به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، از مسجد «سیدی غانم» در مِیله، که بنای آن به بیش از چهارده قرن پیش بازمی‌گردد و قدیمی‌ترین مسجد الجزایر به شمار می‌آید، تا «الجامع الکبیر» تلمسان و «مسجد الجزائر الأعظم» که امروزه سومین مسجد بزرگ جهان است، مساجد این کشور روایتگر پیوند عمیق اسلام با تاریخ و فرهنگ الجزایرند. این بناهای باشکوه نه تنها عرصه عبادت، که دانشگاه‌های تمدنی، کانون‌های فرهنگی و یادمان‌هایی زنده از شکوه دولت‌های مرابطی، موحدی، زیانی و عثمانی به شمار می‌روند.
بنابر روایت شبستان، الجزایر همانند دیگر سرزمین‌های اسلامی، سرزمینی است آکنده از مساجد که در سراسر کشور گسترده شده‌اند. با این حال، برخی از این اماکن مقدس به دلیل پیوندشان با دوره‌های مهم تاریخی، جایگاهی ویژه در حافظه جمعی الجزایری‌ها دارند.
در صدر این فهرست، مسجد «سیدی غانم» در ولایت مِیله قرار دارد که به سال ۵۹ هجری به دست ابوالمهاجر دینار بنا شد. این مسجد که بسیاری آن را نماد هویت اسلامی و عربی الجزایر می‌دانند، پس از چهارده قرن همچنان استوار باقی مانده و به‌عنوان کهن‌ترین مسجد کشور شناخته می‌شود. مناره آن با ۳۶۵ پله به تعداد روزهای سال و ارتفاع ۶۲ متر، یادآور شکوه معماری اسلامی نخستین سده‌های هجری است و شباهت‌هایی با مسجد قیرُوان در تونس و مسجد اموی دمشق دارد.
در غرب کشور، تلمسان با مجموعه‌ای از مساجد تاریخی‌اش شناخته می‌شود. «الجامع الکبیر» این شهر در سال ۱۰۹۷ میلادی به دست مرابطون ساخته شد و در قرن چهاردهم میلادی زیانیان مناره باشکوهی بر آن افزودند. این بنا نه تنها گنجینه‌ای معماری است، بلکه نقشی استراتژیک در گسترش اسلام در منطقه ایفا کرده است.
این مسجد که مساحت آن ۲۰۰۰ متر مربع است، به دلیل نبردهای دریایی در دوران عثمانی مورد تخریب‌های متعددی قرار گرفته است، اما به مساجد باستانی اسلامی شباهت دارد.
علاوه بر آن، «المسجد الأعظم» تلمسان که در سال ۱۱۳۶ به فرمان یوسف بن تاشفین بنا شد و بعدها موحدون و زیانیون تکمیلش کردند، با مناره ۳۵ متری خود همچنان مقصد گردشگران و پژوهشگران است.
این مسجد در مرکز شهر تاریخی، روبروی مدرسه چفینیه که به موزه تبدیل شده است، واقع شده است. این مسجد فاصله چندانی با کاخ و قلعه مشوار ندارد و با تزئینات معماری خود، مقصدی محبوب برای بازدیدکنندگان است. این دو مسجد، به همراه مساجد دیگری مانند مسجد مچوار، مسجد سیدی الحلاوی و مسجد اگادیر که تنها آثاری از برخی دیوارها و مناره از آنها باقی مانده است و همچنین مسجد منصوره و مسجد العباد که قرن‌ها پیش توسط مرینی‌ها ساخته شده‌اند، همگی شاهد دوره‌های تاریخی هستند و داستان تمدن‌های متمایز را با اشکال، معماری، طرح‌ها، تزئینات، حکاکی‌ها، گنبدها، طاق‌ها، تالارها، محراب‌ها و موارد دیگر خود روایت می‌کنند.
