زهرا خدایی
یکسال از طرح درخواست عضویت فلسطین در سازمان ملل متحد می گذرد. نطق روز پنجشنبۀ محمود عباس در مجمع عمومی سازمان ملل هرچند دربردارندۀ نکات برجسته ای پیرامون عضویت فلسطین در این نهاد نبود، اما دستی که از سوی محمود عباس به سمت جامعۀ جهانی برای به رسمیت شناختن دولت فلسطینی دراز شد، قابل تأمل بود. فلسطین تا تبدیل شدن به عضو ناظر در سازمان ملل راه درازی در پیش ندارد، اما در صورت تحقق این پروژه، تغییرات مهم و بنیادین در معادلۀ فلسطینی-اسراییلی به وجود خواهد آمد. خبرآنلاین در گفتگویی با حسین رویوران هزینه-فرصت های تشکیل دولت فلسطینی را مورد بررسی قرار داده است که در پی می آید.
محمود عباس در نطق خود در مجمع عمومی سازمان ملل خواست که شورای امنیت با جدیت بیشتری مراحل اجرایی کردن عضویت فلسطین را پیگیری کند. آیا واقعاً فلسطین در چند قدمی الحاق به سازمان ملل قرار دارد؟
محمود عباس سال گذشته از شورای امنیت خواسته بود تا عضویت فلسطین را به عنوان یک کشور به رسمیت بشناسد که طبق مقررات داخلی سازمان ملل باید اکثریت اعضای شورای امنیت و از جمله 5 عضو دائمی آن این مسئله را قبول می کردند که چنین اتفاقی نیفتاد و در نهایت طرح محمود عباس زمین خورد. سقف درخواست و طرح امسال محمود عباس نسبت به سال گذشته کوتاه تر است یعنی درخواست وی اینست که فلسطین به عنوان کشور ناظر مورد شناسایی قرار گیرد. این بار مخاطب آقای عباس مجمع عمومی سازمان ملل و نه شورای امنیت. در مجمع عمومی سازمان ملل 193 کشور عضو هستند که 130 کشور اساساً فلسطین را پیشتر به رسمیت شناخته اند.
آیا این احتمال وجود دارد که ترتیب اثر جدی تری برای تحقق این هدف صورت گیرد؟
بله. کشورهایی که فلسطین را به رسمیت شناخته اند می توانند دوباره همین شناسایی را مورد تأیید قرار دهند. عدد مورد نیاز برای این امر 128 کشور است که به نظر می رسد هم اکنون در اختیار سازمان آزادیبخش فلسطین و آقای محمود عباس قرار دارد، مگر اینکه با فشار آمریکایی ها برخی از کشورهای کوچکی که تا الان فلسطین را به رسمیت شناخته اند، در مجمع عمومی سازمان ملل رفتار متفاوتی از خودشان نشان دهند.
به لحاظ حقوقی چه تغییری در وضعیت فلسطین به وجود خواهد آمد؟
فلسطین بعد از شناسایی به صورت کشوری مستقل درمی آید که می تواند از حقوق کشورهای مستقل برخودار باشد و می تواند به دادگاههای بین المللی کیفری سازمان ملل بیاید و از حضور اسراییل در مناطق اشغالی 1967 شکایت کند و این دعوی را مطرح کند که اسراییل از این مناطق عقب نشینی نمی کند و دادگاه باید رأی قطعی بدهد و براساس آن رأی، شورای امنیت باید تصمیم گیری کند. در مورد اسرای زندانیان فلسطینی نیز هم اکنون اسراییل براین اساس که آنها تروریست هستند، آنها را محکوم کرده، در حالیکه زندانیان یک کشورِ تحت اشغال، زندانیان سیاسی شمرده می شوند و براساس کنوانسیون چهارگانۀ ژنو باید با آنها رفتار شود. در صورت پذیرش فلسطین به عنوان عضو ناظر همۀ شرایط نسبت به گذشته تغییر می کند و دولت فلسطینی می تواند در ابعاد حقوقی اسراییل پی در پی دچار مشکل کند.
