خبرآنلاین-گزارش از گاردین- مترجم: مهسا مژدهی: تصاویر نادری از یک ژنرال ارتش آزادیبخش خلق چین (PLA) که در سال ۱۹۸۹ از اجرای دستور اعزام نیروهایش به میدان تیانآنمن برای سرکوب دانشجویان معترض سر باز زده بود، بهتازگی در اینترنت منتشر شده است؛ این ویدیو، تصویری بسیار کمسابقه به سطوح بالای ارتش چین در یکی از پرتنشترین لحظات تاریخ معاصر این کشور ارائه میدهد.
سرپیچی ژنرال شو چینگشیان از دستور اعزام نیروهایش از ارتش «گروه ۳۸»، که در حومه پکن مستقر بود، سالهاست بخشی از افسانههای مرتبط با تیانآنمن بوده است.
این ویدئو که شش ساعت است و جلسه محاکمه نظامی ژنرال شو در سال بعد را ثبت کرده، پرده از اقدامی نادر و شجاعانه برمیدارد. در ویدئو، شو میگوید که از انجام دستور خودداری کرد چون نمیخواسته در تاریخ به عنوان یک گناهکار شناخته شود.
ژو فِنگسو، یکی از رهبران اعتراضات تیانآنمن که اکنون در تبعید در آمریکا زندگی میکند، میگوید این ویدئو افسانههای مربوط به شو چینگشیان را تایید میکند. او افزود: این نخستین بار است که ما تصویری واضح و دستاول از این دوره داریم.
منبع این ویدئو مشخص نیست. اما ماه گذشته برای نخستین بار به صورت آنلاین منتشر شد و تنها در یک حساب کاربری یوتیوب بیش از ۱.۲ میلیون بار بازدید گرفت. وو رنهوا، مورخ جنبش تیانآنمن که خود در اعتراضات حضور داشته، یکی از نخستین کسانی بود که آن را منتشر کرد. او میگوید این ویدئو به شرطی به او منشتر شده که منبعش فاش نشود.
وو میگوید این ویدئو شاید مهمترین سندی باشد که در سه دهه تحقیق جمعآوری کرده است. او باور دارد که ویدئو واقعی است، چراکه بسیاری از جزییات آن با تحقیقات مستقل خودش همخوانی دارد.
اعتراضاتی که در بهار ۱۹۸۹ برای هفتهها پکن را دربر گرفت، در ساعات اولیه ۴ ژوئن زمانی که نیروهای ارتش آزادیبخش خلق چین به سوی غیرنظامیان اطراف میدان تیانآنمن، میدان مرکزی پایتخت، آتش گشودند، پایان پیدا کرد. این حادثه همچنان یکی از حساسترین موضوعات در حکومت حزب کمونیست چین است. بحث درباره این اتفاق سانسور میشود و هیچگاه برخورد رسمی یا علنی با آن یا پیامدهایش انجام نشده است.
در آن زمان، شایعات زیادی درباره اختلافنظر در میان فرماندهان ارتش وجود داشت. ژو میگوید بسیاری از نظامیان پیش از ۴ ژوئن به میدان تیانآنمن آمدند تا حمایت خود را از معترضان نشان دهند.
هنگام آغاز اعتراضات، شو که از خانوادهای کارگری و فروشنده میوه و سبزی میآمد در بیمارستان در حال بهبودی از سنگ کلیه بود.
اما در ۱۸ مه، دستور گرفت که ۱۵ هزار نیروی تحت فرمانش را به پکن ببرد و حکومت نظامی برقرار کند. در ویدئو محاکمه نظامی، شو نگرانیهایش را توضیح میدهد. او با لحنی خشن و ساده میگوید: گفتم در این مورد نظر دیگری دارم. گفتم این یک حادثه سیاسی گسترده است و باید در درجه اول از طریق راهحلهای سیاسی حل شود.
او در نهایت از اجرای دستور سر باز زد، هرچند پیام را منتقل کرد. او گفت به مافوقهایش گفته است که اگر حکومت نظامی شکست بخورد، فرماندهای که آن را اعمال کرده ممکن است در تاریخ گناهکار شناخته شود.
ژوزف توریجیان، دانشیار دانشگاه امریکن و مورخ سیاستهای نخبگان چین، میگوید این ویدئو نشان میدهد که مقامهای ارشد در چین تا چه اندازه در فضاهای سیاسی مبهم زندگی میکنند.
شهادت شو نشان میدهد که او با معنای وفاداری در نظامی که تحت کنترل کامل حزب کمونیست است، درگیر بوده است. او در بخشی از ویدیو گفته که نگران احتمال درگیری وسیع یا خونریزی گسترده بوده است.
او افزود که حتی اگر اشتباه کرده باشد، وفاداری یک فرد به حزب باید با اجرای خط فکری و سیاسی حزب سنجیده شود» او اشاره کرد که مائو و دنگ شیائوپینگ درباره اهمیت شنیدن نظرات مختلف توسط حزب صحبت کرده بودند.
کارشناسان تیانآنمن میگویند یکی از نکات مهم شهادت شو این بود که او پرسید آیا تصمیم برای اعمال حکومت نظامی میتواند از سوی کمیسیون نظامی مرکزی صادر شود (این همان همان نهادی است که دستور را داده بود). شو در همین جلسه گفت که چنین موضوع مهمی باید در مجلس ملی نمایندگان (NPC)، یعنی نهاد قانونگذاری چین، مورد بحث قرار گیرد.
در سالهای پس از کشتار، حزب کمونیست کنترل خود را بر ارتش آزادیبخش خلق چین تشدید کرده و روشن ساخته که ارتش در خدمت حزب است، نه هیچ قدرت دیگری. توریجیان که از مخالفان دولت است مدعی میشود حزب میداند که آخرین خط دفاعیاش برای امنیت و بقا، ارتش است.
وفاداری در ارتش آزادیبخش خلق چین همچنان یکی از دغدغههای اصلی حزب است. در ماههای اخیر، شی جینپینگ، رهبر چین و فرمانده کل ارتش، چندین فرمانده ارشد نظامی را به دلیل فساد برکنار کرده است.
شو از حزب کمونیست اخراج و به پنج سال زندان محکوم شد. او باقی عمر خود را در تبعید از پکن گذراند و در سال ۲۰۲۱ در سن ۸۵ سالگی درگذشت.
۳۱۲/۴۲