وهران، شهر بندری غرب الجزایر، نیز مساجد قدیمی فراوانی در دل دارد که بسیاری از آنها شاهد مقاومت در برابر استعمار بوده‌اند.
«جامع الباشا» که در سال ۱۷۹۲ به دستور حسن پاشا و پس از آزادسازی شهر از اشغال اسپانیا ساخته شد، یکی از شاخص‌ترین نمونه‌هاست. این مسجد به سبک عثمانی با گنبد مرکزی و ۱۲ گنبد فرعی طراحی شد و تا امروز یادگاری زنده از پیروزی مسلمانان بر استعمارگران است.
در همین شهر، «مسجد سیدی الهواری» با مساحتی بالغ بر ۱۴۵۲ متر مربع که در سال ۲۰۱۵ مورد مرمت قرار گرفته و دیگر مساجد قدیمی همچنان به‌عنوان مراکز دینی و اجتماعی فعال‌اند.
در شهر گل‌های الورود در بلیده، در غرب پایتخت الجزایر، مسجد معروف الکوثر را می‌بینیم که اولین بار در سال ۱۵۳۳ میلادی ساخته شد و بعدها توسط استعمارگران فرانسوی برای ساخت کلیسای جامع تخریب شد. بلافاصله پس از استقلال کشور در سال ۱۹۶۲، این مسجد بازسازی شد. این مسجد دارای گنبدی بزرگ، تزئین شده و رنگارنگ است که با طبیعت شهر که با گل‌ها و طبیعت زیبا متمایز است، مطابقت دارد. همچنین دارای چهار مناره است که به ارتفاع ۶۰ متر می‌رسند و آن را از سایر مساجد متمایز می‌کند و آن را به یک مقصد مهم گردشگری در این ایالت تبدیل کرده است.
پایتخت الجزایر نیز با مجموعه‌ای از مساجد بزرگ و تاریخی شناخته می‌شود. در میان آنها «مسجد الجزائر الأعظم» جایگاه ویژه‌ای دارد. این مسجد که در سال ۲۰۲۰ افتتاح شد، سومین مسجد بزرگ جهان و بلندترین مناره جهان اسلام را در خود جای داده است.
این مسجد شامل ۱۲ ساختمان مجزا در زمینی به مساحت ۲۰ هکتار و مساحتی بیش از ۴۰۰هزار متر مربع است. این مسجد به طور ویژه برای مقاومت در برابر زلزله طراحی شده است، پارکینگی برای چهار هزار خودرو و نمازخانه‌ای به مساحت بیش از دو هکتار (۲۲هزار متر مربع) که بیش از ۳۶هزلر نمازگزار را در خود جای می‌دهد. با استفاده از فضاهای خارجی، می‌تواند حدود ۱۲۰ هزار نمازگزار را در خود جای دهد. از جمله ویژگی‌های متمایز آن می‌توان به مناره اشاره کرد که به عنوان فانوس دریایی برای کشتی‌ها نیز عمل می‌کند. ارتفاع آن ۲۶۵ متر و گنبدی به قطر ۵۰ متر و ارتفاع ۷۰ متر دارد. همچنین شامل یک مدرسه قرآنی، کتابخانه، موزه هنر و تاریخ اسلامی، یک مرکز تحقیقاتی در مورد تاریخ الجزایر، یک سالن کنفرانس و باغ‌ها است.
این مسجد نه تنها عبادتگاه بلکه نمادی از شکوه معماری اسلامی معاصر است.
علاوه بر آن، «جامع کتشاوه» و «الجامع الکبیر» الجزیره، که ریشه‌هایشان به دوران عثمانی و مرابطون می‌رسد، از دیگر یادگارهای تاریخی پایتخت هستند.
در بجایه نیز «الجامع الأعظم» به یادگار مانده از دولت حمادیان، همچنان شکوه معماری اسلامی سده پنجم هجری را به رخ می‌کشد.