آیا با وضعیت فعلی(به خصوص اختلافات داخلی) این وضعیت قابل تحقق است؟ وجود یک دولت در کرانۀ باختری و دیگری در غزه بر رأی گیری سازمان ملل تأثیر نمی گذارد؟ در صورت تحقق این پروژه، وضعیت حماس و تعامل آنها با تشکیلات خودگردان چگونه خواهد بود؟
خیر. چون غزه اعلام استقلال نکرده است. در چهارچوب یک دولت فلسطینی، غزه وضعیت سیاسی-نظامی خاصی پیدا کرده و کرانۀ باختری نیز به گونه ای نیست که خیلی مستقل باشد و به طور جداگانه عمل کند. در آنجا نیز مناطق "الف" فقط در اختیار محمود عباس است. مناطق "ب" و "ج" در اختیار اسراییل است و در زمان شارون با زیرپا گذاشته شدن اسلو، بخشی از مناطق "الف" نیز در اختیار اسراییل قرار گرفت. به نظر من این وضعیت داخلی نمی تواند در رأی گیری سازمان ملل تأثیری بگذارد.
چرا انتخابات عقب می افتد؟
موعد انتخابات پارلمانی و ریاست در فلسطین گذشته است، اما در چهارچوب آشتی ملی قرار بر این بود که تاریخی تعیین شود. هم اکنون حماس این شرط را دارد که اول آشتی ملی برگزار شود و بعد انتخابات برگزار شود، اما تشکیلات خودگردان نظر عکس دارد، به همین دلیل زمانی برای انتخابات تعیین نشده است.
در سایۀ اختلافات موجود میان گروههای فلسطینی، چشم انداز پروژۀ عضویت فلسطین در سازمان ملل را چگونه ترسیم می کنید؟ و تا چه میزان قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای از عضویت فلسطین در سازمان ملل حمایت می کنند؟
هم اکنون نیروهای مقاومت و سازش با چالش مواجه هستند. نیروهای سازش به دلیل اینکه در سازش به جایی نرسیدند، متأثر از فضای موجود هم اکنون با این پیشنهاد جدید سعی دارد که مقداری از این وضعیت چالشی عبور کنند. در مقابل نیروهای مقاومت هم کاری از پیش نمی برند. لذا هر دو دچار بحران هستند و هر دو دنبال گذشت زمان برای رسیدن به یک وضعیت ابتکاری تا بتوانند نقشی موثر ایفا کنند. حماس به بیداری اسلامی و به قدرت رسیدن اخوان المسلمین دل بسته است و محمود عباس به تحولات آمریکا و اینکه اگر اوباما دوباره انتخاب شود بتواند در دور دوم کاری برای آنها انجام بدهد. واقعیت اینست که شرایط تقریبا قفل شده و آنچه که ممکن است این قفل را بشکند همان پیشنهادی است که محمود عباس آن را مطرح کرده است یعنی اگر دولت فلسطینی به عنوان یک دولت ناظر، عضویتش مصوب شود، قطعا شرایط جدید سیاسی در منطقه به وجود می آید که نیروهای سازش می توانند نقش های جدیدی ایفا کنند. در اینجا حماس که با این اقدام مخالف است، منفعل خواهد شد.
عکسِ این فرضیه نیز محتمل است. اگر در منطقه شرایطی پیش بیاید که اسراییل تنشی و یا جنگی با لبنان و یا هر کشور دیگری در منطقه به وجود بیاورد، شرایط جدیدی برای نیروهای مقاومت به وجود می آید که می توانند یک نقش مثبتی در سطح منطقه ایفا کنند.
احتمال اینکه اسراییل دست به چنین حمله ای بزند، چقدر است؟
به نظر من بسیار ضعیف است. اسراییل نمی تواند در شرایط فعلی دست به این اقدام بزند هم به دلیل موضع گیری آمریکا و هم به دلیل شرایطی که در منطقه دارد. اسراییل شکست بزرگ نظامی را در مقابل حماس و حزب الله پشت سر گذاشته است ولذا نمی تواند مجدداً دست به اقدام دیگری بزند.
49263