و پیام‌گیرنده و پیام‌رسان را شامل می‌شود که همه این مسائل به نحوی مربوط به این است که انسان مسئول گفتار و رفتار خودش است و باید در چارچوب پذیرفته شده دینی و شرعی و اخلاقی قدم بگذارد لذا فقه رسانه هم سینما، هم اینترنت، هم تلویزیون را در بر‌می‌گیرد.
وی تصریح کرد: رسانه هر گونه پیامی برای ما تولید می‌کند و محتوی دارد، وقتی می‌خواهیم که این پیام و یا حتی حسی را به نوعی انتقال دهیم و از پیام و محتوی آن استفاده کنیم باید مسئول رفتارمان باشیم، اینکه انسان در عرصه رسانه آزاد باشد به این معنی که حریم‌ها را بشکند و آبروها را ببرد و اطلاعات غلط بدهد و ولنگاری در بیان پیام داشته باشد قطعا شارع مقدس با آن مخالف است.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم نمایندگی تهران درباره مبانی فقهی فقه رسانه ابراز کرد: مبانی فقهی شارع بسیارعام‌تر از آیاتی همانند «آیه نبا» است؛ اگر فقه رسانه را اینگونه بدانیم که ما به عنوان یک انسان عاقل و بالغ و مختار مسئول تمامی نظراتمان هستیم الزاما آیه نبا ناظر بر این فقه رسانه نیست.
حجت‌الاسلام معزی ادامه داد: انسان نباید به هر پیام دهنده‌ای اعتماد کند، خود انسان باید از صحت و سقم خبر مطمئن شود و بررسی محیطی پیرامون نظرهای شنونده داشته باشد.
معزی در مورد شیوع اخباری که به دست انسان می‌رسد گفت: اسلام به نص صریح قرآن دستور داده که زشتی‌ها را فاش نکنید، آیه انَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ نشان می‌دهد که از لحاظ اخلاقی و شرعی و قانون مدارانه انسان‌هایی مبغوض خدا هستند که تفکر زشتی را و لو اینکه خودش در ظاهر بگوید به این تفکر زشت وابستگی ندارم را عمومیت ببخشند و شیوع دهند که اسلام با آن مخالف است و شریعت و قانون اخلاقی و الهی با آن مخالفت دارد.
وی اضافه کرد: از طرفی برخی مواقع موظف هستیم که خبری را به واسطه‌ی برد اخلاقی و برد حقوقی آن توسعه و شیوع بدهیم و عنوان امر به معروف بر آن صدق می‌کند که در شریعت ما به آن تاکید شده است.
حجت‌الاسلام معزی در ادامه اظهار کرد: از جمله مباحث دیگری فقه خبر، بحث اخبار طبقه‌بندی شده است. رسانه را اگر به مفهوم عام در نظر بگیریم تا کتاب را هم در برگیرد برخی عناوین کتب ضاله را داریم که طبقه‌بندی شده است یعنی برای علما واجب کفایی است خواندن آنها و برخی جاها واجب تعینی اما برای طبقه عام مردم حرام است خواندن و حمل و خرید وفروش آنها، قطعا طبقه‌بندی شئون جامعه در رفتار دین وجود دارد و باید دقت شود آنچه که من و شما می‌خواهیم منتشر کنیم چقدر برای عموم مضر و مفید است و چقدر برای نخبگان و خواص علما حائز اهمیت است.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم نمایندگی تهران درباره مساله تنقیح خبر ابراز کرد: این بحث پیش از آنکه مربوط به قانون‌گذار باشد مربوط به کسانی است که در محیط جامعه هستند، قانون‌گذار و فقیه مبانی را بیان می‌کند و مکلف باید مصادیق آن را تعمیم بخشد. اولین مساله در بحث تنقیح رسانه بحث مسئولیت‌پذیری است که مبنای آن بر پای این آیه وَلاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولًا است. این که رسانه‌های ما در زمینه گفتاری و شنیداری به «می‌گویندها» و «شنیده شده است‌ها» اکتفا می‌کنند پایه و مبنا اخلاقی و شرعی ندارد، وظیفه ما در برابر حق‌الناس و در دادگاه الهی این است که حرفی را که می‌گوییم باید دقت کنیم بر چه پایه و اساسی می‌گوییم، شنیده‌ها به تنهایی کفایت نمی‌کنند اگر اینگونه باشد حرف ما ناظر بر غیبت و تهمت و افترا و سخن چینی و ناظر بر آبروبردن است؛ علمای اخلاق بیش از سی گناه برای زبان و گفتار بیان کرده‌اند که این گناهان ناظر بر فقه رسانه و بحث پیام‌رسانی هم می‌شود.
معزی در ادامه گفت: باید دقت کنیم که در بحث خبر سه‌گانه جان و مال و آبروی مسلمان را رعایت کنیم، آبروی مومن از حریم کعبه واجب‌تراست، گاهی مخدوش کردن آبروی یک مومن به عنوان یک حرفه، تخصص و زرنگی حرفه‌ای محسوب می‌شود، نگاه اسلام اینطور نیست لذا فقه رسانه به معنی تبیین کردن بیش از اندازه مبانی اخلاقی در رفتار حرفه‌ای خبر و خبر رسانی است.
وی افزود: کسی که می‌خواهد خبر بنویسد اصول خبرنویسی را به او یاد می‌دهند ولی باید در این میان به مسائل فقهی خبرهم توجه کند، بازاری‌ها و کسبه قدیم بازار نزد عالمان و فقها مکاسب محرمه و فقه تجارت را یاد می‌گرفته‌اند و بعد به تجارت می‌پراخته‌اند تا بدانند که چه نوع معاملاتی شارع با آن مخالف است، در احکام داریم «الفقه ثم المتجر» چرا که تجارت بدون فقه در میدان خطررفتن است، این خط را عقلا می‌دهند که خودتان را در وادی خطر نیندازید.
حجت‌الاسلام معزی در پایان اظهار کرد: تبیین فقه رسانه از جانب فقه و شریعتمداران و از طرفی دیگر عمل به آن توسط متدینان ومتشرعان در رسانه زیربنای تنقیح رسانه است که این دو رکن به هم وابسته و جدایی ناپذیرند.
/6262