در شرق الجزایر، شهرهای قسنطینه و عنابه گنجینه‌هایی همچون «مسجد البای»، «جامع الأمیر عبدالقادر» و «جامع أبی مروان» را در خود جای داده‌اند. این مساجد طی قرون مختلف، نقش مراکز علمی و آموزشی را ایفا کرده‌اند.
در شهر پل‌های معلق، قسطنطنیه در شرق الجزایر، مسجد البای، یکی از مهم‌ترین مساجد شهر، را می‌بینیم. این مسجد توسط بای حسن بن حسین، که از سال ۱۱۴۱ تا ۱۱۶۸ هجری قمری بر قسطنطنیه حکومت می‌کرد، ساخته شده است. همانطور که کتیبه مرمری بالای درب ورودی نمازخانه نشان می‌دهد، این مسجد در سال ۱۱۵۶ هجری قمری ساخته شده است. همچنین یک مدرسه در کنار آن وجود دارد. هشت معلم در آنجا تدریس می‌کردند.
مسجد امیر عبدالقادر که در سال ۱۹۹۴ افتتاح شد، یکی از بزرگ ترین مساجد شمال آفریقا است که دو مناره آن به ارتفاع ۱۰۷ متر و گنبد آن به ارتفاع ۶۴ متر می‌رسد. این مسجد با معماری اسلامی خود متمایز است و می‌تواند بیش از ۱۵ هزار نمازگزار را در داخل و چندین هزار نفر دیگر را در حیاط بزرگ خود جای دهد.
در شهر عنابه، در شرق دور الجزایر، مساجدی به قدمت خود شهر وجود دارد. در صدر این مساجد، مسجد بیگ قرار دارد که در مرکز حیاط السوافه در این شهر قدیمی، مجاور ساحل دریا واقع شده است.
این مسجد نیز یک بنای تاریخی است که تنها با چند کوچه باریک و به هم پیوسته از آن جدا می‌شود. این بنای مذهبی یکی از اولین مساجدی محسوب می‌شود که شخصیت منحصر به فردی به خود گرفته و این مسجد قدیمی را در گوشه‌ها، درها و طاق‌های رنگارنگ و همچنین طراحی معماری‌اش زیبا و متمایز کرده است.
مناره به شکل هرمی ناقص با پایه مربع است. نام آن به صالح بیگ بن مصطفی، متولد شرق ازمیر، که بیگ منطقه تحت الحمایه شرقی بود، نسبت داده می‌شود. وی دستور ساخت مسجدی در مرکز این شهر را داد و آن را زیارتگاهی برای علما و مقصدی برای طلاب قرآن دانست.
همچنین در مرکز شهر، مسجد علمای اندلس در الجزایر قرار دارد که در ۱۸ آگوست ۱۹۱۲ افتتاح شده است. در نگاه اول، بازدیدکننده از این مسجد قدیمی احساس خواهد کرد که مسافت را کوتاه کرده و از مساجد قدیمی اندلس بازدید کرده است. حتی چرخ آب وسط مسجد، موزاییک کاری منحصر به فردی را به نمایش می گذارد که با آب طلای خالص منبت کاری شده و با تزئینات اسلامی که در جهان اسلام بی نظیر است، آمیخته شده است.
در جنوب دورافتاده، در تمنراست، «المسجد العتیق» که در سال ۱۹۱۷ ساخته شد، به‌عنوان نخستین مسجد این منطقه هنوز پابرجاست و به مثابه نشانه‌ای از گسترش اسلام به اعماق صحرای آفریقا ایفای نقش می‌کند.
به تعبیر استادان تاریخ و معماری اسلامی، مساجد الجزایر صرفاً مکان‌های عبادت نیستند، بلکه موزه‌هایی زنده از تمدن‌های پیاپی‌اند؛ آثاری که با گنبدها، مناره‌ها، کاشی‌کاری‌ها و کتیبه‌هایشان روایتی ماندگار از شکوه اسلام در این سرزمین ارائه می‌دهند.