به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، خورشید که بر گنبد فیروزه‌ای مسجد وکیل می‌تابد، انگار تاریخ دوباره ورق می‌خورد. کاشی‌ها برق می‌زنند و ستون‌های سنگی شبستان، مثل سربازانی خاموش اما استوار، قرن‌هاست که از این خانه خدا پاسداری می‌کنند. رهگذران بازار وکیل، بی‌آنکه متوجه باشند، هر روز از کنار تاریخی می‌گذرند که در آجر به آجر این مسجد نوشته شده است.
بنابر روایت شبستان، مسجد وکیل، نگینی از عهد زندیه، هنوز هم در قلب شیراز ایستاده است؛ همان‌جا که روزگاری آوای مؤذن در گوشه‌گوشه بازار پیچیده و مردمان در زیر طاق‌های بلندش، نماز گزارده‌اند. امروز اما این یادگار بی‌بدیل کریم‌خان زند، بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته؛ این‌بار به‌مثابه میراثی زنده که نیازمند مرمت، مراقبت و احیاست.
این مسجد که در میانه بازار وکیل و کنار ارگ کریم‌خانی قرار گرفته، سال‌هاست که بخشی از حافظه زنده شیراز است. هر رهگذر، هر گردشگر و هر نمازگزاری که قدم به این مکان می‌گذارد، چیزی از شکوه گذشته را با خود به بیرون می‌برد. اما پشت این زیبایی، ترک‌هایی پنهان است که اگر دیده نشود، می‌تواند بخشی از این میراث کم‌نظیر را از بین ببرد. ترک‌های ظریف بر دیوارها، کاشی‌هایی که آرام آرام رنگ می‌بازند و ستون‌هایی که از گذر زمان خم به ابرو نیاورده‌اند، همه یادآورند که این میراث کهن، بدون مراقبت دوام نمی‌آورد.
همین دغدغه بود که میراث فرهنگی فارس را به سمت اجرای یک طرح گسترده مرمت و بازسازی کشاند. صادق زارع، سرپرست معاونت میراث فرهنگی فارس در گفت‌وگویی با خبرنگاران توضیح داد: «ساماندهی و کف‌سازی مسجد وکیل در بخش‌های مرکزی و حیاط خلوت شمال شرق به طور کامل انجام شده. علاوه بر این، مرمت کاشی‌ها در یک دوره انجام شده و زیرساخت‌های تأسیساتی بنا هم ایجاد شده است.»
بودجه‌ای برای نجات مسجد تاریخی
یکی از چالش‌های بزرگ در مرمت بناهای تاریخی، محدودیت بودجه است. اما به گفته زارع، امسال شرایط کمی متفاوت است. او می‌گوید: «حدود سه میلیارد تومان از محل مسئولیت‌های اجتماعی نفت و ۴۰۰ میلیون تومان اعتبار ملی به مسجد وکیل تعلق گرفته. در مجموع بیش از سه میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان برای پروژه در نظر گرفته‌ایم.»
۴۰۰ میلیون تومان از اعتبار ملی به مرمت و احیای بخش گاوچاه مسجد اختصاص یافته که به زودی پیمانکار آن انتخاب و کار آغاز می‌شود. سه میلیارد تومان دیگر نیز صرف استحکام‌بخشی و مرمت سردر ورودی خواهد شد.این اعداد شاید روی کاغذ ساده به نظر برسند، اما برای بنایی به وسعت مسجد وکیل، همچون نفسی تازه‌اند. میراث فرهنگی فارس بخشی از این بودجه را برای بخش‌های خاص و حیاتی بنا کنار گذاشته است. زارع در ادامه می‌افزاید: «۴۰۰ میلیون تومان از اعتبار ملی به مرمت و احیای بخش گاوچاه مسجد اختصاص یافته که به زودی پیمانکار آن انتخاب و کار آغاز می‌شود. سه میلیارد تومان دیگر نیز صرف استحکام‌بخشی و مرمت سردر ورودی خواهد شد؛ طرحی که نقشه آن از سال‌های گذشته آماده شده بود.»
مسجدی در دل شیراز، یادگاری از کریم‌خان
مسجد وکیل یادگار دوران زندیه است؛ بنایی که کریم‌خان زند در قرن هجدم میلادی دستور ساخت آن را داد تا هم‌پای ارگ و بازار وکیل، مجموعه‌ای مذهبی–اجتماعی در قلب شیراز شکل بگیرد. ستون‌های مارپیچی شبستان جنوبی، محراب ساده اما باشکوه و حیاطی که روزگاری پر از صفوف نمازگزاران بوده، همه نشان می‌دهد که مسجد وکیل علاوه بر یک اثر تاریخی؛ بخشی از زندگی مردم این شهر است.
به همین دلیل، هرگونه مرمت در این مسجد اهمیت مضاعفی دارد. کارشناسان بارها هشدار داده‌اند که اگر این بنا بدون نظارت علمی مرمت نشود، به‌جای نجات، آسیب بیشتری خواهد دید. در همین‌باره زارع می‌گوید: «ما سعی کرده‌ایم مرمت‌ها با دقت و بر اساس اصول علمی انجام شود. مسجد وکیل میراثی است که باید برای نسل‌های بعدی حفظ شود و هر تصمیمی که می‌گیریم باید با نگاه آینده‌نگر باشد.»
یک سرمایه‌گذاری فرهنگی
کارشناسان معتقدند که مرمت مسجد وکیل، نوعی سرمایه‌گذاری فرهنگی برای شهر شیراز است. سالانه هزاران گردشگر داخلی و خارجی از این مسجد دیدن می‌کنند و این حضور، هم در اقتصاد شهر نقش دارد و هم در تثبیت جایگاه فرهنگی شیراز به عنوان یکی از مراکز مهم تمدن ایرانی–اسلامی موثر است.
سالانه هزاران گردشگر داخلی و خارجی از این مسجد دیدن می‌کنند و این حضور، هم در اقتصاد شهر نقش دارد و هم در تثبیت جایگاه فرهنگی شیراز به عنوان یکی از مراکز مهم تمدن ایرانی–اسلامی موثر است.تخصیص بودجه‌های جدید، نشان از آن است که نگاه حاکمیتی به سمت استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی و اجتماعی بناهای تاریخی تغییر کرده است. این تغییر رویکرد، اگر تداوم یابد، می‌تواند الگویی برای دیگر بناهای تاریخی فارس و کشور باشد.
با آغاز پروژه‌های جدید، مسجد وکیل در مسیر تازه‌ای قرار گرفته است. اگر این طرح‌ها به‌درستی و با نظارت جدی اجرا شود، این بنای ارزشمند از خطر فرسایش نجات می‌یابد و زمینه‌ای فراهم می‌شود تا نسل‌های آینده هم طنین اذان، صدای گردشگران و زمزمه‌های مردمان شیراز را زیر سقف‌های پرنقش آن بشنوند.
زارع در پایان گفت‌وگویش تأکید می‌کند: «تمام تلاش ما این است که مسجد وکیل، همان‌گونه که قرن‌ها قلب تپنده شیراز بوده، همچنان زنده و پویا باقی بماند.»
نظر شما