تابناک: سوم خرداد، یکی از شیرین‌ترین، باشکوه‌ترین و به یاد ماندنی‌ترین روزهای تاریخ ایران است. در سال 1361 در چنین روزی، خرمشهر پس از نوزده ماه اشغال از چنگال نیروهای ارتش بعث عراق رهایی یافت و مردان دلاور ایران زمین دوباره به این شهر زیبا بازگشتند. تا پیش از این پیروزی عظیم که طی عملیات 24 روزه بیت المقدس به وقوع پیوست، نام خرمشهر برای مردم ما یادآور «موفقیت دشمن در اشغالگری»، «آوارگی اعراب و مردم خوزستان» و «خرابی و ویرانی منازل مسکونی» و همچنین مقاومت و سلحشوری و فداکاری رزمندگان اسلام و مردم ایران بود. اهمیت این روز نه فقط از آن جهت است که رزمندگان اسلام با تدبیر حکیمانه، ابتکار عمل و حماسه آفرینی کم نظیر خود، توانستند بخشی از خاک اشغال شده ایران عزیز را آزاد کنند، بلکه از این روست که این پیروزی علامت سرافکندگی و خواری و ذلت قوای مهاجم و شخص صدام حسین و شاهان عرب حامی او شد که این روز‌ها دوباره ادعای صدام را درباره جزایر ایرانی تکرار می‌کنند.
اشغال خرمشهر، مهمترین دستاورد عراق از تحمیل جنگ بر ایران بود، زیرا صدام تصور می‌کرد با اشغال و حفظ آن و نیز تداوم محاصره آبادان، می‌تواند اروند رود را شط‌العرب بخواند و این رودخانه را به تصرف همیشگی خود درآورد؛ اما شکست حصر آبادان در پنجم مهر ماه 1360 و بازپس‌گیری خرمشهر در سوم خرداد ماه 1361، نشان داد که قدرت بسیج آفرینی امام خمینی ـ که با اندیشه اسلامی، مردم را به دفاع از انقلاب اسلامی و وطن عزیز فرا می‌خواند ـ فرا‌تر از آن است که ذره‌ای از خاک ایران به دست نژادپرستان بیفتد.
بنابراین، آزادسازی خرمشهر یک نقطه عطف مهم در روند جنگ تحمیلی است و آنقدر اهمیت دارد که برخی از صاحب نظران و اندیشمندان، دوران جنگ را به دو بخش مهم «جنگ پیش از فتح خرمشهر» و «جنگ پس از آزادی خرمشهر» تقسیم کرده‌اند؛ دوران جنگ قبل از فتح خرمشهر، دفاعی همه جانبه و پر افتخار برای جلوگیری از گسترش اشغال سرزمین‌های ایران و تلاش برای دفع تجاوز دشمن بود و جنگ پس از فتح خرمشهر به منظور «پایان دادن به اشغال تمامی مناطق مرزی ایران»، «وادار کردن عراق به پذیرش معاهده مرزی 1975» و «ناامید کردن متجاوز» از دست زدن به چنین تهاجماتی و لشکر کشی به کشور همسایه بود. اما چرا و چگونه چنین پیروزی عظیمی به دست آمد و علت موفقیت بزرگ جمهوری اسلامی ایران چه بود؟ دلایل این رخداد بزرگ را علاوه بر کمک الهی که «ان تصرالله ینصرکم» می‌توان چنین ذکر کرد:
1 ـ عزم امام خمینی بر دفاع همه جانبه و بسیج قوای کشور برای دفع تجاوز و نپذیرفتن آتش‌بس تا هنگامی که یک نظامی عراقی در خاک ایران وجود دارد،
2 ـ علاقه و اعتماد بخش کثیری از مردم به امام خمینی و بسیج شدن برای دفاع،
3 ـ حضور انبوه نیروهای داوطلب مردمی در جبهه‌های جنگ،
4 ـ توسعه سازمان رزم سپاه متکی بر نیروهای پاسدار و به‌کارگیری داوطلبان بسیجی،
5 ـ واگذاری ابتکار عمل برنامه‌ریزی برای دفع تجاوز دشمن به فرماندهان در صحنه جنگ،
6 ـ تضعیف روحی و سازمانی ارتش عراق پس از انجام سه عملیات موفقیت آمیز ثامن الائمه، طریق القدس و فتح المبین،
7 ـ طرح مانور عملیات بیت المقدس بر مبنای ابتکار عبور عمده قوا از رودخانه کارون و رعایت اصول جنگ،
8 ـ هماهنگی و همدلی ارتش و سپاه و به‌کارگیری تمام ظرفیت نیروهای مسلح برای بیرون راندن ارتش متجاوز عراق،
9 ـ و استقاومت رزمندگان اسلام در حین انجام عملیات و تداوم نبرد شبانه روزی تا رسیدن به هدف نهایی فتح خرمشهر.
نکات نامبرده نیاز به شرح و بسط و توضیح دارد اما به طور خلاصه می‌توان گفت که ارتش عراق در تمام دوران جنگ، بسیار سرسختانه و با انبوه جنگ افزار‌ها می‌جنگید و از هیچ نقطه‌ای از خاک ایران اختیاری عقب‌نشینی نکرد.
در عملیات بیت‌المقدس آنقدر در خرمشهر ایستاد و مقاومت کرد که پس از 23 روز جنگ وقتی این شهر به محاصره درآمد، نزدیک 12000 نفر از نظامیان عراقی اسیر شدند. اگر ارتش عراق در طول جنگ از جایی عقب نشینی کرده، در واقع به منظور فراری دادن قوای خود از به دام افتادن و جلوگیری از شکست قاطع بوده است.
در هفته دوم عملیات بیت المقدس، دو لشکر زرهی مکانیزه 5و6 عراق از مقابل رزمندگان اسلام فرار کردند که اگر باقی مانده بودند به طور کامل نابود می‌شدند. باید به یاد داشت در هر کجا که به قوای ارتش عراق حمله نشد، ارتش متجاوز در مواضع خود باقی ماند؛ برای نمونه، نفت شهر تا روز آخر جنگ در اشغال ارتش عراق قرار داشت.
از سوی دیگر، برای بیرون راندن قوای عراق از خاک ایران فداکاری‌های زیادی صورت گرفت و شهدای بسیاری تقدیم راه خدا شد. در عملیات بیت المقدس که در نهایت منجر به فتح خرمشهر شد، نزدیک شش هزار نفر از رزمندگان اسلام شهید و تعداد بیشتری مجروح شدند.
در مجموع می‌توان گفت که برای بیرون راندن ارتش متجاوز عراق چهار عامل اساسی نقش مهم تری داشته‌اند که عبارتند از:
1 ـ جنگیدن رزمندگان اسلام با انگیزه الهی و فی سبیل‌لله،
2 ـ مطالعه بر روی استعداد و آرایش و روحیه ارتش متجاوز،
3 ـ طرح‌ریزی علمی و دقیق عملیات‌ها با تکیه بر استفاده از نقاط ضعف راهبردی دشمن،
4 ـ و به‌کارگیری همه تجهیزات و جنگ افزارهای موجود و نیز شجاعت رزمندگان داوطلب در به اجرا درآوردن طرح‌های دشوار عملیاتی.