به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از ایبنا، در ساعات پایانی پانزدهم مرداد ۱۳۶۴، رزمندگان تیپ ۱۸ الغدیر یزد با رمز «یا علی‌بن‌ابی‌طالب (ع)» عملیات «قدس ۵» را در محور غربی هورالهویزه آغاز کردند. این عملیات که در ادامه سلسله عملیات‌های قدس طراحی شده بود، اهداف متعددی را دنبال می‌کرد: ازجمله تصرف پاسگاه الیج، تضعیف توان دفاعی ارتش عراق در منطقه، نزدیک شدن به شهرک البیضه و قطع ارتباط دشمن با محورهای پشتیبانی خود ازجمله جاده خندق.
پیش از آغاز تهاجم اصلی، تیم‌های شناسایی، غواصان و نیروهای تخریب‌چی مامور شدند تا مسیر پیشروی را پاک‌سازی کنند. مأموریت آن‌ها نه‌تنها خنثی‌سازی موانعی نظیر سیم‌های خاردار، مین‌ها و بشکه‌های انفجاری بود، بلکه قرار بود با غافلگیر کردن نیروهای دشمن، خط اول پدافندی آن‌ها را نیز درهم شکنند.
طبق طرح عملیاتی، غواصان در صورت موفقیت در تثبیت مواضع، با فریاد تکبیر، نیروهای بلم‌سوار را برای آغاز حمله اصلی فرا می‌خواندند. در ساعت ۲۳، پس از اعلام آمادگی سه محور عملیات، رمز حمله قرائت شد و درگیری با دشمن آغاز گردید.
در محور حضرت رسول (ص)، سه غواص به نزدیکی پاسگاه دوم الیج نفوذ کردند و با پرتاب نارنجک و حمله به چند سنگر، موفق شدند سرپل مناسبی برای ادامه عملیات فراهم کنند. پس از درگیری حدود نیم‌ساعته، با پیوستن سایر نیروها، پاسگاه به تصرف رزمندگان درآمد. در این مرحله، نیروهای بلم‌سوار نیز وارد عمل شدند و عملیات پاک‌سازی نهایی را اجرا کردند.
در محور حمزه سیدالشهدا، بروز عجله در اعلام تکبیر سبب هوشیاری دشمن و شروع تیراندازی شد. با وجود شهادت و مجروحیت برخی از غواصان، چهار نفر از نیروهای اطلاعات عملیات در اقدامی جسورانه و با شبیه‌سازی پناهندگی، به مواضع دشمن نزدیک شدند. با استفاده از عنصر غافلگیری، یکی از آن‌ها مسلح شد و درگیری را آغاز کرد. نتیجه این عملیات جسورانه، سقوط پاسگاه و اسارت ۱۸ نفر از نیروهای عراقی بود.
در محور امام علی (ع) نیز با آغاز درگیری، نیروهای ایرانی موفق شدند مواضع دشمن را هدف قرار دهند. پاسگاه فرماندهی دشمن با شلیک مستقیم آرپی‌جی منهدم شد و کنترل کامل آن در اختیار رزمندگان قرار گرفت.
طی این عملیات، علاوه بر تصرف کامل پاسگاه الیج، موقعیت‌های فرعی و کمین‌های دشمن در محدوده یک‌ونیم کیلومتری البیضه پاک‌سازی شد. نیروهای ایرانی در آبراهی در دو کیلومتری شهرک البیضه با استقرار کمین و ایجاد موانع دفاعی، خط پدافندی جدیدی را تشکیل دادند و در آن موضع گرفتند.
هم‌زمان با عملیات اصلی تیپ الغدیر، یگان‌هایی از تیپ امام حسن (ع) نیز در محورهای نهروان و مقداد وارد عمل شدند. آن‌ها موفق شدند چند کمین دشمن را منهدم کرده و در امتداد جناح چپ تیپ الغدیر به پدافند بپردازند. این عملیات فرعی علاوه بر افزایش امنیت منطقه، امکان پشتیبانی گسترده‌تر را برای نیروهای ایرانی فراهم کرد.
عملیات قدس ۵ در شرایطی اجرا شد که روحیه عمومی رزمندگان پس از برخی وقایع، نیازمند تقویت بود. بر همین اساس، حضرت امام خمینی (ره) در تابستان سال ۱۳۶۴ فرمان دادند تا با طراحی و اجرای عملیات‌هایی در جبهه‌های مختلف، نه‌تنها دشمن در حالت آماده‌باش باقی بماند، بلکه جبهه‌های داخلی نیز از تحرک و پویایی بازنمانند. قدس ۵ یکی از مصادیق این سیاست دفاعی بود.
این عملیات افزون بر تأثیرات نظامی، پیامدهای روانی و تبلیغاتی نیز داشت. با وجود آن‌که رسانه‌های ایران بلافاصله گزارش‌هایی از پیشروی در هورالهویزه، تصرف پاسگاه الیج و به اسارت درآمدن نیروهای دشمن منتشر کردند، خبرگزاری‌های رسمی عراق، در واکنشی آشکار به این شکست، به‌کلی وقوع هرگونه درگیری در این منطقه را تکذیب کردند.
