علی پاکزاد: تنور داغ نقدینگی در سال های اخیر نشان داد دولت در زمینه سیاستهای پولی بسیار ساده انگارنه عملکرده است. آخرین آمار بانک مرکزی نشان می دهد که طی 11 ماهه منتهی به بهمن سال 90 حجم نقدینگی در اقتصاد ایران 44 هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده و به رقمی معادل 339 هزار میلیارد تومان رسیده است. رقمی که تا همین هفت سال پیش به زحمت 92 هزار میلیارد تومان را پشت سر گذاشته بود، با رشد 270 درصدی طی هفت سال به مرز340 هزار میلیارد تومان نزدیک می شود.
البته فارغ از رشد حجم نقدینگی در این دوره هفت ساله شاهد رشد سریع سپرده های غیر دیداری در سیستم بانکی هستیم. نسبت سپرده های غیر دیداری از 65 درصد کل نقدینگی در سال 84 به 75 درصد در سال 90 رسیده است.
سپرده های دیداری درواقع شامل سپرده هایی است که سیستم بانکی می بایست به ازای جذب آنها به سپرده گزاران سود پرداخت کند و البته بخش عمده ای از این پول در واقع اعتباری است که توسط سیستم بانکی خلق شده است.اگر فرض کنیم متوسط نرخ سود پرداختی به این سپرده ها معادل سود سپرده های یک ساله است به رغم آنکه طی سالهای 84 تا 90 نرخ سود بانکی روند نزولی داشته و از حدود 16 درصد به 13 درصد رسیده است (دربانکهای دولتی) می بینم حجم سود پرداختی به ازای سپردههای جذب شده از 9.7 هزار میلیارد تومان به 34هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. یعنی رشد 253 درصدی در هزینه جذب سپرده ها توسط سیستم بانکی، البته این رشد هزینه ها با رشد سپرده ها نیز همراه است ولی با توجه به سیر صعودی هزینه فعالیت های اقتصادی و رکود نسبی حاکم بر فضای اقتصاد کشور این رشد هزینه ها مشکلات فراوانی را برای سیستم بانکی به دنبال داشته است.
البته قابل ذکر است که این حجم نقدینگی محاسبه شده توسط سیستم بانکی بدون احتساب نقدینگی است که در اختیار نهادهای مالی خارج از نظارت بانک مرکزی، برآورد شده و برخی از کارشناسان معقتدند حجم نقدینگی در پایان سال 90 بیش از 400 هزار میلیارد تومان بوده است.
به هر شکل در سوی دیگر معادل شاهد کاهش حجم سپرده های دیداری در سیستم بانکی هستیم، سهم 35 درصدی سپرده های دیداری در نقدینگی در سال 84 به 25 درصد در سال 90 کاهش پیدا کرده است،.
البته این مسئله با رشد چکهای برگشتی نیز رابطه مستقیم دارد، نرخ چکهای برگشتی در سال 90 به رغم بی سابقه 12و4 درصدی رسید و این رقم نشان از افزایش مشکل نقدینگی در مبادلات اقتصادی است در حالی که پولها در سپردههای غیر دیداری سیستم بانکی در حال انباشت است.
کاهش تمایل به نگهداری پول
بخش دیگری از اجزای نقدینگی ، حجم اسکناس و مسکوکات در اختیار مردم است، نگاهی به روند تغییرات این شاخص نشان می دهد که طی سال 90 سهم اسکناس و مسکوکات در اختیار مردم از کل نقدینگی در جریان به 6.3 درصد رسیده در حالی که این نسبت در سال 89 معادل 7.6 درصد و در سال 88 برابر 8.2 درصد بوده است که این روند نشان از کاهش تمایل مردم به نگهداری پول نقد است.البته باید گفت دلیل اصلی این کاهش تمایل افزایش حجم مبادلاتی الکترونیکی پول و استفاده از خدمات اینترنتی و الکترنیکی بانکها است که طی سالهای اخیر نیاز به نگهداری پول نقد برای انجام مبادلات روزانه و امور جاری را کاهش داده است.
22239