در روز ۱۶ مرداد ۱۳۶۴، یعنی یک روز پس از عملیات، خبرگزاری عراق به نقل از خبرنگار اعزامی خود در شرق دجله اعلام کرد که هیچ‌گونه تحرک یا درگیری در هور رخ نداده و آن‌چه از سوی ایران بیان شده، ساختگی است. هدف از این موضع‌گیری، پنهان نگاه داشتن نتایج عملیات در آستانه برگزاری نشست سران اتحادیه عرب بود؛ نشستی که بغداد تلاش داشت در آن حمایت سیاسی کشورهای عربی را علیه ایران افزایش دهد.
با این حال، برخی رسانه‌های بین‌المللی، ازجمله خبرگزاری آلمان و خبرگزاری فرانسه، گزارش‌هایی درباره وقوع درگیری در هور منتشر کردند و به طور ضمنی روایت ایران از عملیات را تأیید کردند. حتی رادیو اسرائیل، که پیگیر رویدادهای جنگ ایران و عراق بود، به‌صراحت به اجرای این عملیات توسط ایران اشاره کرد و آن را تلاشی برای افزایش فشار بر بغداد در آستانه کنفرانس فوق‌العاده عربی دانست.
در جریان عملیات قدس ۵، رزمندگان ایرانی توانستند حدود ۳۰ کیلومتر مربع از منطقه هور را از حضور نیروهای دشمن پاک‌سازی کنند. این منطقه که بخشی از هورالهویزه محسوب می‌شود، در غرب خوزستان و مرز ایران و عراق قرار دارد و از نظر جغرافیای نظامی، اهمیت بالایی دارد. هورالهویزه به دلیل موقعیت استراتژیک، نزدیکی به مسیرهای پشتیبانی دشمن و پوشش گیاهی و آبی، همواره یکی از نقاط درگیری دو طرف در جنگ تحمیلی بود.
در این عملیات، علاوه بر ۱۸ نفر اسیر، ۵۱ نیروی عراقی کشته شدند و حدود ۱۰۰ نفر نیز زخمی گشتند. همچنین تعداد قابل‌توجهی از تجهیزات نظامی دشمن، ازجمله چند قبضه خمپاره‌انداز، سلاح ضدهوایی تک‌لول و مهمات سبک و سنگین به غنیمت نیروهای ایرانی درآمد. گردان سوم از تیپ ۷۰۱ کماندویی ارتش عراق در جریان این درگیری به‌طور کامل منهدم شد.
یکی از اهداف اصلی عملیات، قطع ارتباط نیروهای مستقر در پاسگاه الیج با مواضع دشمن در جاده خندق بود. با تصرف این پاسگاه و ضربه به ارتباطات دشمن، بخشی از خطوط پدافندی عراق در منطقه متزلزل شد و دشمن ناچار به عقب‌نشینی از برخی مواضع شد.
با پایان عملیات، نیروهای ایرانی ضمن تحکیم مواضع جدید، با استقرار در آبراه‌ها و نقاط کلیدی، خطوط دفاعی خود را در دو کیلومتری البیضه مستقر کردند. در این مرحله، ایجاد موانع مهندسی و استقرار کمین‌ها برای جلوگیری از هرگونه ضدحمله احتمالی دشمن در دستور کار قرار گرفت.
از منظر نظامی، قدس ۵ به‌عنوان عملیاتی محدود، دستاوردهای مهمی به همراه داشت که فراتر از اهداف اولیه ارزیابی شد. تحلیل نظامی این عملیات نشان می‌دهد که اجرای دقیق طرح، هماهنگی مناسب یگان‌ها و شجاعت نیروهای خط‌شکن نقش کلیدی در موفقیت آن داشت.
در گزارش مرکز اسناد دفاع مقدس نیز آمده است که این عملیات موجب تقویت روحیه رزمندگان، افزایش انسجام یگان‌ها، تضعیف روحیه سربازان دشمن، و فرسایش توان دفاعی ارتش بعث عراق شد. همچنین، با توجه به اجرای عملیات در نزدیکی خطوط دشمن، فرصتی برای تمرین عملیات آبی–خاکی و ارزیابی توان یگان‌های تخصصی ایجاد شد.
بر اساس برآوردهای انجام‌شده، علاوه بر ضربه به ساختار دفاعی دشمن، عملیات قدس ۵ زمینه‌ساز طراحی عملیات‌های بزرگ‌تری همچون والفجر ۸ شد. برخی کارشناسان نظامی معتقدند که اجرای موفق این عملیات، دشمن را نسبت به محورهای واقعی حمله دچار سردرگمی کرد و بخشی از توان احتیاطی ارتش عراق را به خطوط پدافندی کشاند.
در جمع‌بندی نهایی می‌توان گفت عملیات قدس ۵، گرچه از منظر وسعت و شمار نیروها در مقایسه با عملیات‌های بزرگ‌تر محدود به نظر می‌رسید، اما از نظر تاکتیکی و روانی دستاوردهای چشمگیری داشت. موفقیت در تصرف پاسگاه‌های کلیدی، پاک‌سازی منطقه‌ای استراتژیک، ضربه به روحیه و تجهیزات دشمن، و ثبت پیروزی در شرایطی که تبلیغات عراق در پی پنهان‌کاری بود، این عملیات را به یکی از نمونه‌های مؤثر نبردهای محدود در تابستان ۱۳۶۴ بدل کرد.
منابع:
_کتاب سی و هفتم، توسعه روابط با قدرت های آسیایی، انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس
_سلسله عملیات قدس، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
۲۵۹